گزارش آمانو و نتیجه رهیافت پادمانی در مورد فعالیتهای گذشته و حال ایران/ دکتر محمد حسن دریایی

بسمه تعالیآژانس بین المللی انرژی اتمی سیاسی ترین سازمان بین المللی تخصصی است که بر اساس دستور العمل مورد تائید کشورهای عضو و طبق اساسنامه این سازمان، باید فعالیتهای خود را حول سه محور عمده گسترش فعالیتهای صلح آمیز هسته ای، پادمان و نظارت بر فعالیتهای هسته ای کشور و ایمنی و امنیت هسته ای متمرکز سازد. هرچند توازنی بین این سه محور وجود ندارد وآژانس تحت تاثیر فشار برخی دولتهای هسته ای عمدتا به یک نهاد نظارتی تبدیل شده است، اما باید توجه داشت که نظارت آژانس بر فعالیتهای هسته ای سایر دولتها، بدون قاعده و بی حدو حصر نیست.مهمترین قاعده تعیین کننده رفتار نظارتی و پادمانی آژانس این است که آژانس بین المللی انرژی اتمی تنها باید بررسی نماید که آیا مواد هسته ای در یک کشور به فعالیتهای نظامی منحرف شده است یا خیر؟ البته این نظارت هم بر اساس دو رهیافت عمده صورت می گیرد. رهیافت اول که در قالب پادمان جامع است، مبتنی بر راستی آزمائی عدم انحراف مواد هسته ای اعلام شده است و رهیافت دوم که مبتنی بر اجرای پروتکل الحاقی است به دنبال این است که راستی آزمائی نماید فعالیتهای هسته ای و مواد هسته ای اعلام نشده ای در کشور ها وجود ندارد.جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از اعضای معاهده عدم اشاعه سلاح های هسته ای، طبق ماده 3 این معاهده، قرارداد پادمان جامع را با آژانس امضا کرده است و فعالیتهای هسته ای خود را تحت پادمان قرار داده است. آژانس طی سالها کار نظارت و پادمان را روی فعالیتهای هسته ای ایران انجام داده است و همواره تائید کرده است که مواد هسته ای اعلام شده از سوی جمهوری اسلامی ایران تحت پادمان آژانس قرار داشته و به مقاصد نظامی منحرف نشده است. گزارش اخیر آمانو در مورد فعالیتهای موسوم به ابعاد نظامی احتمالی پرونده هسته ای PMD از اهمیت زیادی برخوردار است و در تحلیل این گزارش باید به موارد ذیل توجه کرد:1- با ورود کشورمان به عرصه غنی سازی هسته ای و فعالیتهای مرتبط با چرخه سوخت، جنجالهای تبلیغاتی علیه فعالیتهای هسته ای کشورمان شکل گرفت و سیل اتهامات علیه برنامه هسته ای کشورمان روانه گردید تا شاید در سایه یک جنگ روانی و اعمال فشار،کشورمان را از این حق قانونی خود محروم سازند.2- جمهوری اسلامی ایران که از ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای خود و پایبندی به تعهدات پادمانی کاملا مطمئن بود، تصمیم گرفت تا در قالب برجام و بعد از تعهد کشورهای عضو گروه 1+5 به بستن این پرونده، همکاری داوطلبانه ای را درقالب نقشه راه مذاکره شده با آژانس و با رعایت کامل خطوط قرمز خود با آژانس به عمل آورد تا حقانیت مواضع جمهوری اسلامی ایران را به دنیا نشان دهد.3- مواضع جمهوری اسلامی ایران راجع به پرونده PMD همیشه روشن بوده است و همواره اتهامات واهی آنرا به شدت رد کرده است. اما به این موضوع هم اشراف داشته است که فصل نوین تعاملات با آژانس و دنیا را نمی توان شروع کرد زمانیکه سایه یک پرونده ساختگی بر روی تعاملات کشور ایران باشد.4- همانطور که در مقالات قبلی خود اعلام کرده ام از اساس معتقد هستم که این پرونده ساختگی است و زائیده تخیلات سرویسهای امنیتی غربی و صهیونیستی است و از بنیان غیر قابل راستی آزمائی کامل توسط آزانس است. و این دقیقا دلیلی بود که با استناد به آن سالها مدیرکل قبلی آژانس از ورود به این بحثها خودداری کرد.5- موضوعات مورد بحث در این پرونده بعضا یک سری اطلاعات ارائه شده در مورد فعالیتها و مکانهائی است که متعلق به بیش از دو دهه قبل است و اساسا دیگر ارزش اطلاعاتی ندارند و یا به دلیل گذشت زمان قابل بررسی نیستند.6- بسیاری از این اطلاعات در مورد مطالعات موردی و غیر منسجمی است که بعضا توسط برخی متخصصین روی موارد علمی و تئوریک و یا در حد آزمایشگاهی صورت گرفته است و در هیچیک از این موارد ماده هسته ای بکار گرفته نشده است و