برگزی از تاریخ/ نخستین صندوق ساخت هنرمندان ایرانی برای حرم سیدالشهدا (ع)

قدس آنلاین/ شاه اسماعیل که نسب وی با نوزده واسطه به امام موسی کاظم (ع) می ‌رسد، در سال 905 ق. و به قولی در 907 ق. دولت صفویه را تشکیل داد و در تبریز تاجگذاری کرد. وی ظاهراً قبل از تاجگذاری منطقه شروان در شمال آذربایجان را فتح کرده و در آن‌جا خطبه به نام خود خوانده و سکه به نام خود زده بود. او از همان سال 907 ق. تشیع اثنی عشری را به عنوان مذهب رسمی ایران انتخاب کرد و به این ترتیب نخستین دولت شیعی ملی در ایران تشکیل گردید که از نظر ایدئولوژیکی نقطه مقابل امپراطوری عثمانی بود. او مقام صدر را که نظارت بر اشاعه تشیع، ریاست بر فراز طبقات روحانی و اداره کلی نهاد مذهب و نظارت بر اوقاف را بر عهده داشت، به وجود آورد.

شاه اسماعیل پس از تاجگذاری در طول مدت ده سال توانست مناطق مختلف ایران از جمله فارس، خوزستان و مناطق مرکزی را به تصرف درآورد. وی به سال 914 ق. لشگر نیرومندی به فرماندهی حسین بیگ را برای فتح عراق گسیل کرد. با ورود قشون صفوی دولت آق‌قویونلو در بغداد سقوط کرد. شاه اسماعیل در جمادی ‌الثانی همان سال وارد بغداد شد و از آن‌جا به زیارت کربلای امام حسین (ع) روانه شد. در کربلا پس از زیارت مرقد امام و شهدای کربلا و احترام به ساحت مقدس سیدالشهدا (ع) یک شب در تحت قبه ملکوتی اباعبدالله (ع) اعتکاف نمود و آن حضرت را واسطه ‌ای برای برآمدن حوایج خود قرار داد. وی در این سفر برای خدّام حرم امام حسین (ع) و اهالی کربلا بیش از حد انعام و بخشش نمود و دستور داد اطراف ضریح سیدالشهدا (ع) را با طلا و نقره تزیین کنند. او همچنین فرمان داد صندوقی با خاتم کاری و منبت کاری برای مرقد این امام همام بسازند؛ این صندوق نخستین صندوق ساخت هنرمندان ایرانی بود و ظاهراً ساخت آن تا سال 932 ق. به طول انجامید.

او همچنین دوازده قندیل از طلای خالص وقف حرم امام حسین (ع) کرد و فرش ‌هایی برای آن‌جا تهیه نمود. وی برای حفاظت، نظافت و خدمتکاری حرم جمعی را استخدام کرد و دستور داد نهر معروف به نهر غازان خان را دوباره حفر و مرمت کنند که به نام نهر شاهی معروف گردید و عایدات آن را برای ساکنان کربلا و نجف وقف نمود. همچنین ساخت مسجد پشت سر روضه مبارکه امام حسین (ع) و صحن آن را از جهت شمال از محدثات شاه اسماعیل دانسته‌اند.

شاه اسماعیل پس از سفر عراق، در سال 916 ق. به خراسان لشگر کشید و توانست شیبک خان ازبک را در جنگی سخت شکست دهد. در 920 ق. جنگ چالدران بین او و سلطان سلیم عثمانی پیش آمد که به شکست سپاه صفوی منجر گردید و پیامدهای ناگواری برای شاه اسماعیل و دولت صفوی به همراه داشت. شاه اسماعیل پس از حدود 23 سال پادشاهی، در سن 38 سالگی در روز دوشنبه 19 رجب سال 930 درگذشت و جسد او را در آرامگاه نیاکانش در خانقاه «شیخ صفی» به خاک سپردند. وی هنگام مرگ نه فرزند از خود به یادگار گذاشت؛ چهار پسر به نامهای: طهماسب میرزا، القاسب میرزا، سام میرزا و بهرام میرزا و پنج دختر به نامهای: خانش خانم، پریخان خانم، مهین بانو سلطانم، فرنگیس خانم و شاه زینب خانم. پس از وی فرزندش شاه طهماسب یکم به پادشاهی ایران رسید.

منابع:
1- ابوالحسن قزوینی، فواید الصفویه، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1367: 72، 74.
2-راجر سیوری، ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، تهران، مرکز، 1376: 333، 265.
3-خواند میر، حبیب البیر فی اخبار افراد البشر، ج 4، تهران، کتابفروشی خیام، 1362: 494.
4-عبدالجواد الکلیدار، تاریخ کربلا و حائر الحسین، نجف، مکتبه الحیدریه، 1418: 2547.
5-محمد باقر مدرس بستان آبادی، کربلا شهر حسین یا جلوه‌گاه عشق، تهران، جهان، 1352: 299.
6-سلمان هادی الطعمه، تراث کربلا، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، 1403: 448.
7- عالم آرای صفوی، به کوشش یدالله شکری، تهران، اطلاعات، 1363: 129.