تاملی در اظهارات حجت الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی

حجت الاسلام سید حسن خمینی روز جمعه در واکنش به عدم احراز صلاحیت خود در شورای نگهبان برای کاندیداتوری در انتخابات مجلس خبرگان رهبری با انتشار بیانیه ای با ابراز تعجب از این اتفاق، اعلام کرد که به خواست مردم و بزرگان حوزه به عدم احراز صلاحیتش اعتراض خواهد کرد.ایشان در این بیانیه حضور در انتخابات خبرگان را بر حسب وظیفه و بنا به دغدغه‌شان نسبت به آینده انقلاب و نظام اسلامی عنوان کرده است. آیا با احساس تکلیف لازم نیست به مقدمات آن نیز تن داده ومسیر قانونی آن طی شود؟ شرکت در آزمون علمی خبرگان چه منافاتی با انجام این وظیفه داشت؟وی اقبال مردم به خود را نشانه محبوبیت و مقبولیت امام عظیم الشان دانسته است. آیا مرحوم امام - رضوان الله علیه - اجازه می‌دادند این محبوبیت و مقبولیت امتیازی برای منسوبین ایشان در رسیدن به مناصب خطیر نظام اسلامی باشد؟ آیا این نسبت تبصره ای بر قانون احراز صلاحیت کاندیدای انتخابات رهبری است؟ در حالیکه فرزند و یادگار فقید امام خمینی قدس سره مرحوم حاج سید احمد آقا برای شرکت درانتخابات دومین دوره مجلس خبرگان به روایت مرحوم آیت الله محمدی گیلانی مورد ارزیابی علمی قرار گرفتند و پس از تأیید صلاحیت علمی خود را در معرض انتخاب مردم قرار دادند.حاج سید حسن خمینی مدعی شده است، شورای نگهبان در ابتدا به نوعی صلاحیت صاحبان دروس مطرح را محرز دانسته‌اند. در حالیکه از بیانیه‌ها واظهارات سخنگوی شورای نگهبان، چنین مطلبی برداشت نمی‌شود. تنها در مصاحبه یکی از فقهای شورا چنین بیان شده: «کسی است که ما آشنایی با او نداریم، اما در حوزه تدریس می‌کند، نوارهای جلسات درس او نیز موجود است، خوب هم درس می‌دهد، ملأ است و... این فرد هم نیازی به امتحان ندارد.»اولاً این نظر یکی از اعضای شورای نگهبان است و در این نهاد همان طور که از نام آن پیداست، تصمیمات به صورت شورایی و با رأی اکثریت اتخاذ می‌گردد.ثانیاً در همین بیان عضو محترم شورای نگهبان نیز صرف تدریس و وجود نوار آن برای احراز کافی دانسته نشده، بلکه تدریس خوب و ملأ بودن هم قید شده است. قطعاً حاج سید حسن آقا احراز ملأ بودن را برای خود قائل نیستند و آن راطبق قانون برای انتخابات خبرگان در حوزه صلاحیت و اختیارات فقهای شورای نگهبان می‌دانند؛ بنابراین شخص ایشان نمی‌توانند به صرف سابقه کوتاه تدریس خارج صلاحیت علمی خود را مسلم بدانند. چنانکه برخی از مدرسین مطرح و صاحب تألیف بدون تکلف خود را در معرض آزمون قرارداده و منتظر نتایج آن ماندند.چرا برخی آزمون علمی را محدود کننده حق خود قلمداد می‌کنند؟ در واقع آزمون راهی است تا داوطلبان بتوانند صلاحیت علمی خود را فارغ از شخصیت حقیقی و حقوقی خود به اثبات برسانند تا احرار صلاحیت علمی آنان محدود به بررسی و تشخیص فردی فقهای شورای نگهبان نباشد. لذا داوطلبانی که بتوانند در آزمون کتبی و مصاحبه علمی توانایی اجتهادی خود را نزد اساتید حوزه اثبات نمایند، صلاحیت علمی آنان توسط فقهای شورای نگهبان مورد بررسی مجدد قرار نمی‌گیرد.از سوی دیگر داوطلبانی که در آزمون شرکت نکنند، سرنوشت صلاحیت علمی خود را به تشخیص اعضای فقیه شورا و کسب حد نصاب آراء موافق می‌سپارند. با توجه به اینکه در این صورت، احراز مراتب علمی امری وجدانی برای فقهای شوراست، با طی مراحل قانونی، دیگرحجتی برای داوطلبان باقی نمی‌ماند، مگر آنکه خود را فراتر از قضاوت مراجع قانونی بپندارند.در ادعای شهادت مراجع و بزرگان نسبت به صلاحیت علمی ایشان، مستند موثق و معتبری ارائه نشده و آنچه به نقل از مراجع معظم تقلید - حفظهم الله – منتشر شده گویای شهادت این اعاظم بر اجتهاد ایشان نیست، بلکه بر مراتب فضل علمی ایشان دلالت دارد. علاوه بر این اخبار منتشرشده با عنوان فرمایشات مراجع به نقل از شاگردان ایشان، بدون تأیید رسمی مفاد و محتوای آن از سوی مراجع عظام نمی‌تواند مستند قانونی برای فقهای شورای نگهبان باشد. در این خصوص تنها شهادت یکی از اساتید معظم حوزه مبنی بر احراز مرتبه ای از اجتهاد با مهر شخصی ایشان در اختیار رسانه‌ها قرار گرفته است که ایشان نیز در زمره هم ترازان برخی اعضای شورای نگهبان به شمار می‌آیند و با احترام به نظر این بزرگواراعضای شورای نگهبان می‌توانند نظری معارض با نظر ایشان داشته باشند.اینکه گفته شده در گذشته از راه‌های ساده تر صلاحیت علمی اشخاصی احراز شده، هر چند مستنداتی در این باره ارائه نشده، بر فرض قبول، باید گفت در دوره‌های گذشته صلاحیت اشخا صی هم بدلیل عدم شرکت در امتحان احراز نشده و البته اصلاح روش‌ها با استفاده از تجربیات گذشته و یکسان سازی ارزیابی علمی داوطلبان نمی‌تواند مورد اشکال واقع شود.لازم بذکر است، در حالیکه قریب به ۶۰۰ نفر راه آزمون کتبی را برای اثبات صلاحیت علمی خود برگزیدند، برخی نیز طریق ارائه رساله علمی در فرصت موسع و یا اتکا به آراء اعضای شورای نگهبان را در احراز علمی انتخاب نمودند. در این دو صورت تأیید صلاحیت علمی نیازمند نظر مثبت حداقل سه عضو شورای نگهبان بوده است. در نتیجه بررسی‌ها طبعاً برخی رساله‌های ارائه شده فاقد تراز علمی لازم تشخیص داده شده و یا افرادی واجد حد نصاب برای احراز صلاحیت علمی نشده‌اند.فقهای شورای نگهبان در اظهارات ایشان درعداد شاگردان مراجع حاضر انگاشته شده‌اند، در حالیکه بعضاً از شاگردان مرحوم امام خمینی - قدس سره – بوده و از اوان تأسیس شورای نگهبان با حکم ایشان عضو این شورا بوده‌اند. برخی فقهای شورا نیز صاحب کرسی تدریس فقه و اصول بوده و جزء اساتید معظمی هستند که قوام حوزه‌های علمیه به آن‌هاست و کتب برخی مرجع دروس خارج حوزه‌های علمیه است. لذا ادعای شا گردی بسیاری از فقهای شورای نگهبان نزد علمای اعلام معاصر اگر به قصد کاستن از مقام علمی و قانونی آن‌ها صورت گرفته باشد نارواست.