درمان بی‌اشتهایی و بدغذایی کودکان از منظر روانشناسان

بدغذایی کودکانی یکی از مهم‌ترین مشکلاتی است که والدین با آن روبرو هستند. تهدید کردن کودک برای خوردن غذا، وعده دادن و یا به دنبال کودک با بشقاب غذا دویدن ترفندهایی غیرعلمی است که اغلب مادران برای حل این مشکل به کار می‌برند غافل از اینکه با این کار عادت نادرستی را در کودک نهادینه می‌کنند.  در گفت‌وگویی که پریسا قیاسی، روان‌شناس کودک و مشاور فرزندپروری و کارشناس ارشد روانشناسی از دانشگاه تهران با سلامانه داشتند با بیان این مطلب گفت: «موضوعی که شاید اغلب مادران نسبت به آن بی‌توجه هستند این است که مقوله بدغذایی و بی‌اشتهایی در کودکان دو مبحث کاملا متفاوت است. کودک بدغذا، کودکی است که با آنکه به اندازه کافی غذا می‌خورد ولی بهانه‌جویی‌های زیادی دارد و مدام بهانه می‌گیرد که «من گوشت توی غذا رو دوست ندارم، پیاز نمی‌خورم و...» و گاها دیده می‌شود در این شرایط مادر غذای متفاوتی را برای کودک فراهم می‌کند. اما کودک بی‌اشتها، بهانه‌جویی‌های کمتری دارد و غذای کمی می‌خورد. البته در این بین، کودکانی هم هستند که هم بهانه می‌گیرند و هم کم غذا می‌خورند.» وی در ادامه با تاکید بر اینکه ابتلا به برخی بیماری‌ها مثل کم‌خونی، اختلال در عملکرد تیرویید یا مصرف بعضی از داروها می‌تواند منجر به بی‌اشتهایی در کودکان شود، بیان كرد: «در وهله اول باید با مراجعه به پزشک و بررسی‌های لازم این مساله تایید یا رد شود. نکته دیگری که باید به آن توجه داشت متناسب بودن قد و وزن کودک با سن اوست. در برخی از موارد والدین با آنکه فکر می‌کنند کودکشان کم غذاست اما با بررسی قد و وزن مشاهده می‌شود کودک رشد خوبی داشته است.» قیاسی در ادامه افزود: «درصورتی که به دنبال پیگیری‌ها مشخص شود مشکل جسمی‌ای در كودك وجود ندارد ولی بی‌اشتهاست و رشد او دچار اختلال شده، بهتر است والدین نگاه جدی و دقیق‌تری به عادت‌های رفتاری کودک و خود داشته باشند. چراكه طبیعی است وقتی که مادری مدام به دنبال فرزندش می‌افتد و دور تا دور اتاق می‌چرخد تا به او غذا بدهد یا به اجبار و زور او را به غذاخوردن وادار می‌کند، کودک به این شیوه رفتاری عادت کند؛ مشکل شایعی که اغلب مادران از آن گله‌مندند و می‌گویند اگر من به کودکم توجه یا اصرار به خوردن نکنم او اصلا غذا نمی‌خورد.» البته به گفته این روانشناس کودک عادت‌های بدغذایی نیز در بروز کم‌اشتهایی بی‌تاثیر نیست و کودکانی که قبل از غذا، شکلات، کیک، بستنی بیسكوییت یا هله‌هوله می‌خورند میل و اشتهای کمتری به خوردن غذا دارند و به همین دلیل است كه توصیه می‌شود از دادن هله‌هوله و خوراکی‌هایی که ارزش غذایی چندانی ندارند مثل چیپس، پفک و همچنین شکلات و بستنی که سیری کاذب به کودک می‌دهد، اجتناب شود.  این مشاور فرزندپروری با اشاره بر اینكه با وجود این والدین می‌توانند با راهکاری ساده مشکل بدغذایی و بی‌اشتهایی كودكشان را حل کنند، گفت: «در وهله اول توصیه می‌شود که مادر ترس و نگرانی‌ را در مورد بی‌اشتهایی کودک کنار بگذارد و حتما برای یک هفته، در ساعات مشخص صبحانه، ناهار و شام صرف شود. مثلا ساعت 9-8 برای صبحانه و 13-12 ظهر برای ناهار و 8 برای شام در نظر گرفته و بین وعده‌های اصلی غذایی، میان‌وعده گنجانده شود. البته بهتر است خوراکی‌هایی نظیر شیر، میوه، خرما و آجیل به جای شیرینی، کیک برای میان‌وعده در نظر گرفته شود تا اشتهای کودک برای خوردن غذا کور نشود.»  وی در ادامه افزود: «علاوه بر این، توصیه می‌شود زمانی که میز آماده شد، درصورتی که کودک سن کمتر از 5 سال دارد مادر او را سر میز آورده و بدون اینکه به او بیش‌ازحد توجه كند، قاشق را به دستش بدهد تا غذا بخورد و هرازگاهی یکی دو قاشق به او غذا بدهد. اگر هم که کودک بزرگسال است، با صدای بلند بگوید که غذا حاضر است تا او برای خوردن غذا بیاید. سپس هنگامی که زمان خوردن غذا به پایان رسید، اگر می‌بیند که کودک غذایش را به خوبی خورده، به هیچ‌وجه با اصرار او را مجبور به خوردن غذا نکند بلکه بگوید 10 دقیقه دیگر میز را جمع می‌کنم اگر بعد از گذشت این زمان همچنان کودک غذایش را نخورد، آن را جمع کرده تا متوجه شود که دیگر از غذا خبری نیست. البته ممكن است بچه‌ای غذای اصلی را نخورد و بعد به بهانه اینكه گرسنه است از مادر بخواهد كه به او بستنی یا كیك و شكلات بدهد اما بهتر است مادر به این خواسته تن ندهد و یك سیب یا یك لیوان شیر و خرما به كودك بدهد تا با خوردن این نوع خوراکی‌ها احساس سیری نکند.  قیاسی با بیان اینكه اصرار کردن و فشاور آوردن به کودک برای خوردن غذا موجب شرطی شدن او می‌شود و والدین باید بدانند که غذا ابزاری برای تنبیه و تشویق کودک نیست، گفت: «برای نتیجه‌گیری مطلوب توصیه می‌شود این برنامه بین سه روز تا یک هفته اجرا شود به شرطی که در این مدت مادر نگرانی‌ای از خود نشان ندهد و اصلا موقع غذاخوردن به کودک نگاه و اصرار به خوردن غذا نکند.» این کارشناس ارشد روانشناسی از دانشگاه تهران درنهایت به عنوان راه‌حل برای مادرانی كه بچه‌های بدغذا دارند و مدام بهانه‌گیری می‌كنند که من این غذا رو دوست ندارم، چرا توی غذا پیاز ریختی، من کدو نمی‌خورم و... توصیه کرد: «با بهانه‌گیری‌های کودک به هیچ‌وجه نباید برای او چند مدل غذا درست شود و چنانکه کودک غذایی را دوست ندارد فقط باید به او پیشنهاد داد که می‌تواند نان و پنیر یا ماست بخورد نه اینکه غذای دیگری آماده شود. هر چند بهتر است مادران در تهیه غذا سلیقه کودک را در نظر بگیرند و اگر فرزندشان هویج یا کدو را دوست ندارد آن را با ماده غذایی‌ای که دوست دارد ترکیب کنند و یا تغییراتی در شکل ظاهری غذا ایجاد کنند ولی این بدان معنا نیست که اگر غذایی را نخورد، غذای دیگری درست کنند. با رعایت این راه‌حل ساده والدین می‌توانند مطمئن باشند که پس از گذشت زمان کوتاهی نتیجه مطلوبی خواهند گرفت.»