در گزارش اخیر آژانس هم دقیقا به این واقعیت مهم اشاره شده است.7- تحقیقات نظامی متعارف و یا تحقیق روی موارد کاربرد دوگانه در صنعت نفت و نظامی موضوعی است که در بسیاری از دانشگاههای دنیا و بسیاری از کشورها در حال انجام است و آژانس به هیچ وجه طبق قرارداد پادمان حق ارائه ارزیابی و یا حتی ورود به این عرصه را تا زمانی که ماده هسته ای بکار نرفته باشد را ندارد.8- آژانس فقط می تواند حقایق و واقعیتها را تاجائیکه مربوط به مواد هسته ای و یا کاربرد این مواد باشد بررسی و گزارش نماید. آژانس بر اساس اساسنامه خود و قرارداد پادمان نمی تواند وارد نیت خوانی شده و یا تخیلات و تصورات سرویسهای جاسوسی را مورد راستی آزمائی قراردهد.9- در گزارش اخیر آقای آمانو اعلام کرده است که ایران همکاری لازم را به عمل آورده است و همه اقدامات مورد توافق بر اساس نقشه راه را اجرائی کرده است.10- در بخش ارزیابیها در هر مورد فنی، بویژه در زمینه مطالعات و تجارب کوچک انجام شده علمی و فنی، لزوما آژانس به حقایق توجه نکرده است و چون منبع اطلاعات آژانس، منابع باز بوده که بعضا زائیده تخیلات سرویسهای جاسوسی است. بخشی از این ارزیابیها را تحت تاثیر قرار داده است و از واقعیت دور کرده است. وقتی شما حقیقت و تخیل را با هم می آمیزید نتیجه لزوما یک امر واقعی نیست هرچه هم که آژانس تلاش کند واقع گرا و بی طرف بماند.11- آمانو بیش از همه می داند اختیارات قانونی اوچه حد است. مدیر کل در موقعیتی نیست که قضاوت نماید. قضاوت در مورد کشورها به عهده نهاد سیاستگذار است که در این زمینه شورای حکام وظیفه ارائه قضاوت را دارد.12- اگر هر یک از 12موضوع مطرح در این گزارش را یک سکه در نظر بگیریم یک روی سکه اطلاعات ارائه شده و در دسترس آژانس از منابع باز است و روی دیگر سکه توضیحات ارائه شده از سوی کشور ایران و همکاریهای انجام شده از سوی ایران است. آژانس در هنگام ارائه ارزیابی تلاش کرده است هر دو روی سکه را بیان دارد. اما محتوای کلی گزارش به نحوی است که انتخابی جز مختمومه شدن این پرونده برای همیشه پیش روی شورای حکام نمی گذارد.13- آمانو درمورد چاشنی های انفجاری می گوید: 'آژانس چنین ارزیابی می نماید که چاشنی های EBW تولیدی توسط ایران دارای مختصاتی هستند که به ابزار انفجاری هسته ای مربوط می شود. آژانس تصدیق می نماید که روند رو به رشد استفاده از چاشنی های انفجاری EBW برای مصارف غیرنظامی و نظامی متعارف وجود دارد.' یا در مورد مخزن انفجاری می گوید:' آژانس ارزیابی می کند که فعالیت های گسترده انجام شده توسط ایران از فوریه 2012 در محل خاص مورد نظر آژانس، توان آژانس برای انجام راستی آزمایی مؤثر را به صورت جدی تضعیف نمود. در مورد مدل سازیها می گوید: 'آژانس ارزیابی می کند که ایران مدل سازی رایانه ای یک وسیله انفجاری هسته ای را قبل از 2004 و بین 2005 و 2009 انجام داده است. با این حال آژانس ماهیت ناقص و پراکنده این محاسبات را مورد توجه قرار می دهد. آژانس همچنین کاربرد برخی مدل سازی های هیدرو دینامیک برای وسیله های انفجاری نظامی متعارف را مورد توجه قرار می دهد.' در مورد فیوزها هم آژانس اعلام می کند که : اطلاعات در اختیار آژانس از اسناد مطالعات ادعائی نشان داد که ایران تعدادی انتخاب های فنی برای سیستم فیوز، مسلح سازی و آتش را مورد بررسی قرار داده که تضمین می کند کلاهک محیطی موشک جدید شهاب 3 تا زمان رسیدن وسیله به هدف مشخص شده سالم مانده و اینکه کلاهک پس از آن صحیح عمل کند. ولی آژانس اطلاعات بیشتری در این زمینه از زمان ضمیمه سال 2011 میلادی دریافت نکرده است.'14- مجموع اظهار نظرهای آژانس را جع به موارد 12 گانه در این گزارش به این معنا است که آژانس کاربردهای متعارف نظامی این تجربیات را مورد تاکید قرار می دهد. موضوعی که بیانگر حقانیت مواضع اعلامی از سوی ایران است. انجام مطالعات متعارف نظامی حق هر کشور برای تقویت بنیه دفاعی خود است و هیچ کس در دنیا نمی تواند این حق را از کشوری سلب نماید. ممکن است