لزوم تشکیل شبکه توانمند شناساندن آثار و تولیدات علمی

مدیر اداره چاپ و انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز با تشریح فرایند چاپ و تولید یک کتاب در این مجموعه و چالش‌های این حوزه از نظر نبود شبکه توانمند شناساندن کتاب به جامعه مخاطب، ابراز امیدواری کرد که مدیریت جدید در دانشگاه این قضیه را پیگیری کند تا حوزه کتاب در دانشگاه به جایی برسد که آثار علمی اساتید به‌خوبی در کشور شناسانده شود و کتاب جایگاه واقعی خود را پیدا کند.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) منطقه خوزستان، علی شفیعی با اشاره به حوزه‌های فعالیت این مجموعه اظهار کرد: چاپ یکی از شاخه‌های فعالیت اداره چاپ و انتشارات دانشگاه و در واقع بخش کوچکی از کار است زیرا در این مجموعه یک فرآیند تولید تا توزیع آثار علمی پیگیری و انجام می‌شود.

وی با بیان این‌ که در حوزه نشر با تصمیم معاونت پژوهشی و سیاستگذاری‌های انجام‌ شده چارچوبی برای تولیدات علمی اعم از کتاب و مجله ترسیم شده است، اظهار کرد: این چارچوب شامل ملاحظات قبل از چاپ شامل ویرایش محتوای کتاب، صفحه‌آرایی، حروف‌چینی و صفحه‌نگاری است.

مدیر اداره چاپ و انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز افزود: وقتی یک صاحب اثر تصمیم به تألیف یک کتاب می‌گیرد ابتدا نسخه دستی آن را تهیه می‌کند و بعد از اخذ مجوزهای لازم و طی‌کردن پروسه اخذ شابک و شناسنامه آن را تایپ می‌کند و برای بررسی نهایی به شورای انتشارات می‌برد.

شفیعی با بیان این‌ که نویسنده حتمأ باید از اساتید و عضو هیأت‌ علمی دانشگاه باشد، ادامه داد: آثار در شورای انتشارات داوری می‌شود و در صورتی که در چارچوب قوانین و مقررات اساسنامه و آیین نامه مربوط باشد به مرحله تولید می‌رود البته قبل از چاپ باید بعضی مشخصه‌ها مانند فهرست‌نویسی و ... از طریق خانه کتاب برای آن صادر شود.

وی با اشاره به تعیین چارچوب کتاب پیش از چاپ، خاطرنشان کرد: بعد از اتمام این فرآیندها کتاب به مجموعه تولید می‌رسد پیش از تولید نیز یک کنترل کیفی از نظر صفحه‌بندی و صفحه‌آرایی بر آن انجام می‌شود و سپس مراحل طراحی جلد، لیتوگرافی (تهیه پلیت کتاب) یا چاپ به روش دیجیتال، صحافی، بسته‌بندی، توزیع، پخش و فروش را طی می‌کند تا به دست مصرف‌ کننده نهایی برسد.

مدیر اداره چاپ و انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز بیشترین مشکل در این فرایند را شناساندن و معرفی کتاب در مجموعه مصرف یا بازار هدف عنوان کرد و افزود: در واقع در چاپ یک کتاب سرمایه‌گذاری انجام‌ شده در فرایند تولید باید به نوعی بازگردد اما اکنون محصولات علمی آن‌گونه که باید، شناسانده نمی‌شوند. در حال حاضر دانشگاه تنها با یک مرکز پخش حرفه‌ای در تهران در ارتباط است که این ظرفیت پاسخگوی جامعه هدف ما نیست و بیشتر اساتید دانشگاه انتظاری بیش از این دارند.

شفیعی با ابراز قدردانی از دیدگاه مجموعه مدیریت دانشگاه در حوزه چاپ و نشر، تصریح کرد: مدیریت دانشگاه چه از نظر حمایت مالی، راهنمایی‌های فنی، ارایه خط مشی و جهت‌دادن برای انجام هر چه بهتر تعهدات ایجاد شده حمایت بسیار خوبی از این مرکز انجام دادند.

