میراث/ گزارشی از هنر «خورجین بافی» در اردکان

اردکان نیوز/ خورجین بافی یکی از شاخصه های هنر فرش بافی است و در گروه تخت بافت ها مانند گلیم، زیلو، جاجیم، پالاس یا پلاس وبه نوعی پالاز می باشد.
در ساختار تخت بافت ها تنها تار وپود وجود دارد که عامل اصلی ایجاد نقش در آنها نیز می باشد به استثنای جاجیم که تار عامل ایجاد نقش در آن است.

در میان گرایش ها و شاخه های هنر فرش بافی گرایشی وجود دارد به نام «لبافی» لبافی یکی از زیر شاخه های تخت بافی می باشد که خود متشکل از خورجین بافی و طناب بافی و پالان دوزی می باشد که امروزه خورجین بافی و طناب بافی کاربرد بیشتری دارد که هر چند تعداد لبافان در اردکان روبه کاهش است که باید همت و حمایت بیشتری در این مورد و دیگر هنرهای صنایع دستی اتخاذ شود.

مصطفی هاتفی کارشناس فرش و صنایع دستی شهرستان اردکان در این باره این هنر میگوید: در بافت خورجین همانند گلیم و زیلو تار وپود نقش اصلی را دارند .

در بافت خورجین اجباری در استفاده از نوعی خاص از مواد اولیه و مصالح نیست ،اما معمولأ از نخ پنبه ای برای بافت خورجین استفاده می شود جدا از الیاف پنبه و پشم در بافت خورجین از تکه های پارچه نیز استفاده می شود به این گونه که :

تکه های پارچه یا به نوعی همان سر قیچی را به صورت نوار در آورده و به عنوان پود استفاده می کنند. خورجین ها در ابعاد متنوع بافته می شوند:
1.خورجین های بزرگ برای حیوانات که پالان دوزی هم یکی از شاخصه های آن است.
2.خورجین های مخصوص موتورسیکلت و دوچرخه که در ابعاد متنوع بافته می شوند.
3.خورجین های مخصوص انسان که این نوع خورجین به دودسته تقسیم می شوند:

الف :خورجین های «یک لت» خورجین یک لت دارای بند مانند کیف که روی شانه می افتد و به این نوع {خورجین جنته }گفته می شود.

ب: خورجین های «دو لت» همانند خورجین های موتور ولی در ابعاد کوچکتر که در روی شانه فرد قرار می گیرد،به این صورت که یک لت روی سینه و لت دیگر آن د ر پشت فرد می افتد.

در بافت خورجین از ساده ترین دار و ابزار استفاده می شود ومعمولا دار از ثابت و گردان است ویکی دیگر از ابزارهای جهت بافت خورجین پنجه یا همین دفتین می باشد که جهت کوبیدن پودها استفاده می شود ویک چوب راست به نام «پهنا» که دو طرف آن سوزن است. پهنا بعد از اینکه خورجین تا حدی بافته شد برای جلوگیری از لوله شدن لبه های خورجین نصب می شود وپهنای خورجین را حفظ می کند،در پایان پس از پایین آوردن از دار، دو طرف خورجین جهت ایجاد کیسه های دو طرف در اندازه مورد نظر تا زده و دوخته می شود تا شکل خورجین به خود بگیرد و در نهایت بر روی لبه های خورجین با استفاده از نخ های رنگی شیرازه دوزی می شود که علاوه بر محکم تر شدن دوخت زیبایی خاصی به خورجین می دهد.

رهگذران و گردشگران شهر یونان کوچک هنگامی که در گذرشان از محله چرخاب ،کوچه جنب مسجد جامع عبور می نمایند شاهد هنرنمایی استاد کاری هستند که هرچند سالیانی است سفیدی موهایش توان جوانی برایش باقی نگذاشته اما شیرینی سخن و هنر دستان توانمندش که، تماشایش را برای همگان میسر ساخته جلوه گر خاصی است از هنرهای دستی این شهر که به نام لبافی«خورجین بافی» مشهوراست.



مهدی شاکر استادکاری است که اهل محله اورا با نام «مهدی میرزا یحیی» می شناسند. وی در سال 1324 به درجه استادکاری رسید و این هنر را از میزا یحیی پدرش فراگرفت ،هم اکنون سالیانی است که این هنر را حفظ و در راه بافت آن همت گذاشته است.
با اینکه گذر زمان و مدرنیته شدن وسایل امروزی تاثیر زیادی بر پایان برخی هنرهای دستی گذاشته اما تاثیری منفی بر تولید کنندگان خورجین باف شهر نگذاشته و استادکاران هنوز با تولید روزگار می گذرانند.

استاد کار با صبوری تار وپود را باهم پیوند میزند .شاکر از وضعیت فروش می گوید بازار نسبتأ خوب است و هنوز خریدارن خاص و مشتاق هستند تا محصولات را خریداری نمایند. وی بجز خورجین بافی، طناب بافی هم انجام می دهد و در کنار مغازه باتزئین خاص محصولات تولیدی خویش را در عرضه نمایش گذاشته وبر زیبایی این قسمت از بافت کهن شهر افزوده است.

استاد کار در گوشه از بافت تاریخی این دیار هنوز تداوم گر هنر اجدادش را زنده نگه داشته، دستان پینه بسته را در میان تاروپود دار می کشاند وبا دفتین بر هنرش می کوبد ،صدایی که برای رهگذران بافت کهن آشناست و نگاه های رهگذران مشتاق تماشای هنرش است که عاملی شده بر جذابیت و خاطره انگیز نمودن خاطرات گردشگران.



استاد شاکر در پایان دعوت کرد که از کارگاه دیگر خورجین باف شهر نیز دیدن کنم که در مجاورت هم قرار داشتند ، جلال شاکری فرد از دیگر استاد کاران خورجین باف شهر است که در کنار هنر صنایع دستی اش مشتاق خواندن کتاب است ودر گوشه کارگاه اش کتابخانه ای کوچک را گرد خود جمع آوری کرده است!

آری صمیمیت و همدلی در کسبه و بازاریان بافت تاریخی زبانزد بوده و هنوز هم این یکرنگی پابرجاست.

آری این هنرمندان نیازمند حمایت بیشتر و تداوم راه این هنر هستند، باشد که مسئولین امر توجه و حمایت بیشتری از استادکاران صنایع دستی به عمل آورند هرچند اداره ی میراث فرهنگی و گردشگری اردکان حمایت هایی را انجام داده ولی همت فراگیر و حمایت دیگر مسئولین شهر را نیز می طلبد.

منبع: