در شورای امنیت چه گذشت؟/ از پیروزی ایران و روسیه تا کنار گذاشتن شیوخ عرب از سوریه

قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت بین المللی کردن بحران سوریه را ممانعت از هرگونه دخالت و حمایت نظامی و مالی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس مانند عربستان و قطر از گروه های تروریستی معنا و تاکید کرده است، هرگونه حمایت کشورهای فوق از گروه های مسلح تروریستی فعال در سوریه، به مثابه نقض این قطعنامه خواهد بود.به گزارش مشرق، شورای امنیت سازمان ملل شامگاه جمعه قطعنامه ۲۲۵۴ را با اجماع ۱۵ عضو این شورا تصویب کرد، قطعنامه ای که در آن خواسته شده بود، نظام سوریه و گروه های معارض ژانویه آینده (۲۰۱۶) گفتگو و مذاکره برای حل بحران این کشور و همچنین آتش بس در سراسر سوریه را آغاز کنند.قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت که از سوی آمریکایی ها پیشنهاد شده بود، بنابر اذعان «جان کری»، وزیر خارجه آمریکا به نوعی همان طرح پیشنهادی ایران برای بحل بحران سوریه بود.این قطعنامه اگرچه به نقش «بشار اسد»، رئیس جمهوری کنونی سوریه در آینده این کشور اشاره نکرده است، اما تاکید می کند که طی مرحله ای انتقالی و از طریق برگزاری انتخاباتی با نظارت سازمان ملل، نظام حکومتی آینده سوری ها رقم خواهد خورد.قطعنامه 2254 شورای امنیت برای تغییر حکومت و قدرت در سوریه دوره انتقالی 6 ماهه ای در نظر گرفته است تا طی آن زمینه تشکیل نظام حکومتی آینده سوریه فراهم شود. همچنین مدت زمان 18 ماهه ای را برای تدوین قانون اساسی جدید در سوریه با اشراف و نظارت سازمان ملل در نظر گرفته است.قطعنامه 2254 همان بیانیه ژنو استتاملی در بندهای اصلی این قطعنامه نشان می دهد که این قطعنامه در قالب و چارچوب نقشه راه کنفرانس وین تنظیم شده و به نوعی تکرار مواضع آن کنفرانس است، تنها تفاوت موجود این است که نقشه راه وین در قالب بیانیه ارائه شد، درحالی که هم اکنون این نقشه راه در قالب و فرم قطعنامه ارائه شده است. درخواست از همه طرف ها جهت پایان دادن به درگیری هااین قطعنامه اگرچه از همه طرف های درگیر در سوریه خواسته، به حملات نظامی خود پایان دهند، اما نکته منفی این بند آن است که تفاوتی میان طرف های درگیر قائل نشده و به این ترتیب ارتش و نیروهای مسلح سوریه را که به وظیفه ملی خود در دفاع از مردم و کشورشان در مبارزه با تروریسم عمل می کنند، هم ردیف گروه های مسلح تروریستی متجاوز شده اند که طی پنج سال گذشته از هیچ جنایتی علیه مردم سوریه و نابودی این کشور فرو گذاری نکرده اند.هم سطح کردن طرف های درگیر در سوریه و تنزل ارزش و جایگاه ارتش و نیروهای مسلح سوریه و از خودگذشتگی و مقاومت آنها در طول 5 سال مبارزه با گروه های تروریستی و نادیده گرفتن جنایات و مقاصد واقعی گروه های مسلح تروریستی را تنها باید قدردانی بزرگترین و مهمترین نهاد بین المللی از این گروه ها و حامیان آنها شمرد که جای تاسف بسیار بر ارزش های حاکم بر این سازمان دارد. در عین حال بخشی از این بند به روسیه، فرانسه و آمریکا اجازه داده شده، عملیات هوایی خود علیه داعش را ادامه دهند که اگرچه در ظاهر اقدامی پسندیده نشان می دهد، اما اگر باید توجه داشت، این حملات بدون هماهنگی بین روس ها و آمریکایی ها فاقد تاثیر گذاری لازم است و یکی از ضرورت های حصول این هماهنگی همسویی اهداف و منافع روسی – آمریکایی است که تاکنون چنین همسویی بین مسکو و واشنگتن مشاهده نشده و توجه به راهبردهای سیاست خارجی دو کشور تاکید می کند که ایجاد چنین همسویی اگر غیر ممکن نباشد، دور از انتظار و بعید به نظر می رسد.