وی در پاسخ به علت پایین‌ بودن تیراژ کتاب‌های علمی و از سوی دیگر مشکلات دانشجویان برای یافتن کتاب، این موضوع را یک معضل اساسی دانست و گفت: انتشارات دانشگاه ظرفیت‌های بسیاری برای کار دارد این مشکلات هم چیزی نیست که از آن بی‌خبر باشیم یا مدیریت دانشگاه از آن آگاه نباشد بلکه این مسایل را همه می‌دانند اما راه‌حل منطقی و اصولی برای آن دیده نشده است.

مدیر اداره چاپ و انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان این‌که برای بررسی این موضوع باید نگاهی به پیرامون قضیه داشته باشیم به وضعیت سرانه خرید کتاب در خانواده‌ها اشاره کرد و بیان داشت: در حال حاضر بسیاری از دانشجویان از خرید کتاب استقبال نمی‌کنند هر چند که یک استاد در کلاس درس کتاب‌های مناسب را معرفی کند؛ سرانه مطالعه و مصرف کاغذی در کشور پایین آمده است و بیشتر سعی می‌کنند به‌صورت الکترونیکی مطالعه کنند و یا بخش‌های مورد نیاز خود را از آن کتاب کپی کنند.

شفیعی خاطرنشان کرد: وقتی از یک کتاب 400 صفحه‌ای که استاد به دانشجویان معرفی می‌کند، تنها دو، سه فصل استفاده شود دانشجو همان را کپی می‌گیرد و نتیجه چنین روندی سوخته‌شدن کتاب است. اگر جلوی این کارها گرفته شود تقاضای کتاب 100 درصد افزایش خواهد یافت.

وی ادامه داد: البته کتاب‌هایی هم داریم که در هر ترم حداقل با تیراژ 2 هزار جلد تولید می‌شود که این تیراژ برای یک عنوان کتاب در هر ترم بد نیست اما در مجموع با توجه به هزینه بالای تولید یک کتاب که بسته به تعداد صفحات به چهار تا پنج میلیون تومان می‌رسد، ناشر معمولا برای ایجاد یک بازاریابی برای کتاب در مرحله اول تعداد کمی از آن را تولید می‌کند که حتی ممکن است این تعداد به 50 نسخه هم نرسد و این یک فاجعه است اما کار دیگری نمی‌توان کرد.

مدیر اداره چاپ و انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان این‌که در حال حاضر اکثر دانشگاه‌ها و حتی ناشران بخش خصوصی با این معضل درگیر هستند، تصریح کرد: این مشکلی است که به همه ناشران سرایت کرده است و به همین دلیل کتاب در مرحله اول حداکثر در 200 نسخه تولید می‌شود و در شبکه پخش و توزیع قرار می‌گیرد سپس در صورتی که در بازه زمانی کوتاه بازگشت سرمایه خوبی برای ناشر ایجاد کند با توجه به بازه زمانی در خط تولید بیشتر قرار می‌گیرد و به‌صورت پلکانی تیراژ آن افزایش می‌یابد.

وی اظهار داشت: ممکن است که یک کتاب نتواند به خوبی جایگاه خود را در بازار پیدا کند و در همان تیراژ 200 نسخه باقی بماند در این صورت مؤلف یا ناشر بعد از دو سال تصمیم می‌گیرند که به آن کتاب ادامه حیات دهند یا خیر.

مدیر اداره چاپ و انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان این‌که بازارهای هدف بسیاری در سراسر کشور برای آثار علمی وجود دارد، تصریح کرد: در همه دانشگاه‌های دولتی، آزاد، پیام نور و ...، دانشکده‌ها، گروه‌های آموزشی و دانشجویانی هستند که به منابع علمی ما نیاز دارند که هنوز در جذب این بازارهای هدف موفق نبوده‌ایم.

مدیر اداره چاپ و انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: در حال حاضر معرفی کتاب به‌صورت ویزیت و اسکن جلد آن انجام می‌شود؛ به‌طور مثال در مرحله اول که 200 نسخه از کتاب تولید می‌شود 50 نسخه به مرکز پخش تهران ارسال می‌شود و مرکز پخش نیز به‌صورت ویزیت‌ کردن آن را به کتاب‌فروشی‌ها معرفی می‌کند. از سوی دیگر مخاطب هدف یا مصرف‌کننده هیچ‌گونه اطلاعات دقیقی از محتوای کتاب ندارد در صورتی که یک استاد یا مدیرگروه در دانشگاه، کتاب‌های جدید مرتبط با رشته خود را رصد و مطالعه و سپس آن را به اساتید دیگر معرفی می‌کند.

