مشاوره سلامت/ غربالگری دیابت در یک آزمایش قند خون ناشتا خلاصه نمی‌شود

مشاوره سلامت/ غربالگری دیابت در یک آزمایش قند خون ناشتا خلاصه نمی‌شود

سپید/ دیابت از چند لحاظ مهم است. اول اینکه شیوع این بیماری بسیار زیاد و متاسفانه درحال افزایش است.
نه تنها تعداد افراد مبتلا روز به روز بیشتر و پیش‌بینی می‌شود که تا سال 2030 نزدیک به نیم میلیارد نفر در دنیا مبتلا به دیابت شوند، بلکه سن ابتلا به دیابت نیز روز به روز کمتر می‌شوداز طرف دیگر این بیماری اگر کنترل نشود، عوارض بسیار زیادی به همراه خواهد داشت، به طوری‌که می‌تواند تمام قسمت‌های بدن را درگیر کند و بیشترین عوارض آن شامل کوری چشم، نابودی کلیه‌ها، قلب و عروق است. هزینه‌ای که صرف درمان دیابت و عوارض آن می‌شود، بسیار هنگفت است.

ما می‌توانیم از طریق پیشگیری اولیه از ابتلا به این بیماری جلوگیری کنیم. در این بین بحثی دیگر چون دیابت بارداری نیز مطرح است که برای آشنایی بیشتر با آن پایگفت‌و گوی امیرکامران نیکو سخن، مدیرعامل انجمن دیابت ایران، عضو شورای منطقه‌ای فدراسیون بین‌المللی دیابت و رئیس اسبق منطقه‌ای فدراسیون بین‌المللی دیابت نشستیم.

نقش انجمن‌ها و بخش خصوصی در درمان دیابت چقدر اهمیت دارد؟
امروز یکی از مهمترین پایه‌های درمان دیابت آموزش است. در همه کشورهای دنیا این آموزش‌ها از دست دولت برنمی‌آید، لذا انجمن‌های دیابت در سراسر دنیا به این امر اشتغال دارند که آموزش‌های دیابت را به افراد دیابتی می‌دهند.
البته آموزش‌ها تنها منحصر به افراد دیابتی نیست. گروه‌های مختلفی در جامعه وجود دارند که باید آموزش‌های لازم به آنها داده شود. گروهی که مشغول درمان افراد دیابتی هستند، از پزشکان گرفته تا پرستاران و متخصصین تغذیه، اینها باید به درمان روز دیابت آشنا باشند و مسائل مختلف به آنها گوشزد شود.

افرادی که درگیر بیمه‌های افراد دیابتی هستند، باید با مسائل دیابت به‌طور کامل آشنا باشند و آموزش داده شوند. متاسفانه در کشور ما واقعا شاهد هستیم که سیستم بیمه‌ای کاملا به این امر واقف نیست و هزینه‌های درمان را به‌خوبی پرداخت نمی‌کند. به همین خاطر است که در خیلی از کشورهای پیشرفته که این هزینه‌ها پرداخت می‌شود، فقط به این خاطر نیست که همان زمان فکری برای افراد دیابتی کرده باشند بلکه برنامه‌های آنها به‌صورت آینده‌نگرانه است. درست است که بیمه مبلغی را مثلا بابت هزینه‌های تست قند خون و سرنگ می‌پردازد اما درعوض این مبلغ می‌تواند از هزینه‌های هنگفتی که به‌خاطر عوارض دیابت در آینده ایجاد می‌شود، جلوگیری کند. حتی خود این افراد بیمه‌گر که هزینه‌های افراد دیابتی را می‌پردازند، باید آموزش‌ ببینند. حتی سیاستگذاران بهداشتی کشورها باید اطلاعات کافی و آمار لازم در این حوزه داشته باشند تا با اهمیت قضیه آشنا شوند.
مسلما سازمان‌های مردم نهادی که در این زمینه مشغول به‌کار هستند، می‌توانند این آموزش‌ها را در سطوح مختلف اعمال کنند.

به نظر می‌رسد آموزش‌های لازم در زمینه دیابت بارداری کافی نیست. اصلا دیابت بارداری چیست؟
دو مقوله در مورد این مساله دوران وجود دارد. یکی دیابت بارداری و دیگری دیابت در دوران بارداری است. افرادی که دیابتی هستند، از قبل مبتلا به این بیماری بوده‌اند و اگر باردار شوند، مساله دیابت در طول دوران بارداری برای آنها مطرح است.

این افراد معمولا اگر از قبل کنترل مناسب داشته باشند، خیلی راحت‌تر می‌توانند در دوران بارداری با دیابت خود کنار بیایند، چون این افراد دیابت را تجربه کرده‌اند. البته مراقبت‌های خاصی برای فرد دیابتی در دوران بارداری لازم است.

