پرونده ای درباره طرح خاکستری انتقال آب دریای مازندران به کویر مرکزی/ سراب آب و تشنگی کویر

سلامت نیوز: طرح انتقال آب به مناطق مرکزی ایران برای نخستین بار در دهه ۴۰ مطرح شد. بعد از آن در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ باز هم مورد توجه قرار گرفت که هر بار با مخالفت کارشناسان و متخصصان مسکوت ماند، اما این بار به عنوان اولویت‌های دولت یازدهم مطرح شده است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از خبرآنلاین، حدود ۴۰ سال گذشته موضوع انتقال آب دریای خزر و عمان به فلات مرکزی ایران بارها مطرح شده و همیشه موافقان و مخالفانی داشته است. این طرح در سال 91 به طور جدی در دستور کار قرار گرفت و بنا شد که تا پایان همان سال خط انتقال آب دریای خزر پس از ورود به استان سمنان در منطقه چشمه روزیه به ۲ خط برای انتقال به شرق استان و نیز شهرستان گرمسار تقسیم و هدایت شود. در ادامه برنامه ریزی برای این طرح قرار شد خط انتقال آب دریای خزر پس از ورود به استان سمنان، در ۲ خط لوله انتقال مجزا، یکی برای شهرستان‌های دامغان و شاهرود و دیگری به غرب استان هدایت و تقسیم شود. اما در میان مخالفت‌های کارشناسان و متخصصان مسایل آب و محیط زیست، وزارت نیرو از اجرایی شدن این طرح خبر داد. کارشناسان مسایل آب اما این طرح را از اساس بدون توجیه و غیرکارشناسی می دانند.

طرح احیای دریاچه ارومیه مسئله ای که مدت هاست برنامه های متعددی برای آن ارائه می شود. با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید نیز تبدیل به یکی از شعار های اصلی دولت شد این شعار دولت انتظار مردم از دولت را برای احیای دریاچه ارومیه چند برابر کرد.

دریاچه ارومیه که حالا دیگر یکی از مهمترین معضلات کشور است به عنوان یکی از اولویت های دولت یازدهم مطرح شد و برای نجات آن کارگروه و ستاد احیا تشکیل شد. در این میان فعالیت این ستاد با هدف احیای دریاچه ارومیه طرح احیا پس از ماه ها مطالعه توسط متخصصان و استادان این دانشگاه در کنار استادان دانشگاه های ارومیه و تبریز و چند دانشگاه خارجی در قالب ۲۹ پروژه تدوین و توسط دولت ابلاغ شد.

طرح انتقال آب به دریاچه ارومیه کلید خورد

اواخر مرداد ماه سال گذشته بود که طرح انتقال آب به دریاچه ارومیه کلید خورد. مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب ونیروی ایران گفت: اولین دستگاه حفرتونل انتقال آب از غرب کشور به دریاچه ارومیه، منتقل شده و در حال مونتاژ است و تا ۲ماه آینده نصب این دستگاه تمام و حفر تونل انتقال 650 میلیون مترمکعب آب به دریاچه ارومیه اغاز می شود.

محمدرضا رضازاده با اشاره به اینکه برای اجرای این طرح ۲ دستگاه حفاری خریداری شده است، گفته بود: حجم آب تعیین شده از سد کانیسید درغرب کشور با حفر تونلی بیش از 30 کیلومتر به دریاچه ارومیه منتقل خواهد شد.

مدیر عامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، زمان آغاز انتقال آب را درسال 97 و ابتدای سال 98 دانست و تأکید کرد: تونل این پروژه به ۲ قطعه تقسیم شده است که هرقطعه با یک دستگاه حفاری خواهد شد؛ دستگاه اول هم اکنون در کارگاه درحال مونتاژ است ودستگاه دوم تا بهمن ماه به بندرعباس وسپس به کارگاه منتقل و حفاری دوم نیز ازسال آینده اغاز خواهد شد.

مخالفت محیط زیست با انتقال آب دریای خزر به دریاچه ارومیه

پس از چندی سازمان محیط زیست مخالفت خود را با انتقال آب دریای خزر به دریاچه ارومیه اعلام کرد. معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با تأکید بر اینکه سازمان حفاظت محیط زیست با انتقال آب دریای خزر به دریاچه ارومیه مخالف است، گفت: اجرای انتقال آب‌ها مشکلات بسیاری برای ایران ایجاد خواهد کرد. همچنین با اجرای انتقال آب توسط ایران راه برای سایر کشورها نیز باز می‌شود که از این آب‌ها برداشت کنند.

پروین فرشچی با بیان اینکه راه‌های دیگری برای تأمین آب شرب مناطق وجود دارد، گفت: انتقال آب باعث از بین رفتن جنگل‌های هیرکانی، خشک شدن مسیل، شورشدگی خاک، مورد تهدید قرار گرفتن کشاورزی شده و احتیاج به تاسیس آب شیرین‌کن‌ها در سطح وسیع خواهیم داشت. با نوسانات آب دریای خزر در 15 سال گذشته روند کاهش سطح دریا را داشتیم. این امر می‌تواند بر عکس هم باشد؛ اما به طور کلی این نوسانات می‌توانند عامل اصلی از بین رفتن زیستگاه‌ها و کاهش تنوع زیستی باشند.