شفیعی تصریح کرد: اگر هم قرار باشد برای معرفی اصل کتاب ارسال شود، باید این‌کار به‌صورت اهدا انجام شود که بار هزینه مالی آن به مجموعه تحمیل می‌شود. در واقع علت پایین‌ بودن تیراژ کتاب‌ها در وهله نخست هزینه تولید و دوم تقاضای پایین به علت نبود شبکه معرفی توانمند آثار علمی است. این مشکل نیز تنها به دانشگاه مربوط نمی‌شود بلکه سراسر ایران با آن مواجه است.

وی افزود: بسیاری از دانشگاه‌های کشور حرکت‌هایی را در این خصوص انجام دادند اما باز هم نتوانستند آن‌گونه که می‌خواهند تولیدات خود را معرفی کنند. تنها دانشگاه تهران از آن وضعت مستثنی است که دارای یک مرکز پخش حرفه‌ای و فروشگاه اختصاصی در خیابان انقلاب مختص کتاب‌های خود است و سرمایه‌گذاری زیادی در این زمینه انجام داده است.

مدیر اداره چاپ و انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز در پاسخ به این‌ که آیا نمی‌توان چنین سازوکاری را در دانشگاه شهید چمران با استفاده از ظرفیت‌های اساتید و قطب علمی مدیریت دانش ایجاد کرد، اظهار داشت: هیچ کاری غیرممکن نیست اگر با استفاده از پتانسیل‌ها و توانمندی‌های اساتید بزرگ دانشگاه در دانشکده علوم تربیتی و بخش کتابداری چنین شبکه‌ای ایجاد شود می‌توان هم از دانشجویان، اساتید و هم صاحبان آثار و نویسنده‌ها برای بهتر شناساندن آثار به جامعه هدف استفاده کرد.

شفیعی همچنین با ارایه آماری از فعالیت‌های شش ماهه نخست اداره چاپ و نشر دانشگاه، خاطرنشان کرد: در ماه‌های فروردین، اردیبهشت، خرداد، تیر، مرداد و شهریور امسال به‌ ترتیب 4،8،8،6،5 و 9 عنوان کتاب در این مجموعه چاپ و تولید شده است که این آمار جدا از تولیدات جاری واحدهای مختلف دانشگاه است از این تعداد 9 عنوان کتاب چاپ اول یا ویرایش جدید هستند.

وی با اشاره به جای خالی واحد پخش در این مجموعه، تصریح کرد: این واحد در حال حاضر راه‌اندازی شده است و با موافقت معاونت پژوهشی دانشگاه نرم‌افزاری نیز برای آن طراحی و نصب شده است که گردش کتاب‌ها رصد شود. البته باید دید برآیند فعالیت این واحد چگونه خواهد بود.

مدیر اداره چاپ و انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز درباره کتاب‌های در دست چاپ نیز گفت: کتب چاپ اول هر آنچه که درخواست شده بود، در اولویت کار قرار گرفت و پیش از مهرماه به بازار هدف رسید اما کتاب‌های تجدید چاپ به دلیل تیراژ بالا در حد 1000 تا 2000 نسخه، زمانبر هستند؛ کتاب‌های در نوبت چاپ برای تجدید در فاز اول که باید تا قبل از دی‌ماه برای ترم جدید آماده می‌شدند، بیش از 12 تا 15 عنوان کتاب بودند.

شفیعی همچنین با بیان این‌که در تمام نمایشگاه‌های کتاب با تمام توان شرکت می‌کنیم، افزود: در آخرین رویداد نمایشگاهی و با توجه به تأکیدات معاونت پژوهشی دانشگاه برای حضور مؤثر در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران همچنین با مساعدت اداره‌کل ارشاد، هم در سالن ناشران دانشگاهی تهران و هم در مجموعه شبستان نمایشگاه - که اهواز به‌عنوان پایتخت کتاب ایران معرفی شده بود- به‌عنوان تنها ناشر دانشگاهی به‌صورت حرفه ای حضور پیدا کردیم به طوری که برخی ناشران تنها با یک یا دو عنوان کتاب در این غرفه حضور داشتند اما حداقل 100 عنوان کتاب از دانشگاه در این غرفه به نمایش گذاشته شد. در غرفه ناشران دانشگاهی هم که همه کتاب‌های دانشگاه عرضه شدند.

