نگاهی به وضعیت جشنواره تئاتر فجر در گفت‌وگو با مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی و دو کارگردان

اعتماد/ اجراهای جشنواره سه روز دیگر تمام می‌شوند و پرونده سی‌وچهارمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر بسته می‌شود. به سنت هر سال همچنان که جشنواره به روزهای پایانی نزدیک می‌شود، زمزمه‌هایی درباره کیفیت آن شنیده می‌شود. جشنواره‌ امسال به نسبت سال‌های گذشته تقریبا منظم‌تر است اما از خبرها پیداست که چندان خبری از شور و حال سال‌های گذشته در جشنواره نیست. ما جشنواره‌ را باصف‌های طولانی و سرما و شور و حال برای گرفتن بلیت به یاد داریم اما حالا این صف‌ها و آن تجربه کنار هم بودن، نیست؛ نکته‌ای که مهدی شفیعی، دبیرکل مرکز هنرهای نمایشی در گفت‌وگو با «اعتماد» آن را به دلیل تغییر در نحوه تهیه بلیت می‌داند. «بخشی از این تغییر در حس و حال جشنواره طبیعی است. استفاده از امکانات فضای مجازی و نحوه تهیه بلیت از فضای مجازی خود به‌خود شرایط را با گذشته متفاوت می‌کند.»
شفیعی جشنواره امسال را با برنامه توصیف می‌کند: «برای جشنواره امسال بر اساس تجارب گذشته برنامه‌ریزی شده بود. تلاش کردیم تا بخش‌های جنبی مثل سمینارها و کارگاه‌ها در حاشیه قرار نگیرند و بر همین اساس تقریبا از یک ماه پیش و با هفته تئاتر لهستان شروع شد. همه اینها برای این بود که از پکیج تئاتر فجر برای تئاتر ایران حداکثر بهره‌برداری را داشته باشیم. اما خب همه‌چیز در تناسب با تالارها و سالن‌ها ممکن است. هر آنچه ممکن بود در دستور کار قرار گرفت و فکر می‌کنم اتفاق خوبی است. جشنواره سی و چهارم تا امروز با برنامه است. درباره کیفیت آثار هم بعد از جشنواره می‌توان قضاوت کرد.»اما بخش زیادی از جشنواره امسال و در بخش مسابقه ایران اجراهایی بودند که در طول سال روی صحنه رفته بودند. بخش بین‌الملل جشنواره هم به جز حضور توماس اوستر مایر، در بقیه اجراها آنچنان فوق‌العاده نبود. البته هنوز همه آثار بخش بین‌الملل به صحنه نرفته‌اند. با این‌حال و بی‌تردید بزرگ‌ترین برگ برنده جشنواره امسال حضور کارگردان برجسته آلمانی در ایران و اجرای سه روزه او خواهد بود. اجرایی که شاید مقدمه اجراهای عموم باشد. مهدی شفیعی در این گفت‌وگو تلویحا خبری را اعلام می‌کند که می‌تواند برای تئاتر ایران گامی رو به جلو تلقی شود: «برنامه ما برای سال آینده این است که انشاءالله به دنبال اجرای عموم آثار برجسته خارجی باشیم. آثاری که هم با شرایط و فضای کشور ما تناسب فرهنگی داشته باشند و هم آورده‌ای برای تئاتر ما داشته باشند. چه آثاری که امسال در جشنواره هستند، چه آثار دیگر». اینکه شفیعی بر اجرای آثار برجسته تاکید می‌کند نکته قابل تاملی است. زیرا اهمیت اجرای آثار خارجی در ایران در صورتی خواهد بود که آثار با کیفیت و مطرحی به صحنه بروند. ظاهرا این پیشنهاد به اوسترمایر نیز شده است اما گویا برنامه اجراهای او بسته شده و فعلا چنین امکانی میسر نیست: «من با خود آقای اوستر مایر هم صحبت کردم اما ظاهرا برنامه ایشان بسته شده بود. اما به هر حال این ارتباط با گروه‌ها وجود دارد و امیدوارم شرایط فراهم شود.»
