چرا باید قدر فیلم «50 کیلو آلبالو» را بدانیم؟

آی سینما/ از حجم انتقاد‌هایی که این روزها در فضای مجازی علیه «50 کیلو آلبالو» به راه افتاده متعجم. این انتقاد‌ها که با افزایش فروش فیلم شدت گرفته هم فیلم را نشانه رفته و سازنده‌‌اش را. عده‌ای از شباهت فیلم به فیلمفارسی‌های تاریخ ‌مصرف‌ گذشته نوشته‌اند و عده‌ای دیگر شوخی‌هایش را بی‌مزه و ساختارش را شلخته خوانده‌اند. بعضی‌ها حرف‌های مانی حقیقی در ادای دین به کمدی‌های دهه سی میلادی را مورد تمسخر قرار داده‌اند و بعضی دیگر از اینکه سازنده‌‌اش فیلمی متفاوت با «پذایرایی ساده» و «اژدها وارد می‌شود» ساخته عصبانی‌ شده‌اند. عده‌ای از دوستان حتی تا جایی پیش رفته‌اند که از الفاظی مثل متعفن و گندیده برای توصیف حال و هوای فیلم استفاده کرده‌اند و آن را یکی از بی‌ارزش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران دانسته‌اند. «50 کیلو آلبالو» فقط یکی از کمدی‌هایی است که در دو سه سال اخیر به جمع فیلم‌های پرفروشِ سال اضافه شده و مخاطبان زیادی را به سالن‌ها کشانده. اما تا الان بیشتر از همه آن‌ها مورد حمله یا هجمه قرار گرفته. اغلب کسانی که نظرات منفی و تند خود را درباره این فیلم در شبکه‌های اجتماعی و گروه‌های تلگرامی منتشر می‌کنند این چنین حساسیتی را نه نسبت به «ایران‌برگر» و «گینس» و «نهنگ عنبر» نشان داده‌اند و نه نسبت به کمدی پرفروش‌تری مثل «من سالوادور نیستم».
به‌تبع حرفه‌ام هر ماه با منتقدان و صاحب‌نظران سینمایی زیادی در ارتباطم و می‌دانم که رابطه تعداد زیادی از آن‌ها با فیلم‌های کمدی خوب نیست و معمولا ترجیح می‌دهند وقت خود را برای تماشای این فیلم‌ها تلف نکنند. بعضی‌ها حتی تماشای فیلم‌هایی مثل «گینس» یا «من سالوادور نیستم» را دور از شأن خود می‌دانند و به‌هیچ‌وجه حاضر نمی‌شوند برای نوشتن نقد یا ریویو درباره این جور فیلم‌ها وقت بگذارنند. می‌شود حدس زد عده‌ای از آن‌ها به دلیل کنجکاوی‌هایی که در مورد فیلم مانی حقیقی وجود داشته بعد از مدت‌ها برای یک کمدی پرفروش بلیت خریده‌اند و به ثبت اظهار نظرهایی پرداخته‌اند که بی‌توجهی به جریان‌شناسی فیلم‌های کمدی این چند سال وجه مشترک همه‌شان است. «50 کیلو آلبالو» فیلم درخشانی نیست و می‌شود ایراداتی به آن وارد کرد؛ هم در نحوه شخصیت‌پردازی و هم در استفاده از شوخی‌هایی که گاهی انسجام فیلم را مختل می‌کنند. اما چرا بعضی‌ها حواسش نیست که فیلم مانی حقیقی تقریبا از همه کمدی‌های کم‌ارزش سینمای ایران اثر بهتری از کار درآمده و برعکس آنها ویژگی‌هایش به کاستی‌هایش می‌چربد؟ هم از بستر داستانی‌اش استفاده مناسب‌تری می‌بَرد و هم ایده‌های به‌روز‌تری را در خودش گنجانده است. قصه‌پردازی سینمایی را با آیتم‌سازی تلویزیونی اشتباه نگرفته و تمام بار خود را بر دوش یک کمدین امتحان‌پس‌داده اما کم‌رمق سوار نکرده. مهم‌تر اینکه از حفظ ریتم که یکی از مهم‌ترین اصول کمدی‌سازی است غافل نشده و توانسته به‌لطف شخصیت‌های متعدد و لوکیشن‌های متنوع و موسیقی متنِ بامزه، انرژی لازم برای مشتاق‌ نگه داشتن تماشاگر را نسبتا تا انتهای فیلم حفظ کند؛ فیلمی که البته با یک فیلمنامه حساب‌شده‌‌تر به‌خصوص با شخصیت‌پردازی بهتر بسیاری از کاستی‌هایش کمرنگ می‌شد و راحت‌تر می‌شد از آن دفاع کرد.
مطمئناً اگر «50 کیلو آلبالو» را کسی غیر از مانی حقیقی ساخته بود این همه حساسیت در موردش پیش نمی‌آمد و قضاوت‌‌ها به جای تمرکز بر گفته‌ها و سابقه فیلسازی حقیقی، بیشتر متوجه خودِ فیلم می‌شد. در اینجا اما طبق یک سنت ریشه‌دار فیلمسازها مهم‌تر از فیلم‌ها جلوه‌ می‌کنند و در ارزیابی آثار نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. با این حال اگر کسانی که این روزها به جمع مخالفان دو‌آتشه «50 کیلو آلبالو» در فضای مجازی و مکتوب پیوسته‌اند در مورد دیگر کمدی‌های پرفروش‌ این سال‌ها هم این‌قدر نکته‌سنج و حساس بودند شاید از دوز عصبانیتشان کاسته می‌شد و واکنش‌هایشان به سمت تعادل متمایل می‌شد. شاید حتی خوشحال می‌شدند که به جای کمدی‌های پیش‌پاافتاده و معلوم‌الحال با فیلمی طرفند که حداقل سلیقه تماشاگرش را مضمحل‌تر نمی‌کند و برای خنداندنِ او به دستاویزهایی مثل باد معده و شکم متوسل نمی‌شود. در مواجهه با چنین فیلمی می‌شود نقد منفی نوشت و ایراداتش را فهرست کرد. اما زیرسوال بردن کلیتش آن‌هم با چنین تعبیرها و الفاظی نه مانی حقیقی را متوجه اشتباهات فیلم می‌کند و نه تماشاگری که برای تماشای آن بلیت خریده را به آگاهی می‌رساند. اگر صفت‌هایی مثل مبتذل و فاسد و متعفن را نثار چنین فیلمی کنیم، در مورد فیلم‌هایی که کیفیت به‌مراتب پایین‌تری دارند و به جای ایده‌پردازی و جسارت با فرصت‌طلبی و ابتذال کار خود را پیش می‌برند از چه تعبیرهایی استفاده می‌کنیم؟ اگر کمدی‌هایی که سازندگانشان به اندازه مانی حقیقی کنجکاوی‌برانگیز نبوده‌‌اند را می‌دیدیم باز هم حاضر می‌شدیم «50 کیلو آلبالو» را تا این حد زیر سئوال ببریم و نامش را کنار بی‌ارزش‌ترین فیلم‌های سینمای ایران بدهیم؟

منبع: