آثار سینمایی که بوی نان می دهند

همشهری جوان/ زمانی که کیومرث پوراحمد در اوایل دهه 70 فیلم سینمایی «نان و شعر» را جلوی دوربین برد و مردم را پای قصه‌های ساده و عامیانه مجیدی نشاند که در نانوایی کار می‌کند و شعر می‌گوید، این قوت غالب بیشتر خودش را در هنر هفتم نشان داد. بعد از آن هم کمال تبریزی با «یک تکه نان» و ابوالحسن داوودی با «نان و عشق و موتور 1000» بیشتر و بیشتر بر این قضیه صحه گذاشتند که نان در سینما است. در این صفحه می‌توانید نمونه‌های دیگری از نان‌هایی که در سینماست را هم می‌توانید پیدا کنید.

کلاه قرمزی و پسرخاله
کارگردان: ایرج طهماسب
- آقای مجری: درخواست‌مون رو می‌تونیم با یه کلمه قشنگ بگیم. مثلا یه لیوان آب بخوایم چی می‌گیم؟

- پسرخاله: خودمون می‌ریم آب می‌خوریم، برای بقیه هم میاریم.

- آقای مجری: نه، مثلا بخوایم بگیم این شیرینی رو به من بده ...

- پسرخاله: خودمون بلند می‌شیم برمی‌داریم، به بقیه هم تعارف می‌کنیم.

- آقای مجری: نه، یه کلمه‌ای بگو که محبت شما رو به من نشون بده.

- پسرخاله: می‌خوای برم نون بگیرم؟ می‌خوای برم نفت بگیرم؟ آب بیارم؟

پسرخاله همیشه همین طوری بود. محبت کردن برای او در «نان» و «نفت» گرفتن خلاصه می‌شد. او کودکی است که انگار کودکی نکرده و خیلی زود بزرگ شده. شاید یک دلیل بزرگش این است که او از کودکی کار می‌کرده. اگر خاطرتان باشد او در فیلم سینمایی «کلاه قرمزی و پسرخاله» به جای تحصیل، در یک نانوایی کار می‌کرد. او بیشتر اوقات هم تنهاست و برخلاف بقیه شخصیت‌های فیلم‌ها و سریال‌های «کلاه قرمزی» داستان خودش را دارد.

سه دونگ سه دونگ
کارگردان: شاهد احمدلو

بازیگران: سیروس گرجستانی، محمد کاسبی، جواد عزتی، مرجانه گلچین و یوسف صیادی

سریال شب‌های ماه مبارک رمضان چهار سال پیش روی آنتن رفت. سال 1390. داستان سریال درباره مردی به نام نصرت عشقی است که سال‌هاست در یکی از محلات تهران نانوایی سنگک دارد. او به اتفاق سه پسرش مسعود، محمود و منصور آنجا را اداره می‌کند. با آمدن پرویز شریک او در نانوایی ماجراهایی برای این خانواده پیش می‌آید. آنها تصمیم می‌گیرند به خارج از کشور مهاجرت کنند.پرویز10 سال قبل به ایتالیا رفته و حالا برای فروش سه دونگ از مغازه‌اش به ایران آمده است.بازیگر نقش اول سریال سیروس گرجستانی است که نقش یک نانوا را بازی می‌کند.محمد کاسبی در نقش شریک این نانوا جلوی دوربین رفته است.

شیار 143
نویسنده و کارگردان: نرگس آبیار

بازیگران: مریلا زارعی، مهران احمدی، گلاره عباسی و جواد عزتی

«شیار143» برداشت کاشت‌های سال‌های گذشته نرگس آبیار است. سال‌هایی که رمان‌ها و داستان‌هایی درباره جنگ و آدم‌های آن نوشته و فیلم‌های کوتاه و مستند ساخته. سال‌هایی که روبروی رزمنده‌ها و مادران و خانواده‌های آنها نشسته و از جنگ پرسیده. از مصائبی که بر آنها رفته و از راز شکوهمندی آنها. «شیار143» هم از دل یکی از داستان‌های او بیرون آمده.

از داستان‌های یکی از شخصیت‌های کتاب «چشم سوم». از داستان زنی که به «الفت» فیلم شبیه است. مادری که مرثیه‌هایی باشکوه و هول‌انگیز برای دوری پسرش دارد. مادری که چشم به راه فرزند رزمنده‌اش است. الفت «شیار 143» زنی کرمانی است که به سبک بقیه زنان کرمانی و اکثر شهرستان‌ها و روستاها در خانه‌اش تنور نانوایی دارد و خودش آرد و خمیر می‌سازد و قالب نان را به دیواره تنور می‌چسباند.

صحنه‌های زیادی از فیلم که در حیاط خانه روستایی الفت می‌گذرد، نماهایی از نان‌پزی الفت تصویر می‌شود. گفت‌وگوهای او با دخترش –که مثال رادیوی دور کمرش، همدم تنهایی اوست- در اکثر صحنه‌ها در حال مهیا کردن بساط پخت نان روایت می‌شود و خواب‌ها و خیال‌هایی که الفت درباره پسرش دارد، کنار همین تنور خانگی نانوایی اتفاق می‌افتد.

نان پختن در این فیلم نمادی از سبک‌زندگی روستایی، زندگی خودکفا و تلاش زنان شهرستانی برای گرداندن زندگی خودشان است. از قرار معلوم مریلا زارعی هم که نقش ماندگار الفت را در «شیار 143» بازی می‌کند، مدت‌ها زیر نظر زنان روستایی چانه کردن خمیر، کار کردن با وردنه و مراحل پخت نان را یاد گرفته تا موقع بازی در فیلم، ظرافت‌های نان‌پزی را رعایت و اجرا کند. «شیار 143» مدت‌هاست به شبکه نمایش خانگی آمده و می‌توانید هنرنمایی آبیار، مریلا زارعی و یک داستان عاشقانه و مادرانه را به راحتی تماشا کنید.

نان، عشق و موتور هزار
کارگردان: ابوالحسن داودی

بازیگران: اکبر عبدی، بهاره رهنما، گوهر خیراندیش، سروش صحت، ریما رامین‌فر و امیر جعفری

پیمان قاسم‌خانی این فیلمنامه را 14 سال پیش نوشته بود. سال 1380. داستان فیلم را اما احتمالا یادتان هست؛ «یارولی» عموی باران که تنها قیم او است، پس از تعلل «باران» در مورد ازدواج، او را مجبور به تصمیم‌گیری و انتخاب همسر در مدتی معین می‌کند. باران هم که در مدت تعیین شده موفق به انتخاب همسر نشده است. تماشای دوباره «نان، عشق و موتور هزار» بعد از 14 سال حتما تجربه شیرینی خواهد بود.

پاتال و آرزوهای کوچک
کارگردان: مسعود کرامتی

بازیگران: رضا کیانیان، مرحوم احمد آقالو

باید به 26 سال پیش برگردیم. به سال 1368. به سالی که یک فیلم کودک پرفروش روی پرده سینماها رفت. «پاتال و آرزوهای کوچک» داستان پسری بود که آرزوهایی ناممکن داشت. اما جالب است بدانید که این اولین فیلم تاریخ سینمای ایران بود که تماشاچیان سینما در آن «ساندویچ با نان باگت» را دیدند! تا پیش از اواخر دهه ۶۰، همه ساندویچی‌های ایران از نان بلکی استفاده می‌کردند و بعد کم‌کم نان باگت مشتری پیدا کرد.

یک تکه نان
کارگردان: کمال تبریزی

بازیگران: رضا کیانیان، هومن سیدی، مرحوم احمد آقالو، اسماعیل خلج و گلاب آدینه

داستان «یک تکه نان» در واقع چند داستان موازی است که در نقطه‌ای با هم تلاقی پیدا می‌کنند؛ در امامزاده روستایی کوهستانی، پیرزنی ادعای کرامت کرده و گفته به طرز معجزه‌آسایی همه قرآن کریم را در لحظه‌ای حفظ شده و شفا‌بخش است.حالا مردم دورش جمع شده‌اند تا از او شفا بگیرند. نیروی انتظامی نگران می‌شود که مبادا بلوایی به پا شود، پس یک گروهبان و یک سرباز راه می‌افتند تا مساله را بررسی کنند. «یک تکه نان» را که 11 سال پیش ساخته شده است، یکی از فیلم‌های معناگرای سینمای ایران می‌دانند.

سینمایی که با نمادها و نشانه‌ها شناخته می‌شود و پشتِ شخصیت‌ها و رفتارها و نشانه‌ها، فلسفه‌هایی وجود دارد که تماشاگر باید آنها را کشف کند. یک تکه نان هم یکی از همان نشانه‌هاست. جایی از فیلم می‌بینیم که دخترک معلول، یک تکه نان را که سرباز متبرکش کرده است، می‌خورد و بعد شفا می‌گیرد و دنبال مرغ و خروس‌ها می‌دود. «یک تکه نان» هم در شبکه نمایش خانگی موجود است و تلویزیون هم به بهانه‌های مختلف آن را بازپخش می‌کند.

چک برگشتی
کارگردان: سیروس مقدم

بازیگران: امیر جعفری، ریما رامین‌فر، بهاره رهنما، هومن برق‌نورد و هدایت هاشمی

سیروس مقدم مدیر کارخانه سریال‌سازی در تلویزیون است. او در 15 سال گذشته بیش از 20 سریال ساخته و با بیش از 500 قسمت و 20 هزار دقیقه سریال، آنتن تلویزیون را با هنرمندی از آن خودش کرده است. کارنامه‌ای که تصویرهای ماندگاری را هم در ذهن مخاطبان تلویزیونی ثبت و ضبط کرده است. سریال «چک برگشتی» هم یکی از آنهاست. لطیف مهریه زنش را هم با سکه‌های ماهانه پرداخت می‌کرد و همین ماجرا، دردسرهای او را دو برابر کرده بود.

او در این مدت که از دست طلبکارها فرار می‌کرد، در خانه شوهرخواهرش مستقر بود که خانه‌ای بود بالای یک نانوایی. این نانوایی در طول سریال کم‌کم کاراکتر پیدا کرد و مقدم با استفاده از ظرفیت‌های آن شوخی‌های شیرینی را طراحی و اجرا می‌کرد.

مثل صف نانوایی که همیشه از جلوی در خانه رد می‌شد و اهالی خانه برای رفتن داخل خانه باید از آدم‌های توی صف اجازه می‌گرفتند! دی‌وی‌دی‌های سریال «چک برگشتی» هم از سال 90 به شبکه نمایش خانگی آمده است.