او از کلیت نظم جشنواره راضی است. با این‌حال می‌گوید هنوز هم به‌شدت با کمبود صندلی و فضا مواجه هستیم. شفیعی وجود یکی از حاشیه‌های جشنواره تئاتر فجر امسال یعنی «بلیت‌های تقلبی» را هم ناشی از همین کمبود فضا و البته استقبال مخاطبان از جشنواره و تئاتر می‌داند: « هنوز هم به شدت با کمبود صندلی مواجه هستیم. همین که ما با پدیده بلیت‌های تقلبی مواجه هستیم نشان می‌دهد بیش از ظرفیت مخاطب داریم.» در روزهای گذشته وجود بلیت‌های تقبلی برای صندلی‌های ویژه برخی اجراها مشکلاتی را ایجاد کرده و باعث شده بود تا برخی با وجود در دست داشتن بلیت صندلی نداشته باشند. مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی درباره دلایل و چگونگی می‌گوید: «موضوع بلیت تقلبی این است که برخی از سهمیه‌هایی که در اختیار برخی قرار گرفته بود، کپی شده بود و باعث شده بود که بعضی از دوستان با مشکل جا برای نشستن مواجه شده‌ بودند که بلافاصله روابط عمومی ورود کرد و مشکل حل شد. اما همه اینها نشان می‌دهد مخاطب ما بسیار پیگیر دیدن تئاتر است و ظرفیت صندلی‌های ما کم است و به نظرم همین که بلیت این شرایط را پیدا می‌کند نشانه همین است.» امسال تهیه بلیت برای اصحاب رسانه نیز به شکل اینترنتی و با استفاده از کدهایی بود که در اختیار آنها قرار می‌گرفت. باید وارد سایت می‌شدند و بلیت‌های‌شان را انتخاب می‌کردند. این شیوه البته نقدهایی را هم در پی‌داشت. اما شفیعی نظر دیگری دارد: « بهره‌گیری از فضای مجازی برای تهیه بلیت امکان خوبی است که همه می‌توانند به آن دسترسی داشته باشند. اما واقعیت این است که ظرفیت سالن‌ها به نسبت تقاضا ظرفیت بسیار محدودی است. رسانه‌ها، هنرمندان شاخص و دیگران هم انتظاراتی دارند. امسال برای رسانه‌ها کدی قرار داده بودند که می‌توانستند با آن بلیت‌شان را بدون پرداخت هزینه تهیه کنند. اما باید وارد سایت می‌شدند. دوستان برخی گلایه داشتند. خب تا این فرهنگ جا بیفتد زمان می‌برد. متاسفانه همه انتظار داریم به تئاتر دعوت شویم. حداقل این است که باید از کد استفاده کنیم و بلیت را بخریم.»مهدی شفیعی حرف‌هایی هم با مخاطبان تئاتر دارد: «تئاتر امروز یکی از ضرورت‌های جامعه ما است. خصوصا تئاتر امروز برای قشر کودک و نوجوان بسیار کاربردی است. خانواده‌ها به دنبال یک فضای آموزشی برای کودکان‌شان هستند. چه فضا و ظرفیتی بهتر از تئاتر. اما متاسفانه با توجه به شرایطی که تئاتر در آموزش و پرورش و دیگر نهادها دارد، از این ظرفیت استفاده‌ای نمی‌شود. به عبارت دیگر در این نهادها تئاتر چندان جایگاهی ندارد. امیدوارم جایگاه این هنر را درک کنیم و حداکثر بهره‌برداری را از آن داشته باشیم. فضای خوبی برای دیدن تئاتر ایجاد شده. امیدوارم تئاتر ببینیم و از تئاتر حمایت کنیم.»
جشنواره نیاز به ثبات دارد
حمیدپورآذری
واقعیت این است که در طول سی و چند سال که از عمر جشنواره تئاتر فجر می‌گذرد، این جشنواره رویکرد مشخصی نداشته است. امسال برای نخستین بار بود که آقای اسعدی از یک برنامه صحبت می‌کرد. اینکه این برنامه تا کجا پیش خواهد رفت بعد از جشنواره مشخص می‌شود. اما تا همین جا هم به زعم من اتفاق مثبتی است. به نظرم جشنواره نیاز به ثبات دارد. اگر دبیر جشنواره فجر هم به ثبات برسد می‌تواند در سال آینده انتخاب‌های بهتری داشته باشد والا تا زمانی که هر سال کسی بیاید و نظری داشته باشد همچنان بی‌هویتی جشنواره ادامه خواهد داشت. حرف‌ها به شکلی است و عمل به شکل دیگری است و هر سال هم باید همین حرف‌ها را بزنیم! اما اگر جشنواره هویت خودش را پیدا کند این داستان تمام می‌شود. حالا هر کسی که بیاید. باید برنامه داشت. الان زمان آن است که دقیق‌تر به این موضوع نگاه کنیم و جشنواره هویت پیدا کند. باید به این سوال پاسخ دهیم که هدف جشنواره چیست؟ اگر می‌خواهیم همه باشند، یعنی به هر شکلی شده همه گروه‌ها حضور داشته باشند پس لازم است برای وجاهت بین‌المللی کار دیگری انجام دهیم. چون در هیچ جشنواره‌ای نمی‌شود همه حضور داشته باشند. به نظرم باید نظمی که امسال وجود دارد را پی‌بگیریم.
جشنواره امسال منسجم‌تر است
ایوب آقاخانی
من امسال جشنواره را کمی منسجم‌تر و قابل اعتناتر دیدم و این صرفا درباره جشنواره و برگزاری آنهاست. مربوط به کیفیت آثار نیست چون به دلیل مشغله، آثار را ندیده‌ام.
اما نظام‌مندی اجرایی مقطع‌های مختلف جشنواره، از فراخوان تاکنون به نظرم قابل دفاع است. امر عجیبی نیست. یک امر طبیعی است که خیلی وقت‌ها به دست نیامده و حالا این اتفاق افتاده است. شاید هم دلیلش حضور سعید اسدی به عنوان یک دبیر جشنواره دانشگاهی با ذهنی ساخت‌یافته و منظم است. اما فارغ از اینکه بانی این نظم کیست، من دارم نظم را در جشنواره امسال می‌بینم.

منبع: اعتماد