اما آنچه مشخص است، در ۱۰سال گذشته اتفاقات ناخوشایندی برای دریای خزر پیش آمد. به علت شرایط آب و هوایی مناسب دریای خزر نیز بیش از 40 شهر بزرگ و کوچک با جمعیت های مختلف و تعداد زیادی روستا در حاشیه جنوبی و کنار سواحل دریای خزر و رودخانه های منتهی به آن توسعه یافته اند که فاضلاب بیشتر آنها از طریق این رودخانه ها به دریای خزر انتقال می یابد. در مواردی نیز فاضلاب مستقیما به دریا هدایت می شود. از طرف دیگر حجم بالای گردشگر در این مناطق آسیب جدی به شناگاه های دریای خزر وارد کرده است.

قول محیط زیست به ستاد احیای دریاچه
اما در همان زمان خبرهایی از انتقال آب رودخانه زاب به دریاچه ارومیه هم منتشر شد. طرحی که هزینه های زیادی دارد و البته محدودیت های حقوقی. از ایده و پیشنهاد انتقال آب زاب و مطالعات سد کانی سیب، بیش از یک دهه می‌گذرد که سال گذشته مجدد این طرح مطرح شد و از ابتدای سال ۹۴ نیز روی میز سازمان حفاظت محیط زیست برای بررسی قرار گرفت که این سازمان ضمن اعلام نظر مثبت در مورد کلیات طرح، خواستار ارائه گزارش ارزیابی زیست محیطی جدید برای بررسی دوباره شد و اعلام نظر نهایی را منوط به آن کرد.

بعد از گذشت چند ماه از این جلسه و در شرایطی که حمید جلالوندی، مدیر دفتر ارزیابی سازمان حفاظت محیط زیست طرح انتقال آب رودخانه زاب به دریاچه ارومیه را طبق چارچوب قانونی، فاقد مجوز زیست محیطی اعلام کرد و هر گونه اقدام اجرایی برای این طرح را تا زمان صدور مجوز نهایی بر خلاف نص صریح قانون دانست.

همچنین حجت جباری، معاون فنی اداره محیط زیست استان آذربایجان غربی، درباره طرح انتقال آب زاب به دریاچه ارومیه گفت: در کمیته ماده 2 مربوط به بررسی طرح انتقال آب رودخانه زاب به دریاچه ارومیه، ۴ شرط برای شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران به عنوان مجری این پروژه تعیین شد.

او با بیان اینکه گزارش اولیه مجری طرح «انتقال آب زاب به دریاچه ارومیه» مربوط به سال های گذشته بوده است، گفت: مجری ملزم شد تا نسبت به بروز رسانی آمار، نقشه‌ها و اطلاعات گزارش ارزیابی زیست محیطی این پروژه اقدام کند. همچنین آنها باید مدل رسوب برای سد و بند انحرافی ارائه کنند و با توجه به وضعیت دریاچه ارومیه این پروژه باید صرفا برای احیای دریاچه ارومیه باشد. سد کانی سیب نیز با هدف ایجاد هد هیدرولیک لازم برای تونل انتقال آب به دریاچه ارومیه به میزان 64 میلیون متر مکعب در سال ایجاد شود.

این اتفاق واکنش های زیادی داشت، انتقاد ستاد احیای دریاچه ارومیه در مورد کندی سازمان حفاظت محیط زیست برای ارائه نظر کارشناسی خود درباره طرح انتقال زاب منجر به آن شد که نماینده سازمان حفاظت محیط زیست در ستاد احیا، برای بررسی سریع‌تر این پروژه در کمیته ماده 2 قول دهد. فرهاد دبیری، معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست و نماینده سازمان در ستاد احیای دریاچه ارومیه، با اشاره به انتقاد دبیر این ستاد در مورد تأخیر و کندی پیشرفت پروژه‌های احیای دریاچه ارومیه گفت: به عنوان سازمان حفاظت محیط زیست در ستاد احیای دریاچه ارومیه قول دادم که بررسی مسائل مربوط به سازمان حفاظت محیط زیست در مورد این پروژه با سرعت بیش‌تری انجام شود.

افزایش ٧٠٠ کیلومتر مربعی آب دریاچه ارومیه

در اوایل دی ماه ۹۴ خبرهای خوبی درباره افزایش تراز آب دریاچه ارومیه منتشر شد که البته نتیجه بارندگی ها و چند اصلاح هندسی در هدایت آب و ورودی های آب زرینه رود و سیمینه رود به بزرگترین دریاچه آب شور ایران بود. با این حال بارش‌ها به داد دریاچه ارومیه رسید. وضع دریاچه کمی رنگ و بوی مثبت به خود گرفت و به نظر می‌رسید سرما و افزایش بارشی که به گفته ساکنان محلی کاملا به چشم می‌آید، توانست اوضاع دریاچه را بهتر کند و سطح آب را افزایش دهد.

به گفته مدیرکل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان غربی، سطح آب دریاچه ارومیه به‌ هزار و ٣٥٧ کیلومتر مربع رسید که نسبت به ١٥روز گذشته بیش از ٧٠٠ کیلومتر مربع افزایش یافته است.

پرویز آراسته درجلسه شورای اداری استان با اشاره به این‌که درحال حاضر سطح تراز دریاچه ارومیه به ١٢٧٠,٢٣متر رسید، گفت: این تراز، ١٥سانتیمتر بالاتر از تراز ابتدای ‌سال آبی جاری است. دولت تدبیر و امید، نخستین اولویت کاری خود را به احیای دریاچه ارومیه اختصاص داده و در این ‌خصوص برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات بسیاری را انجام داده است. با این اقدامات، امیدها برای احیای دریاچه بسیار بیشتر شده است.

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه ضمن اشاره به رهاسازی 60 میلیون متر مکعب آب به دریاچه ارومیه در آذرماه، از کاهش 28 سانتی تراز دریاچه ارومیه نسبت به دو سال گذشته خبر داد و گ