اهمیت پیاده روی اربعین در کلام آیت الله مکارم شیرازی

به گزارش شیعه آنلاین ، در وهلۀ نخست باید اذعان نمود از گذشته دور تا زمان حاضر هر زمان که شیعیان فرصتى پیدا مى‏کردند، روز اربعین حسینى را به کربلا مى‏ رفتند و با شور و هیجان و اخلاص، آن حضرت را زیارت مى‏ نمودند. در طول این سال‏ها نیز میلیون‏ها عاشق دلسوخته اربعین را به کربلا مى‏روند و شهیدان کربلا را زیارت مى‏ کنند.[1]

به یقین مراسم با عظمت حسینى از افضل شعائر اسلامى است که از ائمّه اهل‏بیت علیهم السلام به ما رسیده است و شاید هنوز زود است که ما عظمت قیام امام حسین(علیه السلام) را درک کنیم و به عمق آن برسیم.[2] از این رو شاخصۀ وجودی اربعین را می­توان در نقش بسیار مهمّى که شهادت امام حسین علیه السلام در بقاء اسلام ایفا نمود و همچنین مصائب عظیم آن حضرت جستجو نمود،[3] به نحوی که زیارت اربعین‏ تنها در مورد امام حسین علیه السلام وارد شده، و براى سایر معصومین علیهم السلام زیارت اربعین‏ وجود ندارد.[4]

بی شک جاذبه مراسم اربعین به قدرى است که هر سال بزرگ‏ترین اجتماع زائران حسینى در اربعین‏ در تاریخ کربلا ثبت می­ گردد، آن هم با پای پیاده و نیزدر میان همه خطرات احتمالی که زائران حسینی را تهدید می­ کند،[5] لیکن سوگواران حضرت سیدالشهدا از نجف و دیگر نقاط با پای پیاده به سمت کربلای معلی در حرکت هستند و غوغای عجیبی را به پا کرده اند که باید این ظرفیت عظیم فرهنگی و دینی را حفظ نمود.[6] از این رو در این نگاشته در صدد برآمدیم تا با بهره گیری از آراء و اندیشه های ژرف اندیشانۀ مرجع عالی قدر جهان تشیع حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(مد ظله)، مهمترین مولّفه ها و شاخصه های راهبردی راهپیمایی عظیم روز اربعین حسینی را مورد تحلیل و واکاوی قرار دهیم که در ادامه به مخاطبان گرامی ارائه می ­گردد:

تبیین فلسفۀ وجودی زیارت اربعین

گفتنی است از جمله سنّت‏ هاى مهم روز بیستم صفر یعنی روز اربعین حسینى زیارت اربعین امام حسین علیه السلام است.[7] به نحوی که امام حسن عسکرى علیه السلام، زیارت اربعین (امام حسین علیه السلام) را به عنوان یکی از نشانه هاو علائم فرد مؤمن برشمرده است و براى این روز زیارت مخصوصى از امام صادق علیه السلام نیز نقل شده است.[8]

مرحوم‏ علّامه مجلسى‏ در زاد المعاد مى‏نویسد: «چون جابر که از بزرگان صحابه بود، اساس این کار را گذاشت، مى‏ تواند دلیل فضیلت زیارت آن حضرت در این روز شده باشد» لیکن با این حال، احتمال مى‏ دهد وجوه دیگرى داشته باشد که بر ما مخفى است.[9]

به نظر می­ رسد نمی­توان اهتمام ویژه ائمۀ اطهار(علیهم السلام) نسبت به زیارت اربعین را به صرف زیارت آن حضرت از سوى جابر بن عبداللَّه انصارى در اربعین مورد نظر قرار داد، به ویژه آنکه زیارت اربعین اختصاص به امام حسین علیه السلام دارد و درباره هیچ یک از دیگر معصومان چنین زیارتى وارد نشده است.[10] بلکه همانطور که دانشمند بزرگ و محقّق شهیر ابوریحان بیرونى‏ گفته است: «وَفِی الْعِشْرینَ رُدَّ رَأْسُ الْحُسَیْنِ علیه السلام إلى جُثَّتِهِ حَتَّى دُفِنَ مَعَ جُثَّتِهِ، وَ فیهِ زِیارَةُ الْأَرْبَعینَ‏؛ در بیستم صفر سر مطهّر امام حسین علیه السلام به پیکرش بازگردانده شد و همراه آن به خاک سپرده شد و در همین روز زیارت اربعین وارد شده است».[11]