مثلا دفعات اندازه‌گیری قند خون بیشتر شود و قند در یک محدوده نرمال نگه داشته شود. اگر فرد دیابتی بتواند این کنترل را اعمال کند، باردارشدن هیچ پیامد و مشکلی برای او نخواهد داشت و ریسک خطر در آنها خیلی با افراد غیر دیابتی تفاوتی نخواهد داشت. مقوله دیگر بحث دیابت بارداری است که به مواردی اطلاق می‌شود که فرد از قبل دیابتی نبوده و با ایجاد بارداری دیابتی شده است.

اینجا مساله مهم این است که ممکن است فرد اصلا دیابت را نشناسد و تشخیص داده نشود که این فرد دیابتی است. این مساله بسیار مهم است، چون امروز دیابت بارداری شیوع بالایی در کل جهان دارد.

آیا آماری هم در این زمینه وجود دارد؟
تخمین زده می‌شود که از هر 100 بارداری که در جهان صورت می‌گیرد 5 بارداری به دیابت منجر می‌شود. از طرف دیگر اگر قندخون این فرد کنترل نشود، عواقب ناگواری برای مادر و نوزاد به‌دنبال خواهد داشت. نه تنها در زمان بارداری این مشکلات وجود دارد، بلکه بعد از آن و در زایمان و حتی بعد از زایمان و سال‌های بعد این مساله وجود خواهد داشت.

به عبارت دیگر اگر قندخون یک خانم کنترل نشود، اگرچه ممکن است دیابت بارداری او بعد از زایمان بهبود یابد اما در سال‌های بعد به دیابت نوع 2 مبتلا خواهد شد یا فرزندی که مادر او مبتلا به دیابت بارداری شده است، ممکن است دچار مشکلات زیادی شود و در تمام طول بارداری ممکن است خطر سقط، ناهنجاری‌های مادرزادی، عدم رشد کافی یا رشد زیاد، مشکلات در هنگام زایمان و اینکه نوزاد درکانال زایمانی گیر ‌کند پیش بیاید یا کودک سالم به دنیا بیاید اما با افت قندخون شدید مواجه شود و به مرگ او منجر شود.
حتی اگر نوزاد این مسائل را پشت سر گذاشت، در دوران بزرگسالی و شاید بعد از 50 سالگی خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در او بیشتر می‌شود. بنابراین هم مادر و هم فرزند را می‌تواند درگیر کند.

آیا امکان غربالگری در مورد دیابت بارداری وجود دارد؟
قطعا و توصیه می‌شود تمام خانم‌های باردار در نیمه‌های زمان بارداری و از هفته 24 تا 28 بارداری، از لحاظ قند بارداری غربالگری شوند. خانم‌هایی که در معرض خطر هستند، مثلا افرادی که سابقه ابتلای نزدیک به دیابت دارند، مثل پدر یا مادر یا اینکه قبلا فرزند درشت و بالای 4 کیلو به دنیا آورده‌اند، سابقه سقط‌های مکرر دارند تا نیمه بارداری نباید صبر کنند و اولین غربالگری در همان زمان اول تشخیص بارداری باید انجام شود و اگر این تست منفی باشد در نیمه بارداری این تست باید دوباره انجام شود.

سازوکار غربالگری دیابت بارداری چگونه است؟
تست غربالگری یک تست خاص است و فقط به انجام یک قند ناشتا خلاصه نمی‌شود. اینکه خانم باردار مراجعه کند، فقط قند ناشتای او را بسنجیم و برود، تست تحمل قند است که به صور مختلف انجام می‌شود.

اینکه خانم باردار یک مقدار مشخص استاندارد گلوکز خوراکی دریافت می‌کند و بسته به آن روش، قند او یک ساعت یا دو ساعت بعد کنترل می‌شود و اگر اعداد و ارقام از حدودی که تعیین شده، خارج شود، تشخیص دیابت بارداری داده می‌شود.

نکته‌ای که باید به آن اشاره کنم این است که اعداد و ارقامی که برای خانم‌های باردار در نظر می‌گیریم در مورد قند آنها نسبت به سایر افراد جامعه کمتر است. مثلا اگر می‌گوییم قند ناشتای افراد معمولی باید زیر 100 باشد، درمورد خانم‌های باردار این رقم باید زیر 92 باشد و اگر بیشتر از این باشد، تشخیص دیابت بارداری داده می‌شود.

بنابراین به خاطر شیوع بالای این بیماری و خطرات آن، می‌طلبد که توجه ویژه‌ای نسبت به این مقوله صورت گیرد. همین‌طور خانم‌هایی که از قبل دیابتی بوده و به دیابت نوع 1 یا 2 مبتلا بوده‌اند و حالا باردار شده‌اند، آنها هم نیاز به مراقبت‌های لازم دارند. اما در هر دو مورد اگر مراقبت‌های لازم به فرد داده شود و قند خون خانم باردار خوب کنترل شود، می‌توانیم زایمان خوبی بدون مشکلات خاص شاهد باشیم.

ویدیو مرتبط :
چک کردن قند خون ناشتا