به هر روی وزیر خارجه آمریکا این بند قطعنامه را پیام واضح و روشنی به همه طرف های درگیر در سوریه شمرده بود تا به قتل و کشتار پایان دهند و در کل تصویب قطعنامه 2254 شورای امنیت را گامی مهم در راستای حل بحران سوریه شهرده بود که وارد پنجمین سال خود می شود.قطعنامه 2254 تا چه اندازه بر عرصه سیاسی بحران تاثیرگذار استتصویب قطعنامه 2254 از سوی شورای امنیت که هدف از آن حل و فصل بحران سوریه عنوان شده، اگرچه از دید بسیاری از ناظران، گامی رو به جلو در پرونده سوریه شمرده شده، اما پیچیدگی های حاکم بر این پرونده و موانع بسیاری که برسر راه اجرای بندهای این قطعنامه به چشم می خورد، موجب می شود، نتوان در این برهه زمانی از کارآیی یا عدم کارآیی آن سخن گفت.وجود بازیگران داخلی متعددی که هریک ابزارهای اجرایی یکی از طرف های بین المللی و منطقه ای شمرده می شوند و طی 5 سال گذشته نشان داده اند، هیچ گاه نمی توانند، مستقل عمل کنند.در عین حال کثرت بازیگران خارجی با دیدگاه و مطامع و چشم داشت های متعارض با یکدیگر و اصرار و پافشاری هریک از آنها بر خواسته های خود به هر طریق و وسیله ممکن موجب می شود تا نتوان پس از صادر شدن این قطعنامه درباره کارآیی و تاثیر گذاری یا عدم تاثیر گذاری و عدم کارآیی سخن گفت.قطعنامه 2254 اولین گام توافق روسی - آمریکاییصدور قطعنامه 2254 شورای امنیت را باید اولین گام در زمینه ایجاد توافق و گام برداشتن به سمت همسویی مواضع بین آمریکا و روسیه شمرد که پیش زمینه های آن به کنفرانس وین باز می گردد و می تواند، در صورت تداوم و توسعه دامنه هماهنگی ها و توافقات زمینه ساز پایان جنگ پنج ساله سوریه شود که تاکنون 250 هزار کشته و میلیون ها بی خانمان و آواره از دو طرف درگیر برجا گذاشته است.قطعنامه 2254 پیروزی روسیه و ایران در عرصه بین المللیبسیاری از ناظران و محافل سیاسی تاکید می کنند، صدور قطعنامه 2254 شورای امنیت سازمان ملل به نوعی نماد موفقیت روسیه و ایران در عرصه سیاسی سوریه و عرصه های منطقه ای و بین المللی است.به اعتقاد آنان عدم پرداختن قطعنامه اخیر شورای امنیت به آینده «بشار اسد»، رئیس جمهوری سوریه به معنای محول کردن موضوع رسیدگی و بحث و گفتگو درباره آینده اسد به مراحل دیگر است.آینده اسد همواره اصلی ترین موضوع مورد اختلاف بین بازیگران داخلی و خارجی عرصه سوریه بوده و معارضان سوری به خصوص معارضان خارج نشین و همچنین محور دشمنان سوریه بوده است که خواستار برکناری اسد از قدرت و جای ندادن آن در هرگونه راه حل ارائه شده برای بحران سوریه بوده اند.