هم چنین علّامه مجلسى(ره) در زادالمعاد مى‏ نویسد: «مشهور آن است که سبب تأکید زیارت آن حضرت در این روز، آن است که امام زین العابدین علیه السلام با سایر اهل بیت در این روز بعد از مراجعت از شام به کربلاى معلّى وارد شدند و سرهاى مطهّر شهداء را به بدن‏ هاى ایشان ملحق کردند».[12]

بنابراین زیارت اربعین پس از الحاق سر آن حضرت به بدنش در روز بیستم صفر، سنّت گردید، در نتیجه و با توجه به این نکته که اربعین فى حدّ نفسه امتیازى ندارد، آن گونه که شب‏هاى جمعه و نیمه شعبان و لیالى قدر و عیدَیْن و عرفه، بر سایر ایام و لیالى امتیاز دارند، باید در اربعین امام حسین علیه السلام حادثه ویژه‏اى اتفاق افتاده باشد که آن را از سایر روزهاى قبل و بعدش ممتاز ساخته باشد و این جز با الحاق سرهاى شهدا به بدن‏هایشان و زیارت قبور شهدا توسط امام سجاد علیه السلام و کاروان همراه، نمى‏تواند باشد. لذا فلسفۀ وجودی اهمیّت زیارت اربعین به سبب الحاق سرهاى شهدا در این روز توسط امام سجاد علیه السلام و زیارت آن قبور پاک، توسط امام علیه السلام و کاروان حرم حسینى در اربعین است.[13]

اهمیت پیاده روی اربعین در کلام آیت الله مکارم شیرازی

شاید برخی این پرسش را مطرح می­ کنند که با وجود تعدد وسائل نقلیه برای جابجایی آسان ، چرا زائرین مایل هستند برای زیارت امام حسین(علیه السلام) به ویژه در موسم اربعین، رنج پیاده روی برای زیارت حضرت سیدالشهدا(علیه السلام) را به جان بخرند و این مسیر طولانی را با پای پیاده طی کنند؟[14] در پاسخ باید گفت؛ پیاده روی روز اربعین از سوی زائران حسینی در نوع خود به عنوان ابراز عظمت امام حسین(علیه السلام) مطرح است؛ زیرا عیناً در روایات و سیرۀ ائمۀ اطهار بر سنت پیاده روی به ویژه برای زیارت امام حسین(علیه السلام) و امام رضا(علیه السلام) تأکید و تصریح شده است.[15] امامان معصومین(علیهم السلام) پیاده از مدینه به سمت مکه حرکت می­کردند به نحوی که امام سجاد 25 مرتبه با پای پیاده به زیارت خانه خدا رفتند.[16]

نکته مهم در سیرۀ ائمۀ اطهار(علیهم السلام) این است که برخی اوقات مَرکب هم به همراه خود می­ بردند که در وهلۀ نخست اگر در اثنای مسیر، ضعف و ناتوانی بر آنها مستولی گردید بتوانند از آن استفاده نمایند، لیکن نکتۀ کلیدی در به همراه داشتن مَرکب و در عین حال پیاده روی برای زیارت این است که می­ خواهند بگویند فلسفۀ پیاده روی معلول بی مَرکبی نیست، بلکه پیاده روی علیرغم مهیا بودن مَرکب، برای پاسداشت عظمت و احترام امام حسین(علیه السلام) صورت می­ گیرد،[17] لذا پیاده روی اربعین به نوبۀ خود به عنوان اظهار عظمت و تجلیل از مقام شامخ اباعبدالله الحسین است.[18]

