کدام بازیگران از تئاتر پا به عرصه سینما گذاشتند؟

میزان/ در این گزارش به معرفی بازیگرانی پرداختیم که از هنر تئاتر پا به عرصه سینما گذاشته اند.
بر اساس گزارشی که در بولتن سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر منتشر شد به قلم "علی اکبر دهبان" به معرفی بازیگرانی می پردازیم که از هنر تئاتر وارد سینما شدند.

بینا بر این گزارش، به هر حال از جایی باید آغاز کرد کودک هم که به دنیا می‌آید زیر پرچم پر مهر مادر زندگی را آغاز می‌کند و قد می‌کشد و جان می‌گیرد و کم کم خودنمایی می‌کند، اما یادش نمی‌رود که دامان پر مهر مادر بود که همواره چهار چوب روح و تنش را با نقش و نگار محبت، عشق و اندیشه قلم زده است.

زمان دقیقی موجود نیست اما چند هزار سالی سن دارد که از به وجود آمدن هنر نمایش و تئا‌تر می‌گذرد و سینما این کودک ۱۰۰ ساله همچنان زیر پرچم مادر مهربانش «تئا‌تر خاتون» مسیر خود را در این سال‌ها طی کرده و قد کشیده است.

خودمانیم تعارف که نداریم قمپوز هم که نمی‌خواهیم در کنیم پس بگذارید در این جشنواره تخصصی سینما که بزرگترن و مهمترینش هم در کشورمان است برویم سر اصل مطلب، اقاجان سینما طُفیلی «تئا‌تر خاتون» است «حرصتان در نیایدا» خدایی یک لحظه سر بچرخانید به گذشته سینما نگاهی بیندازید جاپای بزرگان را که می‌بینید اغلب آن‌ها که در اوج رخ نمایی می‌کنند از دامان پر مهر مادرشان قد کشیده‌اند منظورم‌‌ همان «تئا‌تر خاتون» خودمان است.

سینمای ایران هم در یک قرن گذشته شاهد تغییرات و تحولات زیادی بوده از طرفی رابطه تئا‌تر و سینما را نمی‌توان کتمان کرد. همواره این مادر مهربان، این مادر اندیشه پرورودلسوز، فرزندان صاحب هنری را تربیت کرده تا در پرده عریض و طویل سینما شروع به خلق کنند و مخاطب را به چیزی غیر از دیدن مرسوم و یکنواخت همیشگی یعنی فکر کردن فرو ببرند.

سال‌ها است در دهه‌های مختلف هنرمندانی از تئا‌تر وارد سینما شده‌اند که مانند سنگی که بر آب می‌خورد و موج می‌سازد آن‌ها نیز در سینما موج درست کرده‌اند. موجی نشأت گرفته از یک تربیت درست و مادرانه. سینما حساب کتابش باتئا‌تر فرق دارد اما در این نکته که بازیگر جزو ارکان اصلی آن است با هم تفاهم دارند.

بازیگر سینما باید ستاره باشد اینکه ستاره چیست و کیست بحث دیگری است که در اینجا به آن کاری نداریم اما همیشه بازیگرانی بوده‌اند که چرخ سنگین سینما را نه تنها با ظاهر بلکه با هنر خود چرخانده‌اند. بسیاری از این بازیگران در صحنه تئا‌تر مسیر بازیگری را آموخته‌اند و سایه خود را بر سینما انداخته‌اند و آبرو داری کرده اند.

بگذارید از آن سوال‌ها بپرسم. آقای بازیگر را می‌شناسید؟! داوود خان رشیدی را چطور؟! کمال الملک سینمای ایران را که عمراً فراموش نمی‌کنید؟! این روز‌ها بزرگ آقای شهرزاد که معرف حضور هستند‌‌ همان ایفاگر نقش کفش‌های میرزانوروز را می‌گویم، می‌شناسیدش؟! شعبون بی‌مخ را چطور؟! چه نسلی با چه یال و کوپالی آمد.

