سیمای امام علی -علیه السلام- در شعر شاعران اهل سنت

سیمای امام علی -علیه السلام- در شعر شاعران اهل سنت

عنوان انگليسي:

عنوان عربي:

نويسنده:

فسنقری، حجت اله

استاد راهنما:

حریرچی، فیروز

مقطع:

دکترا

استاد مشاور:

رضائی، غلام عباس، فوادیان، محمدحسن

رشته گرايش:

زبان وادبیات فارسی

استاد ناظر:

دانشگاه:

تهران

تاريخ دفاع:

1386

چکيده:

امام علی(ع) شخصیتی است والا و بی نظیر که منحصر به یک گروه, مذهب و یا مرام خاص نیست, و از آنجا که ایشان جامع تمام فضایل و کمالات است, پیروان ادیان و مذاهب گوناگون, مجذوب شخصیت منحصر به فرد ایشان شده و به بیان فضایل و مناقب ایشان پرداخته اند. شاعران بسیاری نیز از ذوق و قریحه ناب خود بهره گرفته و چکامه هایی زیبا و ماندگار در توصیف مقام شامخ علی( ع) از خود به یادگار گذاشته اند. شاعران اهل سنت نیز از این امر مستثنی نبوده و آنگاه که گوشه هایی از عظمت آن حضرت را درک کرده اند, در برابر بزرگی شخصیت ایشان سر تعظیم فرود آورده و از فضایل بیکران آن امام همام دم زده اند. آنان به نیکی دریافته اند که عشق به علی عشق به تمام خوبیهاست, شعر آنان, مدح و ستایش فضایل والای انسانی و روشنگر سیمای حق و حقیقت, تقوا, عدالت, علم, معرفت, شجاعت, ایثار, صبر, جوانمردی و راستی است. شاعران اهل سنت در ترسیم سیمای علی(ع) به قدر توان و درک خویش به ابعاد مختلف شخصیت حضرت و فرازهای مهم زندگی ایشان توجه نموده اند. آنان نیز همانند شاعران شیعه از زهد و پارسایی, عدالت, دانش و مقام علمی و ادبی, سخنوری و بلاغت علی (ع) سخن گفته اند, از پیش گرفتن امیرالمومنین در پذیرش اسلام, شجاعتها و رشادتهای ایشان در میدان های نبرد بدر, احد, خندق, خسبر و حنین, فداکاری در لیله المبیت و کرامات وی سخن به میان آورده اند. برخی از آنان از آیاتی که در شان ایشان نازل شده سخن گفته و احادیث رسول اعظم (ص) در منقبت علی ( ع) را به نظم در آورده اند. نکته جالب توجه این است که برخی از آنان همچون قاضی نتوخی, کمال الدین شافعی و شمس الدین مالکی به ماجرای غدیر خم نیز اشاره کرده اند. کمیت اشعار سروده شده در مدح امامعلی (ع) در عصرها و دوره های مختلف, بسته به شرایط و اوضاع سیاسی و اجتماعی حاکم, دستخوش تغییر شده است. از این رو در برخی شرایط و اوضاع سیاسی و اجتماعی حاکم, دستخوش تغییر شده است. از این رو در برخی دوره ها همچون عصر اموی به دلیل اختناق شدید موجود در جامعه اسلامی, اعمال فشارهای شدید علیه خاندان اهل بیت و شیعیان و شعله ور شدن اختلافات مذهبی, شاعران جرات دم زدن از فضایل علی را ندارند, اما در برخی دوره ها همچون مقاطعی از عصر عباسی به دلیل وجود فضای نسبتا" باز سیاسی و فراهم شدن آزادی نسبی, اشعار بیشتری در مدح امامعلی ( ع) دیده می شود. در هر حال می توان گفت مدح امامعلی (ع) در شعر شاعران اهل سنت از جایگاه ویژه ای برخوردار است. و حتی گاهی آنچه که بر زبان برخی از این شاعران, همچون محمدبن ادریس شافعی, ابن ابی الحدید, خوارزمی و عبدالباقی العمری جاری شده است هر خواننده را به شگفتی وا می دارد که چگونه این اشعار توسط یک شاعر سنی مذهب سروده شده است. شعر این شاعران اگر چه تنها قطره ای از دریای بیکران فضایل علی (ع) است اما به دلیل دارا بودن معانی بلند و نظم زیبا, به لحاظ تاریخی و ادبی بسیار ارزشمند است. و شعر شاعرانی همچون حسان بن ثابت, عمروعاص و..., اسناد محکم و ارزشمندی برای اثبات حقانیت علی (ع) و برملا کننده حقایقی که پوشیده نگاه داشته شده اند, به شمار می رود

کلمات کليدي:

علی بن ابی طالب (ع). امام اول، 23 قبل از هجرت- 40ق ، شاعران عرب ، شعر عربی ، اهل سنت