هم چنین در تبیین دیگر ابعاد اهمیت پیاده روی برای زیارت اربعین حسینی باید گفت آن تأثیری که در این پیاده روی هست، در زیارت معمولی نیست. انسان یک حال و هوایی دیگری پیدا می کند. تا آدم نرود، توجّه پیدا نمی کند؛ انسان یک حال و هوای دیگری پیدا می کند. یک شور و نشاط و یک عشق دیگری پیدا می کند.[19]

آثار و برکاتی که از زیارت معمولی حاصل می شود، ارزشمند است. خب می رود زیارت می کند، به‌جای دو روز، سه روز چهار روز زیارت می کند، تکرار زیارت؛ اما این(پیاده روی) یک خاطره‌ای می شود برای تمام عمر. اصلاً در موقع راه رفتن وقتی به آن سمت می رود، به نوعی در پی خودسازی است. غیر از بحث هایی که [در طول راه] می شود، شب هایی که مستقر می شوند و صحبت هایی که می شود، اصلاً خودِ این یک تأثیر در خودسازی دارد.[20]

وقتی ما مشرّف در نجف بودیم و درس می خواندیم طلاب، علما، و مراجع در ایّام مخصوصی؛ اربعین یا غیر اربعین، پیاده به کربلا می رفتند. لذا با پای برهنه می رفتیم و خوارها هم در پایمان می رفت و خوارها را هم قبول می کردیم، «در بیابان گر به شوق کعبه خواهی زد قدم/ سرزنش ها گر کند خوار مغیلان، غم مخور». [21]

شکوه اربعین حسینی؛ عظمت جهانی آموزه های شیعی

باید اذعان نمود از آنجا که جریان کربلا و قیام عاشورای امام حسین(علیه السلام) موضوعی است که هر چه از آن می گذرد بیشتر مورد توجه قرار می گیرد و کهنه نمی شود و از یادها نمی رود، لذا مراسم اربعین به عنوان مراسمی خاص مورد توجه همگان قرار گرفته است به نحوی که بدون تبلیغ هر سال باشکوه­ تر برگزار می­ شود.[22]

لذا به جرأت می توان مدّعی گردید اجتماع بسیار گسترده در این روز که برای حضور در زیارت اربعین تشکیل می‌شود بسیار گسترده تر از ایام حج است که نشان دهنده اوج عزت و اقتدار برای حرکت در مسیر خدا است.[23]

بلکه باید گفت اجتماع انسانی زئران اربعین حسینی در کربلا از عاشورا خیلی بیشتر است؛ عدۀ زیادی پیاده، به گونه ای که حتی پیران و زنان و اطفالی که رنج پیاده روی را به جان می­خرند که دلیل این مسأله را باید در عشق آنها به اهل بیت(علیهم السلام) جستجو نمود، آنها عاشق این مکتب هستند و تنها عشق است که آنها را به این سمت و سو رهنمون می­ سازد بنابراین آثار و برکات پیاده روی اربعین بی نظیر و بی حد و حصر است.[24]

بنابراین اربعین حسینی موضوعی است که در همه دنیا بی نظیر است، اربعین را خداوند نصیب شیعیان کرده تا به این وسیله عظمت تشیع را به جهانیان نشان دهد.[25] از این رو ما باید بخاطر جریان عاشورا شاکر خدا باشیم چرا که به وسیله این نهضت در برابر دشمنان ایستادگی می­ کنیم و موجب عظمت و بزرگی شیعیان سراسر جهان شده ایم.[26]

این­گونه پیشرفت­ ها نشان می دهد که واقعیت هایی وجود دارد که این مسائل بدون تبلیغ پیش می رود، واقعیت این است که اربعین تبدیل به سرمایه ای عظیم و بی نظیری در دنیا شده و این فرصتی است که در اختیار شیعیان قرار گرفته و نباید از آن به سادگی گذشت،بلکه باید از آن درست استفاده شود.[27]