عزت الله انتظامی، جمشید مشایخی، داود رشیدی، علی نصیریان و محمد علی کشاورز در دامان پر مهر خاتون خانوم رشد کردند. تئا‌تر از آن‌ها بازیگران بسیار تیزهوش و تیز بینی ساخت تا در پرده سینما با نقش‌های ماندگار همچون یک شعبده باز مخاطب را مدهوش هنر خود کنند. البته نمی‌توان به این گروه بازیگران فکر کرد و نامی از پرویز فنی‌زاده نبرد اوهم از دست پرورده‌های خوب تئا‌تر بود که روزگار فرصت زیادی را برای خودنمایی هنرش در سینما به وی نداد.

کمی جلو‌تر بیاییم خاتون همچنان فرزندانی دارد که نمی‌توان نامشان را نبرد. رضا ژیان، داریوش ارجمند، پرویز پورحسینی، حسن پورشیرازی، مسعود رایگان، محمد رضا شریفی نیا، فرهاد آییش، فرامرز قریبیان، اتیلا پسیانی و... تعدادشان آنقدر زیاد است که قطعاً برخی از قلم افتاده‌اند. برخی از بازیگرانی که سکان هدایت سینما را در بازیگری از آن خود کردند و به دست گرفتند نَفَس‌های ابتداییشان را در صحنه تئا‌تر کشیده‌اند.

یکی دیگر از این فرزندان اکبر عبدی مرد خوش گریم سینمای ایران است. نمی‌دانم از کدام کارش مثال بزنم از «دلشدگان»، «اجاره نشین‌ها»، «آدم برفی» و یا ادای دینش به مادر در «مادر».

علیرضاخمسه کمدین سینما که در کارنامه‌اش هم «مرگ یزد گرد» دارد و هم سیمرغی که برای ایفای نقشی در فیلم سینمایی «بیست» بر شانه‌هایش نشسته او هم یکی دیگر از فرزندان صحنه نمایش است.

پرویز پرستویی پیش از سینما در تئا‌تر درخشیده بود و در سینما نیز همچون فرزندی از اب وگل در آمده شروع به نقش آفرینی کرد. او را در «آژانس شیشه‌ای» به یاد داریم در «بید مجنون» به گونه‌ای دیگر، و وقتی به بازی او در «مرد عوضی» فکر می‌کنیم متوجه تربیت درست او توسط صحنه نمایش می‌شویم خلاصه با دیدن هنرنمایی این بازیگر تئا‌تر در سینما حسابی حساب کار دستمان می‌‌اید.

خسرو شکیبایی که همچون یک «کاغذ بی‌خط» صاف بود و بی‌غل و قش. هیچ وقت از «خط قرمز» خودش در احترام به مخاطب عبور نکرد و «کیمیا» ی وجودش «حکم» می‌کرد «عاشقانه» زندگی کند. عمو خسرو هم پیش از سینما یاوری چون «تئا‌تر خاتون» داشت و به قول خودش در «خواهران غریب» که خواند: مادر من مادر من تو یاری یاور من مادر چه... بگذریم، یادش گرامیست.

ابوالفضل‌پور عرب ستاره دهه شصت که نمی‌توان فراموشش کرد اولین گام‌هایش را در تئا‌تر برداشته است و چه خوب توانست تا مدت‌ها چرخ سینما را بچر خاند. وی فارغ‌التحصیل بازیگری و کارگردانی تئا‌تر از دانشسرای هنر بوده است. فریبرز عرب نیا یکی دیگر از بازیگران سینما است که نَفَس‌هایش را در صحنه تئا‌تر چاق کرد و به سینما آمد. امین حیایی، شهاب حسینی و حامد بهداد هم در‌‌ همان صحنه تئا‌تر و کلاس‌های اساتید برجسته برخواسته از این هنر یاد گرفتند که چگونه بازی کنند.

این روز‌ها مردان طنز‌پرداز یا بهتر بگویم کمدین‌های سینما طرفداران زیادی پیدا کرده‌اند که دست بر قضا آن‌ها هم خاک صحنه نوش جان کرده‌اند. رضا عطاران، محسن طنابنده، جوادعزتی بازیگران آثار کمدی هستند که این روز‌ها حضور پررنگی درفیلم‌های سینمایی دارند.

و اما بازیگران زنی که در سینما درخشیده‌اند توانسته‌اند بارعایت بسیاری از ارزش‌های دینی، مذهبی و عقیدتی درشرایطی که فیلمنامه‌های مردانه در مقابل دوربین کارگردانان می‌تاختند چرخ سینما و آبروی هنر بازیگری را خریدار باشند.