وی تصریح کرد: امسال نیز 30 دی‌ ماه در نمایشگاه کتاب حضور یافتیم و تلاش شد مانند سال گذشته به بهترین شکل ممکن در نمایشگاه حضور پیدا کنیم و محصولات و آثار علمی دانشگاه را به نمایش بگذاریم.

مدیر اداره چاپ و انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز همچنین درباره اعطای یارانه کتاب یا مشوقه‌ در این زمینه، اظهار کرد: در نشر کتاب چیزی به‌عنوان یارانه در کل کشور وجود ندارد، مگر در موارد خاص. در حال حاضر نیز در جشنواره مطبوعات همین داستان تکرار شده است. شاید برای کتب خاصی یارانه در نظر گرفته شود ولی در مجموع چیزی به اسم یارانه یا کمک‌هزینه مواد مصرفی برای نشر کتاب یا مجله وجود ندارد و هزینه کتاب چاپ اول را باید صاحب اثر متقبل شود.

شفیعی با اشاره به آثار ارزشمند علمی تولید شده در این مرکز، تصریح کرد: دو کتاب "نشت آب‌های زیرزمینی" اثر دکتر حیدرعلی کشکولی در رشته آب و "فیزیک ادوات نیمه‌هادی" اثر دکتر کوثریان در رشته برق و الکترونیک، کتاب سال جمهوری اسلامی شدند.

وی درباره نقطه ایده‌آل برای این مرکز، اظهار داشت: امیدوارم زمانی در آینده این دانشگاه برسد که همان‌طور که اساتید دانشگاه در سطح کشور و گاه جهان به‌عنوان اساتید طراز اول مطرح هستند، کتاب‌ها و آثار علمی دانشگاه نیز جایگاه واقعی خود را میان جامعه علمی پیدا کند و شبکه موفقی از تولید تا توزیع آثار داشته باشیم.

مدیر اداره چاپ و انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان این‌که به نصب دستگاه‌های فوق پیشرفته یا تأمین نیروی انسانی و سرمایه زیاد به‌عنوان ایده‌آل این مجموعه نگاه نمی‌کنم، تصریح کرد: این‌طور به موضوع نگاه می‌کنم که کتاب جایگاه واقعی خود را در جامعه علمی پیدا کند.

شفیعی همچنین با بیان این‌ که کتاب‌های الکترونیکی هیچ‌گاه جای کتاب کاغذی را نمی‌گیرند، افزود: غول‌های رایانه‌ای به صنعت نشر ورود کردند اما هیچ‌گاه حریف آثار کاغذی نشدند و نخواهند شد؛ درست است که می‌گوییم تولید محتوای الکترونیکی و مطالعه الکترونیک افزایش یافته است اما واقعا چه کنترل و نظارتی در فضای مجازی بر این آثارانجام می‌شود و این کتاب‌ها چه مجوزهایی دارند. در واقع اثر کاغذی بسیار متفاوت از محتوای الکترونیک است و حتی گیرایی یک اثر کاغذی در مقایسه با کتاب الکترونیکی بسیار بیشتر است.

وی یکی از مشکلات در مسیر تحقق جایگاه واقعی آثار علمی در کشور را به وجود شبکه‌های قاچاق زیرزمینی چاپ و نشر کتب مربوط دانست و گفت: این واحدها به راحتی و با داشتن یک دستگاه کپی قوی که بتواند مقوای 300 گرم را خارج کند و چند دستگاه کپی معمولی می‌توانند هرکتابی را با هر تیراژ تولید و روانه بازار کنند. از سوی دیگر نمی‌توان به راحتی با آن‌ها مقابله کرد زیرا راه‌های فرار بسیاری دارند. این کار به‌نوعی یک قاچاق است اما به سهولت انجام می‌شود.

مدیر اداره چاپ و انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز در پایان ابراز امیدواری کرد که مطمئنأ سرپرست جدید دانشگاه پیگیر این موضوع خواهد بود که کتاب‌ها و آثار علمی دانشگاه بتواند بسیار خوب در کشور شناسانده و معرفی شود و جایگاه واقعی خود را پیدا کند؛ البته این کار مستلزم انرژی مضاعف است اما امیدوار هستیم این اتفاق محقق شود.

انتهای پیام

ویدیو مرتبط :
بررسی وضعیت تولیدات علمی اعضای هیات علمی