ریشه ضرب المثل/ زین حسن تا آن حسن صد گز رسن

خراسان/ غالباً اتفاق می‌افتد که از دو ثروتمند که هر دو صاحب مال و مکنت فراوان هستند یکی در خساست حتی به جان خویش و عائله‌اش رحم نمی‌کند و دیگری چنان سخاوتمند است که صفت حاتم طایی برازنده‌اش است و از هیچ بخششی دریغ ندارد. در چنین مواردی اگر پای قیاس و مقایسه این دو عنصر که در دو قطب مخالف قرار دارند، در میان آید از باب طنز و کنایه نیشخندی می‌زنند و می‌گویند: «زین حسن تا آن حسن صد گز رسن» و یا به اصطلاح عامیانه «این کجا و آن کجا.»
در تاریخ آمده است: «سلطان محمد خوارزمشاه ندیم و مصاحبی داشت به نام حسن عمادالملک ساوه‌ای که در اواخر عهد سلطان محمد از وزیران و مقربان خاصش بوده است. عمادالملک در شفاعت‌گری و تحقق نیاز نیازمندان و تجلیل و بزرگداشت شاعران و نویسندگان، وزیری نیک‌اندیش و برای سلطان مایه نیکنامی بوده است. در یکی از روزهای جلوس سلطان که بزرگان دربار را پذیرفته بود، شاعری با استجازه قبلی به حضور آمد و قصیده‌ای غرا در مدح سلطان می‌خواند. چون سلطان هزار دینارش صله می‌فرماید، وزیرش حسن عمادالملک این مقدار صله را از جانب سلطان اندک نشان می‌دهد و برای شاعر ده هزار دینار از خزانه سلطان حاصل می‌کند. چون شاعر می‌پرسد: «کدام کس از ارکان حضرت این عطا را سبب شده است؟» می‌گویند وزیری است که حسن نام دارد.
چندی بعد که فقر و افلاس، شاعر را دوباره به مدحت‌گری وا می‌دارد ،سلطان همچنان به شیوه سابق هزار دینارش صله می‌فرماید اما متأسفانه وزیر سابق از دار دنیا رفته و وزیر جدید سلطان که از قضای روزگار، او هم نامش حسن بوده است، سلطان را از این مقدار مال بخشی مانع می‌آید و در ادای حواله مال تأخیر می‌ورزد تا جایی که شاعر بیچاره و وام‌دار را اضطراراً به دریافت ربعی از عشر (یک چهلم) آن و به روایتی عشر (یک دهم) آن راضی می‌کند. این‌جا وقتی شاعر متوجه می‌شود که این وزیر جدید هم حسن نام دارد، در می یابد که بین حسن تا حسن تفاوت بسیار است و یا به اصطلاح دیگر «زین حسن تا آن حسن صد گز رسن»!



با کانال تلگرامی «آخرین خبر» همراه شوید

منبع: خراسان