عظمت پیاده روی اربعین در سایۀ رعب و وحشت تکفیری ها

بدیهی است بعد از آن‌که تروریست هاى تکفیرى و حامیان آنها از کشورهاى عربى و آمریکا و اسرائیل گرفتار شکست خفت بارى در سوریه شدند، تصمیم گرفتند آن را در عراق جبران کنند،[28] اما چیزى نگذشت که دیدیم ملت عراق اعم از شیعه و اهل سنت و کرد در مقابل خطر تروریست‌هاى تکفیرى به پا خواستند و به یارى ارتش شجاع عراق شتافتند.[29]

لذا تروریست هاى تکفیرى و حامیان آنها بدانند در صورت لزوم میلیون ها نفر از کشورهاى دیگر همان ها که هنگام اربعین با پاى پیاده از دورترین نقاط به سوى مرقد ائمه(علیهم السلام) به عراق مى آیند به نیروهاى مردمى عراق مى پیوندند و ارتش شجاع آن را یارى مى دهند.[30] لذا جوانان عاشق اسلام و اهل بیت(علیهم السلام) باید آمادگى خود را حفظ کنند و در صورت لزوم و درخواست دولت عراق به آنها بپیوندند،[31] زیرا شیعیان با بهره گیری از تجمّع عظیم روز اربعین مقابل دشمنان ایستادگی کرده وآن ها را مات و مبهوت می کنند،[32] ویقیناً چنین حرکت با عظمت و با شکوهی، رعب و وحشت در دل دشمنان اسلام و مکتب اهل بیت(علیهم السلام) می اندازد و بدخواهان متوجه می­ شوند که نمی توانند عشق به حضرت سیدالشهدا(علیه السلام) را از دل ها بیرون کنند.[33]

راهپیمایی اربعین؛ ظرفیتی عظیم در تحقّق رویکردهای فرهنگی

بی شک باید از نعمت بزرگ راهپیمایی اربعین بهره برداری های گوناگونی کرد، از این رو افزون بر کارهای ثواب باید فعالیت های فرهنگی مطلوب و موثّر نیز صورت گیرد،[34] لذا هرچه می توان بایدخدمات را بهتر، شایسته تر و بدون آسیب ارائه نمود.[35]

از آنجا که خدمت به زوّار، خدمت به امام حسین(علیه السلام) است، از این رو این حرکت باید نتایج فرهنگی نیز داشته باشد که بسیار اثرگذار است؛ متأسفانه برخی زیارت می روند اما نماز نمی­ خوانند.[36] لذا فریضه الهی امر به معروف و نهی از منکر بین شرکت کنندگان در پیاده روی مراسم اربعین نشر داده شود، نصب پلاکاردهایی در زمینه نماز و حجاب در طول مسیر و مسائلی از این دست نتایج ارزشمند فرهنگی را از تجمع عظیم زائران اربعین حسینی را به همراه خواهد داشت.[37]

تقویت کیان شیعه در گرو تبیین رسانه ای تجمع عظیم اربعین

بدیهی است اربعین امام حسین(علیه السلام) همانند گنج بوده که هرساله مقداری از آن کشف می شود و باید قدر این گنج را دانست، باید به تمام دنیا اطلاع رسانی گردد که تجمع عظیم اربعین برای عاشقان اهل بیت(علیهم السلام) است؛ این تجمع عظیم بسیار مهم بوده و کیان شیعه را تقویت و تثبیت می­ کند.[38] زیرا هرساله با تجمع عظیم اربعین خون تازه ای در رگ های شیعه جریان پیدا می کند، چنین تجمعی در طول تاریخ سابقه ندارد و از نظر زمان و مکان منحصر به فرد است.[39]

لذا انجام راهپیمایی اربعین حسینی در دنیا مورد توجه قرار خواهد گرفت و تبلیغ بسیار خوبی برای عالم تشیّع و عالم اسلام خواهد بود و همه جهانیان به خوبی مشاهده خواهند کرد که شیعیان این چنین مقتدایی دارند. از این رو پیاده روی اربعین را باید به عنوان بکی از مبلّغ های استراتژیک اسلام مورد اشاره قرار داد.[40]

