"رسوایی 2"؛ نگاهی تک‌بعدی به جرم و آسیب اجتماعی

مهرخانه/ نوع نگاه کارگردان به جایگاه زنان در جامعه نیز در نوع خود جالب توجه است. سحر قریشی در رسوایی 2 مانند الناز شاکردوست در رسوایی 1، زنی است آراسته، همراه با آرایش، با کفش پاشنه‌بلند و خیلی شیک و امروزی که همواره برای مردان جلب توجه می‌کند؛ به‌خصوص برای حاجی‌بازاری فیلم که عاشق زن جوان داستان شده است. گویی تمام مردان با دیدن زن، دست و پایشان شل می‌شود و به دنبال زن‌بارگی می‌روند.

رسوایی 2، جدیدترین اثر مسعود ده‌نمکی، در جشنواره سی‌وچهارم به روی پرده نقره‌ای رفت. در این فیلم هنرمندانی مانند اکبر عبدی، محمدرضا شریفی‌نیا، مهران رجبی، فخرالدین صدیق‌شریف، امیر نوری، اسماعیل خلج و سحر قریشی به ایفای نقش می‌پردازند. در رسوایی 2، 10 سال از زمان ماجرای اول گذشته است و اتفاقات، در شهری فرضی روی می‌دهد. ده‌نمکی در این فیلم باز هم حاج‌یوسف که فرد زاهد و دین‌دار است (اکبر عبدی) را با چالش‌های مختلفی از طرف اهالی محل روبه‌رو می‌کند و این چالش‌ها سبب طردشدن دوباره او از جامعه می‌گردد. حاج‌یوسف داستان ده‌نمکی در رسوایی 2 دیگر عمامه به سر نگذاشته، بلکه در نمایی زاهد‌گونه و مؤمن‌وار ظاهر شده است. در واقع او به بازنمای نقش روحانی در قاب سینمای ایران پرداخته است؛ آن‌هم از زاویه‌ای دلنشین و دوست‌داشتنی.

کارگردان سه‌گانه اخراجی‌ها، معراجی‌ها و رسوایی، در فیلم جدید خود مضمونی اخلاقی و عرفانی را دنبال می‌کند. می‌توان گفت رسوایی 2 به نوعی ترکیبی است از «اخراجی‌های 3» و «رسوایی 1». فیلم به دلیل داستان تخیلی که دارد، جلوه‌های ویژه زیادی را به مخاطب عرضه می‌کند. برخی افراد همان‌هایی هستند که در رسوایی 1 حضور داشتند، اما در مجموع قصه جدیدی روایت می‌شود. آدم‌های قصه ده‌نمکی به دلیل زندگی در جامعه مدرن و شهری امروزی، دچار مشکلاتی شده‌اند و برخی رفتارها را فراموش کرده‌اند. با تذکری که به این آدم‌ها درباره رفتارشان داده می‌شود، داستان فیلم پامی‌گیرد.

فیلم با ماجرای اعدام یک مجرم در ملأعام آغاز می‌شود. در همین زمان، حاج‌یوسف به پای چوبه‌دار می‌رود و حرف‌هایی می‌زند که می‌تواند همه مخاطبان را به فکر فروبرد. شاید در حرف‌های او نوعی شعارزدگی دیده شود، اما به هر روی، می‌تواند تأثیرگذار باشد. ده‌نمکی در این سکانس، دست به نصیحت مردم و مسئولان می‌زند. توجه به ریشه جرم را مهم‌تر از مجازات مجرم می‌داند و معتقد است که همه ما مجرمیم، ولی دستگیر نشده‌ایم. اگر برای اصلاح خود، حرکتی نکنیم و تکانی به خود ندهیم، مسلماً خدا ما را تکان خواهد داد. کارگردان درواقع به دنبال نقد جامعه شهری است. او تمدن جدید و مدرن و سبک زندگی مربوط به آن را عامل این دست آسیب‌های اجتماعی و جرم‌ها می‌داند.

نگاه فیلم به مسئله جرم و آسیب‌های اجتماعی تک‌بعدی است؛ چراکه فقط جامعه و بستر اجتماعی را مهم می‌پندارد، اما باید تأکید داشت که خود فرد و اراده و تصمیم او نیز در اقدام و ارتکاب به جرم تأثیرگذار است. همان‌طور که نمی‌توان نقش جامعه و شرایط اجتماعی را در مسایل اجتماعی نادیده گرفت، نمی‌توان نقش فرد و اقدام آگاهانه او را نیز تضعیف کرد. ده‌نمکی در قالب حرف‌های حاج‌یوسف، سیاست و عملکرد مسئولان و فرهنگ سرمایه‌داری را به نقد کشیده و به دنبال عدالت‌خواهی است، اما در این میان باید به نقش مردم نیز توجه ویژه شود؛ مردمی که خود در دل این جامعه زندگی می‌کنند، هم به نوعی از شرایط اجتماعی تأثیر می‌پذیرند و هم به نوعی بر آن تأثیر می‌گذارند.

نوع نگاه کارگردان به جایگاه زنان در جامعه نیز در نوع خود جالب توجه است. سحر قریشی در رسوایی 2 مانند الناز شاکردوست در رسوایی 1، زنی است آراسته، همراه با آرایش، با کفش پاشنه‌بلند و خیلی شیک و امروزی که همواره برای مردان جلب توجه می‌کند؛ به‌خصوص برای حاجی‌بازاری فیلم که عاشق زن جوان داستان شده است. گویی تمام مردان با دیدن زن، دست و پایشان شل می‌شود و به دنبال زن‌بارگی می‌روند. این نگاه به زن و جایگاهش در جامعه جای بسی تأمل دارد. آیا واقعاً باید جایگاه زن را در حد کالا در جامعه پایین آورد؟ آیا تمام مردان چشم‌شان به دنبال زنی خوش‌پوش و آراسته است؟ آیا این فیلم می‌تواند نماینده مناسبی برای مردان ایرانی باشد؟ و ...

با وجود تمام نقدهای مثبت و منفی به فیلم رسوایی 2، باید گفت کارگردان با بازنمایی عرفان و معنویت در فیلم به دنبال ارایه نقش مصلح دینی در جامعه است. در غوغای زندگی مدرن امروزی باید دید آیا نقش و جایگاه این قشر از جامعه به درستی درک شده است؟ متأسفانه هر فردی در هر قشری، تنها نگاه ابزاری به این مصلح اجتماعی دارد. یکی برای دعانویسی و گرفتن حاجت پیش او می‌رود، دیگری برای تبلیغ برای رسیدن به اهداف خودش، از روحانی استفاده می‌کند و در واقع هرکس از زاویه دید خود، برداشتی اشتباه از نقش و تأثیر مصلح در جامعه دارد. در فیلم او حاج‌یوسف مورد بی‌اعتنایی و بی‌مهری واقع می‌شود و آن‌طور که باید و شاید به جایگاه و موقعیت خود نایل نمی‌گردد. شاید بیت زیر توصیفی بهتر برای حال او باشد:

زاهد از کوچه رندان به سلامت بگذر تا خرابت نکند صحبت بدنامی چند



منبع: مهرخانه