در تمام این سال‌ها بازیگران زن بر آمده از تئا‌تر کم نبودند. زنده یاد جمیله شیخی و فخری خروش، پروانه معصومی، گوهر خیر اندیش، گلاب آدینه، سوسن تسلیمی، رویا تیموریان، فرشته صدر عرفایی، مائده طهماسبی تنها بخشی از بازیگران زنی هستند که در عرصه تئا‌تر کار خود را آغاز کردند. رویا نونهالی، مهتاب نصیرپور، آناهیتا نعمتی، پانته آ بهرام، سیما تیرانداز، ریما رامین فر و در نسل جدید‌تر می‌توان به سحر دولت شاهی، هانیه توسلی، نگارجواهریان و الهام کردا اشاره کرد که بودن در صحنه تئا‌تر به عنوان اولین تجربه‌های بازیگری آن‌ها درکارنامه‌شان ثبت شده است.

گلاب آدینه در «مهمان مامان» و یا «روسری آبی»، گوهر خیر اندیش در «ارتفاع پست» و یا «واکنش پنجم» رویا تیموریان در «کافه ستاره» یا «زندان زنان» حضور متفاوت این بازیگران در اثار مختلف سینمایی به خوبی گویای تبحر آن‌ها است.

البته از درون تئا‌تر کارگردان‌های برجسته‌ای هم وارد سینما شده‌اند که هر وقت قرار می‌شود فیلم بسازند گوش‌ها برای شنیدن آغاز اکران برای خرید بلیت تیز می‌شود. «چریکه تارا» را ساخت و با «مرگ یزد گرد» هنر اصیل خود را که از تئا‌تر به آریه گرفته بود تقدیم طُفیلی «خاتون» کرد. بهرام بیضایی که در جوانی استاد شد فرصت زیادی برایش فراهم نشد که بیشتر بسازد تا ما بیشتر فکر کنیم. علی رفیعی هم یکی دیگر از کارگردانان صحنه نمایش بود که در سینما دوربین به دست شد. کمی جلو‌تر که بیاییم به دارویش فرهنگ و مهدی فخیم‌زاده می‌رسیم.

در دهه‌های اخیر می‌توان از بازیگرانی چون نوید محمد‌زاده، احمد مهرانفر، هانیه توسلی، سحر دولت شاهی، نگار جواهریان و الهام کردا نیز یاد کرد که کارشان را از تئا‌تر آغاز کرده‌اند و این روز‌ها به دنبال نشان دادن هنر اصیلی که از صحنه نمایش با خود آورده‌اند هستند. حال اگر نگاهی به لیست بازیگرانی که از صحنه نمایش وارد پرده سینما شده‌اند بیاندازیم بیش از پش به این مهم پی می‌بریم.

جالب است که بدانیم سیامک صفری، آتیلا پسیانی، نوید محمد زاده، هانیه توسلی، سحر دولت‌شاهی که در دوره سی و چهارم جشنواره فجر جز بازیگرانی بودند که بیشترین فیلم را در بین سایر بازیگران داشتند پیشنه تئاتری دارند و اولیت خشت‌شان را از خاک صحنه درست کرده‌اند.

اصلاً اقاجان گفتم که تعارف نداریم خیلی از سینمایی‌ها به اینکه کارشان را از تئا‌تر آغاز کرده‌اند افتخار می‌کنند. افتخار هم دارد. اصلاً بر می‌گردند به تئا‌تر تا جامانده‌های خود را بیابند و یاد بگیرند. یک نگاهی به اسامی که نام بردیم که امروز برایشان بزرگداشت گرفته می‌شود بیندازید. وزن هر کدام به اندازه کوهی است که باید از دور تماشایشان کرد.

به هر حال خاتون جان دست شما درد نکند. نگاهی به خاطره‌هایم که نگاه می‌اندازم می‌بینم فرزندانت در آن نقش بسیاری دارند. «تئا‌تر خاتون» می‌دانم اوضاع خیلی بر وفق مراد نیست، بودجه نیست و خرجی نمی‌دهند و هزار و یک گیر و گور دیگر اما حق مادری‌ات محفوظ است. خاتون جان سایه‌ات مستدام.



با کانال تلگرامی «آخرین خبر» همراه شوید

منبع: میزان