تخیلات سرویسهای جاسوسی رقبای کشور، در صدد القای برداشتهای ناصحیحی از این اقدامات نظامی متعارف و با کاربرد دو گانه باشد اما این تلاشها هیچ ارزش و اعتبار حقوقی نداشته و صرفا ماهیت تبلیغاتی و جنگ روانی دارد.15- قابل درک نیست که انتظار آقای آمانودر مورد سایت پارچین چیست. ایران که همکاری لازم را در موارد متعدد با آژانس در چندین نوبت به عمل آورده است و بازدیدها و نمونه برداریهای لازم انجام شده است. اگر آژانس انتظار داشته است ایران بیش از دو دهه در این سایت هیچ فعالیت ساخت و سازی نکند چون یک سری داستانسرائی و تخیل را جع به این سایت هست، باید آزانس یکبار دیگر اساسنامه و قرارداد پادمان را بخواند تا ببیند که این انتظار در تطابق با اختیارات و اساسنامه آزانس نیست.16- بعلت گذشت زمان، پراکندگی موضوعات و ماهیت غیر واقعی بسیاری از اتهامات ذکر شده در پرونده، آژانس نمی تواند وارد این موضوعات شود و دلیل مقاومت البرداعی برای ورود به این بحث هم درک واقع بینانه وی از ماهیت این پرونده بود.17- آژانس یک نهاد جاسوسی نیست و مبنای کار آنهم قضاوت راجع به داده های جاسوسی نیست. اساسا کل رهیافت پادمانی آژانس بر موضوع ردیابی تشخیص و حسابرسی مواد هسته ای استوار است. خوشبختانه در این گزارش آژانس بیان کرده است که هیچ انحرافی راجع به مواد هسته ای ایران ندیده است و این یعنی روسفیدی ایران در عرصه پادمانی. بدین ترتیب این گزارش بر صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران صحه گذارده و راه را برای قضاوت اعضای شورای حکام و بسته شدن موضوع در شورای حکام همواره می کند.18- آژانس به صرا حت موارد مثبت ذیل را در تائید گذشته هسته ای ایران اعلام کرده است:' آژانس نشانه هائی از چرخه سوخت هسته ای اعلام نشده در ایران، فراتر از فعالیتهای اعلام شده گذشته از سوی ایران، نیافته است. آژانس ارزیابی می کند که هر مقدار مواد هسته ای که می توانسته تحت برنامه آماد (AMAD Plan) در اختیار ایران قرار داشته باشد مربوط به شبهات ناشی از حسابداری و اندازه گیری مربوط به مواد هسته ای بوده است. بر اساس کلیه اطلاعات در دسترس در رابطه با اجزای هسته ای وسیله انفجاری، آژانس نشانه هائی از انجام فعالیت هائی از سوی ایران که بتواند مستقیما' به 'سنداورانیوم فلزی” یا به اطلاعات طراحی یک وسیله انفجاری از شبکه مخفی عرضه هسته ای ردیابی شود، نیافته است..... آژانس تصدیق می کند که استفاده فزاینده ای از چاشنی های EBW برای اهداف غیرنظامی و نظامی متعارف وجود دارد. آژانس همچنین ارزیابی می کند که فنآوری آغازگر چند نقطه ای توسعه یافته از سوی ایران مشخصات مرتبط با یک وسیله انفجاری هسته ای، و همچنین (مرتبط) با تعداد محدودی از کاربردهای جایگزین دارد. .... بر اساس کلیه اطلاعات در اختیار آژانس درخصوص مدل سازی و محاسبات، شامل (اطلاعات ناشی) از اجرای نقشه راه ، آژانس ارزیابی می کند که ایران مدل سازی کامپیوتری از یک وسیله انفجاری هسته ای را قبل از سال 2004 میلادی و ما بین سالهای 2005 و 2009 میلادی انجام داده است. معهذا، آژانس ماهیت ناقص و پراکنده این محاسبات را مورد توجه قرار می دهد. آژانس همچنین قابلیت کاربرد برخی مدل سازی (های) هیدرودینامیک برای وسایل انفجاری نظامی متعارف را مورد توجه قرار می دهد. ... آژانس نشانه های معتبری از انحراف مواد هسته ای در ارتباط با ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته ای ایران نیافته است. '19- بنابر این گزارش آژانس تائید گذشته برنامه های هسته ای ایران ونشاندهنده بی اساس بودن اتهامات علیه جمهوری اسلامی ایران است و با این گزارش انتخابی جز بستن پرونده PMD در شورای حکام وجود ندارد.20- بر اساس همین گزارش آژانس اعضای گروه 1+5 قطعنامه ای را در شورای حکام ارائه کرده اند که دربند 9 آن به صراحت بیان می شود که پرونده PMD بسته خواهد شد و دیگر تحت بررسی شورای حکام نخواهد بود.*محقق و پژوهشگر ارشد موضوعات خلع سلاح و امنیت بین المللانتهای پیام//