لزوم مدیریت بهینۀ راهپیمایی عظیم اربعین حسینی

در تشریح این مسأله باید گفت هر سال ۲۰ میلیون زائر بدون هیچ مشکلی در مراسم اربعین شرکت می کنند اما رژیم سعودی نتوانست امنیت ۲ میلیون حاجی را تأمین کند، لذا دشمن در کمین است تا بتواند آسیبی بزند که به ویژه در این زمینه پس از واقعه منا تلاش می کند به مراسم اربعین خدشه وارد کند و این مراسم را تضعیف یا کم رنگ کنند یا با خرافات بیامیزند و از عظمت آن بکاهند و امنیت و مدیریت شیعیان را زیر سؤال ببرند.[41]

لذا باید از سرمایه اربعین به درستی استفاده کرد، همچنین نسبت به مسائل امنیتی باید تدابیری اندیشیده شود؛ زائران پس از زیارت باید مسیر را خالی کنند تا تراکم اسباب خطر نشود هوشیاری در برابر فعالیت های تخریبی دشمن بسیار مهم است.[42]

هم چنین اتخاذ تدابیر لازم در مدیریت اربعین حسینی بر این امر مهم متمرکزاست که افراد دست اندرکار باید با حوصله بوده و سعه صدر داشته باشند تا موجب ناراحتی مردم نشوند،[43] مسؤولان باید به مردم نظم بدهند اگر این جمعیت عظیم از نظم خارج شود مشکل آفرین خواهد شد.[44]

یقیناً خدمت به تشکیلات امام حسین(علیه السلام) در روز راهپیمایی عظیم اربعین حسینی برای همه در هر مرحله ای از علم و تقوا و نفوذ اجتماعی افتخار است.[45]

سخن آخر

در خاتمه باید گفت این­جانب هنگامى که صحنه تکان دهنده حرکت زوّار را می­بینم که با پاى برهنه و همراه کودکان خردسال و شیرخوار به سوى آن مقصد عاشقان در حرکتند، آرزو می­ کنم که اى کاش من هم در میان آنها بودم[46] و ای کاش ما هم در این سن و سال می توانستیم در این مسیر باشیم.[47]

لذا باید گفت افزایش جمعیت عزاداران حسینی از دو نفر در نخستین اربعین امام حسین(علیه السلام) تا میلیون ها نفر در شرایط فعلی نشان دهنده قدرت و عزت در ارتباط با خدا است که سبب شده تا جوانان با وجود خطرات زیاد در این سفر حاضر شوند.[48]هم چنین نشان دهنده این است که این حرکت همچنان با شکوه تر در سال های آینده خواهد شد،[49] از این رو باید مستندات اربعین جمع آوری شود تا با انتشار به صورت کتاب به عنوان یک سند شیعی در تاریخ ماندگار شود. وقایع نگاری تجمع عظیم اربعین حسینی از موضوعات مهم است.[50] لذا بهتر است تمامی ابعاد عظمت و شکوه مراسم اربعین به روش های مختلف ثبت و ضبط شود تا این مساله مهم و حیاتی در تاریخ ثبت شده و برای آیندگان به یادگار بماند.[51] که قطعاً امروزه این کار با وجود پیشرفت تکنولوژی از جمله دوربین های مختلف عکاسی و فیلمبرداری... می‌تواند به بهترین شکل ممکن انجام شود.[52]

هم چنین باید مراقب باشیم مبادا کسانی با بدعت ها و برنامه های نادرست خود این عظمت و شکوه را زیر سؤال ببرند،[53] زیرا راهپیمایی و زیارت اربعین حسینی جریانی است بسیار مبارک، بسیار پُرفایده و بسیار پُرسود که ان شاء الله آثار و برکات این کار، ذخیرۀ معاد برای زائران اربعین حسینی را به همراه خواهد داشت.[54]