در مقابل روسیه و هم پیمانانش و همچنین دمشق همواره تاکید داشته اند، آینده اسد موضوعی نیست که توسط محور مقابل رقم بخورد، بلکه همانگونه که اسد با رای و خواست مردم این کشور و طی انتخاباتی آزاد به ریاست جمهوری سوریه رسید و رئیس جمهوری قانونی و مشروع این کشور شمرده می شود، به همان ترتیب این مردم سوریه هستند که آینده وی را رقم خواهند زد و شخص اسد نیز بارها در مصاحبه با رسانه ها و خبرگزاری های مختلف منطقه ای و بین المللی بر این موضوع تاکید کرده است. بنابر تاکید این کارشناسان و صاحبنظران لحاظ کردن دیدگاه روسیه در این قطعنامه و عدم پرداختن به آینده اسد، پیروزی بزرگی برای دیپلماسی روسیه و هم پیمانانش یعنی ایران و دمشق و کشورهای عضو گروه «بریکس» به شمار می آید و بیانگر عقب نشینی آمریکا و هم پیمانان غربی و عربی اش از مواضع گذشته در قبال بحران سوریه و بشار اسد است.قطعنامه 2254 کنار گذاشتن شیوخ عرب از معادلات سوریهاز جمله بندهای مهم قطعنامه 2254 شورای امنیت تاکید بر بُعد بین المللی بحران سوریه است. با تاکید بر بُعد بین المللی بحران سوریه، انتظار می رود، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس از جمله عربستان سعودی و قطر که نقش بسزایی را در دامن زدن به بحران سوریه و تشدید آن ایفا کردند، از معادلات حاکم بر این بحران کنار گذاشته شوند و نقش خود را از دست دهند.باید توجه داشت، نقش کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در بحران سوریه تنها بُعد حمایت از گروه های مسلح تروریستی را در برنمی گیرد، بلکه عرصه سیاسی و دیپلماتیک منطقه ای و بین المللی را هم شامل می شود، در این راستا شاهد بودیم که در همان اولین سال بحران این کشورها سوریه را از اتحادیه عرب خارج کرده و بارها تلاش کرده اند، کرسی سوریه را به گروه های معارض سوری مورد حمایت خویش تحویل دهند.خروج شیوخ عرب حوزه خلیج فارس از معادلات حاکم بر بحران سوریه طی 5 سالی که از این بحران می گذرد، همواره اصلی ترین و مهمترین خواسته نظام حاکم بر سوریه و یکی از بزرگترین چالش های پیش روی دستیابی به راه حل سیاسی و مسالمت آمیز برای بحران این کشور بوده است.البته شیوخ عرب بارها تلاش کردند تا بحران سوریه را بین المللی کنند، اما هدف آنها از این بین المللی کردن بحران نه دست یافتن به راه حلی برای این بحران بود، تلاش برای پیاده کردن الگوی لیبی در سوریه بود تا با بین المللی کردن این بحران زمینه دخالت ناتو در این کشور را فراهم کنند و اهدافی را که آنها نتوانسته بودند، در این کشور محقق کنند، با وارد کردن ناتو به میدان محقق کنند.قطعنامه 2254 شورای امنیت بین المللی کردن بحران سوریه را ممانعت از هرگونه دخالت و حمایت نظامی و مالی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس مانند عربستان و قطر از گروه های تروریستی معنا و تاکید کرده است، هرگونه حمایت کشورهای فوق از گروه های مسلح تروریستی فعال در سوریه، به مثابه نقض این قطعنامه خواهد بود.نبود ضمانت اجرایی قطعنامهدرحالی که مشاهده می شود، در بسیاری از بندهای قطعنامه 2254 شورای امنیت بر برقراری آتش بس بین طرف های درگیر و آغاز روند سیاسی تاکید و از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس خواسته شده، به حمایت های خود از گروه های تروریستی مسلح پایان دهند، اما مشخص نکرده که برای برقراری این آتش بس و انتقال به روند سیاسی و مهم تر از آن قطع حمایت های شیوخ عربی از گروه های تروریستی چه تضمینی وجود دارد؟