ابنیه/ باغ موزه قصر؛ از دوران فتحعلی شاه تا به امروز

باشگاه خبرنگاران/ باغ موزه قصر به عنوان یکی از مراکز فرهنگی، تاریخی و هنری تهران، جزو جاذبه‌های گردشگری پایتخت در ایام نوروز به شمار می‌آید.
در سال 1377 هجری شمسی در دومین سال سلطنت فتحعلی شاه قاجار، وی دستور داد قصری در خارج از تهران برای او ساخته شود. این قصر در آن زمان در منطقه‌ای معروف به اراضی خرم‌آباد بنا شد و عمارتی بزرگ شامل بیرونی، اندرونی، کلاه فرنگی و استخر بود.
قصر فوق در گذر زمان از رونق اولیه افتاد. به طوری که در سال 1284 هجری شمسی بخش‌های زیادی از آن ویران شده بود. اما پس از حدود صد و سی سال، در زمان حکومت رضاشاه، به دلیل افزایش تعداد زندانیان و عدم وجود فضای کافی برای نگهداری آن‌ها، این مکان محل مناسبی برای ساخت اولین زندان متمرکز تهران تشخیص داده شد.
«زندان قصر» که بر روی ویرانه‌های قصر فتحعلی شاه بنا نهاده شده بود، در آبان ماه 1308 هجری شمسی با 192 اتاق و گنجایش 800 زندانی افتتاح شد و تا پیش از ساخت زندان اوین تنها زندان پایتخت بود.
در سال 1381 و در پی آغاز تخریب این زندان توسط شهرداری، کانون زندانیان سیاسی قبل از انقلاب با پیگیری‌های خود مانع از تخریب بنای فوق شده و «زندان قصر» به عنوان اثری ملی در فهرست سازمان میراث فرهنگی ثبت شد. شهرداری تهران در ادامه برنامه‌های خود در تبدیل مراکزی مانند پادگان‌ها و زندانی‌های قدیمی به مراکز فرهنگی، مجموعه زندان قصر را طی برنامه‌ای چهار ساله به «باغ موزه قصر» مبدل کرده و این موزه از آبان ماه سال 1391 فعالیت خود را آغاز کرد.
باغ موزه قصر دارای قسمت‌های متعددی است که هر یک امکان بهره‌برداری از فعالیت‌های محتلفی را برای بازدیدکنندگان فراهم کرده‌اند.
موزه زندان مارکوف یکی از بخش‌های دیدنی باغ موزه قصر است. این موزه که در مساحتی بالغ بر 8800 مترمربع قرار دارد، از بخش‌هایی همچون مرکز اسناد، اشیا و تصاویر تاریخی، کافه‌ گالری و ... تشکیل شده است. کتابفروشی دائمی نیز در این موزه وجود دارد که کتاب‌های متنوعی در زمینه تاریخ انقلاب و مبارزات سیاسی را به علاقه‌مندان عرضه می‌کند.
موزه سیاسی دیگر بخش باغ موزه قصر است. در این بخش و در مساحتی حدود 5 هزار مترمربع می‌توان محل زندان‌های مبارزان انقلاب اسلامی را مشاهده کرد. حسینیه و هتل زندان‌ نیز در این بخش قرار دارند و سه حیاط موجود در زندان از قابلیت پخش فیلم، نماهنگ و ویدئوهای مفهومی برخوردارند.
نیایشگاه باغ موزه قصر نیز یکی از بخش‌های قابل توجه این موزه است. ساختمان این نیایشگاه، کاشی‌کاری‌های قدیمی و بسیار زیبایی دارد که هنر اساتید کاشی‌کاری ایرانی را به تصویر می‌کشند. از سوی دیگر نیایشگاه فوق، محل برگزاری بخشی از دادگاه‌های اوایل انقلاب اسلامی نیز بوده و از نظر تاریخی حائز اهمیت است.
برج‌های دیده‌بانی باغ موزه قصر نیز جزو بناهای تاریخی بازمانده از زندان قصر هستند. این برج‌ها در گوشه‌های محوطه موزه قرار دارند و برج جنوب شرقی به تلسکوپ و دوربین دوچشمی نیز مجهزشده است تا بازدیدکنندگان قادر به رصد نجومی و شهری باشند.
بخش سروستان و باغ ایرانی، یکی از زیباترین قسمت‌های باغ موزه قصر است. در «باغ ایرانی» که با توجه به اسناد و تصاویر احیا شده از باغ‌های قدیم ایران، طراحی شده، محوطه‌‌ای به وسعت 5 هزار مترمربع و پوششی از گیاهان متنوع را می‌توان مشاهده کرد. «سروستان» نیز که در ضلع شرقی قرار دارد به دلیل وجود سروهای بلندقامت فضایی آرام و تماشایی را خلق کرده است.
باغ موزه قصر در تهران، خیابان بهشتی، خیابان پلیس واقع شده و همه روزه پذیرای علاقه‌مندان است.



با کانال تلگرامی «آخرین خبر» همراه شوید

منبع: باشگاه خبرنگاران