منبع: پایگاه اطلاع رسانی آیت الله مکارم شیرازی

[1] عاشورا ریشه ‏ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص633. [2] احکام عزادارى ؛ ص143. [3] احکام عزادارى ؛ ص117. [4] اهداف قیام حسینى ؛ ص73. [5] احکام عزادارى، ص: 144. [6] بیانات حضرت آیت الله مکارم ‌شیرازی ، جلسه درس خارج فقه ،مسجد اعظم قم،1393/09/19. [7] عاشورا ریشه‏ ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامدها، ص: 633. [8] رجوع کنید به: مفاتیح نوین، زیارت اربعین،( ص 393). [9] زاد المعاد، ص 402. [10] عاشورا ریشه‏ ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامدها، ص: 634. [11] الآثار الباقیة، ص 331. [12] زادالمعاد، ص 402. [13] عاشورا ریشه ‏ها، انگیزه ‏ها، رویدادها، پیامدها ؛ ص634. [14] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی در دیدار نمایندگان هیأت های دانشجویی عازم پیاده روی اربعین حسینی ،1391/06/10. [15] همان. [16] همان. [17] همان. [18] همان. [19] همان. [20] همان. [21] همان. [22] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی در دیدار اعضای ستاد اربعین،1394/08/24. [23] بیانات حضرت آیت الله مکارم‌شیرازی در دیدار با دانشجویان بسیجی دانشگاه‌های سراسر کشور،1393/09/13. [24] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی در دیدار نمایندگان هیأت های دانشجویی عازم پیاده روی اربعین حسینی ،6/10/ 1391. [25] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی در دیدار اعضای ستاد اربعین،1394/08/24. [26] همان. [27] بیانات حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی در دیدار مسئولان ستاد بازسازی عتبات عالیات و بنیاد فرهنگی خاتم الاوصیاء(ع)،1394/08/21. [28] بیانیه حضرت آیت الله مکارم شیرازی و صدور حکم جهاد در عراق علیه گروه های تروریستی تکفیری،1393/04/02. [29] همان. [30] همان. [31] همان. [32] بیانات حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی در دیدار مسئولان ستاد بازسازی عتبات عالیات و بنیاد فرهنگی خاتم الاوصیاء(ع)،1394/08/21. [33] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی ،حرم کریمه اهل بیت(ع)، 1393/09/22. [34] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی در دیدار رییس و اعضای هیأت امنای موکب حضرت معصومه(س)، 1394/08/24.

[35] بیانات حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی در دیدار مسئولان ستاد بازسازی عتبات عالیات و بنیاد فرهنگی خاتم الاوصیاء(ع)،1394/08/21. [36] همان. [37] بیانات حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی در دیدار با اعضای ستاد اربعین، 1394/08/23. [38] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی در دیدار رییس و اعضای هیأت امنای موکب حضرت معصومه(س)، 1394/08/24. [39] همان. [40] همان. [41] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی در دیدار اعضای ستاد اربعین،1394/08/24. [42] همان. [43] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی در دیدار رییس و اعضای هیأت امنای موکب حضرت معصومه(س)، 1394/08/24. [44] همان. [45] همان. [46] احکام عزادارى ؛ ص144. [47] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی hawzahnews.com. [48] بیانات حضرت آیت‌الله مکارم ‌شیرازی در دیدار با دانشجویان بسیجی دانشگاه‌های سراسر کشور،1393/09/14. [49] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی،اربعین حسینی ، شبستان امام خمینی(ره)، حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) ،1393/09/22. [50] بیانات حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی در دیدار مسئولان ستاد بازسازی عتبات عالیات و بنیاد فرهنگی خاتم الاوصیاء(ع)،1394/08/21. [51] همان. [52] همان. [53] همان. [54] بیانات حضرت آیت الله مکارم شیرازی در دیدار نمایندگان هیأت های دانشجویی عازم پیاده روی اربعین حسینی ،1394/06/10.