بی تردید صرف تصویب و صدور قطعنامه و بدون در نظر گرفتن ضمانت های اجرایی برای آن نمی تواند، راه حلی برای بحران سوریه و یا هر بحران دیگر منطقه ای و بین المللی باشد، چون اگر بحران سوریه با چنین درخواست ها و چنین قطعنامه هایی حل شدنی بود، تاکنون چندین قطعنامه در این باره صادر شده، بدون آنکه تاثیری بر حل این بحران داشته باشد. ماهیت مبهم معارضان در قطعنامهصرف اشاره به گفتگو و مذاکره دمشق با معارضان و مخالفان سوری نمی تواند، زمینه چنین گفتگویی را فراهم کند، چون مشخص نیست که معارضان و مخالفان چه گروه ها و جریان هایی را در بر می گیرد، آنچه تاکنون از مواضع و دیدگاه های محور دشمنان سوریه برداشت شده، این است که درباره هویت و ماهیت معارضان و مخالفان بین اعضای این محور هم تعریف مشخص و اجماعی وجود ندارد.اگر منظور از معارضان و مخالفان خروجی‌ های کنفرانس ریاض هستند که ماموریت گفتگو و مذاکره با دمشق را برعهده خواهند داشت و از توافق دمشق با آنها چارچوب آینده نظام سیاسی و حکومتی نشات می گیرد، بسیار سخت است که به این نظام و حکومت نگاهی مثبت داشت، چراکه در خروجی ریاض گروه های تروریستی تکفیری همچون جیش الاسلام و احرار شام نیز حضور دارند و حضور آنها بین هیات نمایندگان معارضان و گفتگوی دمشق با آنها تنها یک معنا خواهد داشت و آن مشروعیت بخشیدن و به رسمیت شناختن تروریسم در سوریه و برباد دادن ایستادگی و مقاومت ارتش و ملت سوریه و جانفشانی ها و از خودگذشتگی های آنهاست.عدم توجه به ریشه کن سازی پدیده شوم تروریسمقطعنامه 2254 شورای امنیت درحالی خواستار روی کار آمدن نظام و تشکیل حکومتی جدید در سوریه شده است که مهمترین عامل شکل گیری، تشدید و تعمیق این بحران یعنی «پدیده تروریسم» را نادیده گرفته است. در واقع نگاه این قطعنامه به پرونده سوریه و حل بحران حاکم بر این کشور تشکیل حکومت جدید در سوریه است، اما سوال این است که آیا با تشکیل حکومت جدید و روی کار آمدن نظام نوین در سوریه بحران این کشور حل خواهد شد؟ گروه های تروریستی مسلحی مانند داعش چه تاثیری بر آینده سیاسی و میدانی و امنیتی سوریه خواهند گذاشت؟در قطعنامه شورای امنیت نگرانی شدیدی نسبت به ادامه درد و رنج مردم سوریه و نابسامانی اوضاع این کشور در تمام ابعاد و وضعیت اسفبار انسانی دردناک و ادامه نزاع و تاثیر منفی تروریسم بر ایدئولوژی رادیکالی آن در حمایت از تروریسم و نتایج مترتب بر بحران سوریه از جمله افزایش تعداد تروریست‌ ها و همچنین تخریب‌ ها در این کشور و افزایش رویکرد طائفه‌ای ابراز شده است، آیا صرف ابراز نگرانی بحران سوریه را حل خواهد کرد؟ آیا تشکیل حکومت جدید و روی کار آمدن نظام نوین در سوریه این مشکلات را حل خواهد کرد؟ آیا روی کار آمدن حکومت مورد نظر مردم سوریه گروه های تروریستی و حامیان آنها را مجاب به پایان مبارزه و فعالیت در سوریه خواهد کرد؟ با وجود گروه های تروریستی و ادامه فعالیت آنها حکومت جدید چگونه سیاست های اجرایی خود را در کشور پیاده کند؟از آنچه گفته شد، می توان به این نتیجه رسید که نگاه قطعنامه 2254 شورای امنیت برای حل بحران سوریه نگاهی وارونه است، به عبارتی این قطعنامه درحالی تلاش دارد، بحران سوریه را با روی کار آوردن حکومت و نظامی جدید در این کشور حل کند که توجه نمی کند، درد و رنج مردم سوریه از حکومت نیست، از پدیده تروریسم مورد حمایت آمریکا و غرب و شیوخ مرتجع عرب است که تا وقتی ریشه کن ساز نشود، امیدی به حل بحران سوریه نیست.