مستند «رویاهای غرق شده»؛ فاجعه کمپ‌ها در پس گذشتن از اقیانوس

میزان/ "رویاهای غرق شده" تازه ترین فیلم مستند فرشید اخلاقی پور است که به موضوع مهاجرت ایرانیان به استرالیا می پردازد .
مستند «رویاهای غرق شده» ساخته فرشید اخلاقی‌پور یکی ازآثاری بود که در جشنواره نهم سینما حقیقت به نمایش در آمد که در ادامه نقدی بر این مستند به قلم عباس عبدالعلی‌زاده را می خوانید:

فیلمساز در این فیلم روی مهاجرت‌های غیر قانونی که معمولا از طریق اندونزی صورت می‌گیرد تمرکز کرده است. فیلم با روایت‌گری 5- 6 نفر از مهاجران آغاز می‌شود آن ها از نحوه آشنایی خود با سفر به استرالیا می‌گویند. اخلاقی پور قصه مهاجرت را از زبان کسانی بیان می‌کند که امروز از حصارهای بلند کمپ و اردوگاهای مهاجرین غیر قانونی پا در خاک استرالیا گذاشته اند. البته این تمام ماجرا نیست .

راویان این مستند در تمام طول فیلم به شکل کاملا حرفه‌ای از تعلیق در بیان داستان مهاجرت خود و خطرات آن استفاده کرده‌اند و از این طریق مخاطب را با خود همراه می‌سازند. تعلیقی که فیلمساز نیز با نشان دادن مالیدن روغن بر بدن یک کودک 7-8 ساله در ابتدای فیلم و برملا کردن داستان صاعقه در میانه فیلم در پای میز تدوین بر فیلم افزوده و این اثر را از یک مستند گزارشی متمایز کرده است.

دوربین فیلمساز از پایان شروع کرده و با مرورآنچه که از ابتدا اتفاق افتاده دوباره به پایان داستان می‌رسد. او در این فیلم هم تصاویری چشم نواز و وسوسه برانگیز توریستی نشان می‌دهد و هم از چهره کریه لایه‌های زیرین بی‌کاری و شغل های کاذب و پستی که درانتظار مهاجران غیرقانونی است پرده برمی دارد. توانایی فیلمساز در امر تدوین در جای جای فیلم خودنمایی می‌کند و فست موشن‌های زیبای فیلم در کنار ایجاد تعلیق در روایت داستان همگی اخلاقی‌پور را در بیان یک روایت تلخ از مهاجرت غیرقانونی یاری می دهند.

فیلمساز در جای جای فیلم که شاید مخاطب منتظر دیدن تصاویر مستند از حوادثی است که روایت می‌شود، تصاویری گرافیکی و مفهومی را به نمایش می‌گذارد و با افکت های صوتی بر بار تصویری آن تاکید می‌کند. این خلاقیت توانسته جای خالی تصاویر مستند را در لحظاتی مثل سوارشدن بر هواپیما در سفر به اندونزی یا سوارشدن بر خودروهایی که آنها برای سفر قاچاقی به استرالیا آماده می کند و نشان دادن ترکیبی از مسافران در تمامی رده های سنی و ... پر کند اما وقتی تصاویر مستند حتی گاه بی کیفیت از مسافران بد حال روی لنج ها دیده می‌شود تازه می‌بینیم که همچنان تصاویر مستند این لحظات تاثیر بیشتری بر مخاطب دارد. شاید دست فیلمساز در تامین چنین صحنه‌هایی خالی بوده است واین ترفندی برای پرکردن فضاهای خالی است و تاکید بر مراحل پر خطر این سفر قاچاقی دارد.

از نیمه های فیلم تصاویر سایه‌وار گرافیکی جای خود را به تصاویر مستند تکاندهنده از فجایع انسانی این سفر می دهد. علاوه بر این تصاویر حضور صاحب‌نظران مختلف و صحبت درباره جنبه های گوناگون این نوع مهاجرت از دیگر ویژگی های فیلم به شمار می‌رود. از پزشک و روانپزشک اردوگاههای مهاجران تا پژوهشگران و اساتید دانشگاه در حوزه انسان شناسی گرفته تا مدیر انجمن ایرانیان سیدنی و ... همگی نشان می دهد فیلمساز نخواسته فقط با ذکر خاطره از چند مسافر غیر قانونی از معضلات چنین مهاجرت‌هایی بگوید.

روایت‌ها و تصاویر این مستند ما را از خطرات جانی مهاجرت غیرقانونی به استرالیا آگاه می‌سازد اما در لایه های زیرین، فیلم به خوبی از یک فاجعه انسانی پرده برمی دارد و این موضوع در مباحثی که روانشناسان و حقوق دانان حاضر در این فیلم مطرح می‌کنند کاملا مشهود است. البته مانند همه موضوعات دیگر مسئله فجایع انسانی نیز نه آن‌چنان عمیق بررسی می‌شود و نه اینکه مطرح نشده باقی می‌ماند.

مطرح کردن خبری مبنی بر اینکه کمپ پناهجویان از جزیره کریسمس استرالیا به جزیره مانوس گینه نو منتقل شده نیز تلاش فیلمساز برای وخیم تر شدن اوضاع مهاجران را نشان می‌دهد. فیلم نشان می‌دهد مخاطبانی که شاید همه سرگردانی‌ها و بی‌پولی های سی و چند روزه در اندونزی و آوارگی 10-12 روزه روی دریا را بتوانند تحمل کنند باید پس از آن خود را برای زندگی سخت، گاه بیش از دوسال در اردوگاههای گینه‌نو آماده کنند. زندگی که فشارهای روانی، خودزنی، خودکشی و حتی قتل در اثر خشونت علیه مهاجرین در آن به وفور یافت می‌شود.

فیلمساز هرگز دوربین خود را به ایران نمی‌آورد و کوچکترین نقل قولی از مسئولین ایرانی به کار نمی‌برد. گویی تلاش دارد قصه مهاجرانی را روایت کند که از وطن خود کنده‌اند و تمام پل های پشت سرخود را خراب می‌بینند. فیلم به ما نشان می دهد که آن سوی اقیانوس هم چیز زیبایی برای زندگی با این شیوه مهاجرت وجود ندارد. هرچند فیلم قصه آدم‌هایی است که موفق شدند از هفت خوان بگذرند اما در انتها نیز تاکید می‌کند اینها دیگر آن آدم‌هایی که برای رسیدن به برخی آرزوهایشان مهاجرت کردند نیستند. آنها در سرزمینی که می‌تواند ساحل زیبایی داشته باشد از آب متنفر شده‌اند و با وجود گذشتن از حصار کمپ ها حداقل برای 5 سال آینده هیچ امیدی به بهبودی وضع خود ندارند.

حاصل همه این تلاش ها آن است که فیلم درانتقال وضعیت بغرنج مهاجرت غیرقانونی موفق است.



با کانال تلگرامی «آخرین خبر» همراه شوید

منبع: میزان