متهم به قتل «ستایش» قربانی شده است

هنوز یک ماه از زمانی که پرونده «ستایش» گشوده شد، نمی‌گذرد؛ دختر خردسال افغان که در فاصله چندمتری از خانه‌شان در ورامین، توسط پسر نوجوان همسایه‌شان، مورد تجاوز قرار گرفت و کشته شد و حتی جسدش با اسید آسیب دید.به گزارش شهروند، حالا تمام آنچه در این پرونده گذشت، اتفاقی که سبب شد متهم به قتل، مرتکب چنین جرمی شود و شرایطی که در آن قرار داشت، موضوع صحبت روانشناسان، حقوقدانان و جامعه‌شناسانی بود که روز گذشته در همایش بزرگ «مظلومیت ستایش‌ها» دور هم گرد آمدند و تلاش کردند تا ابعاد حقوقی، روانشناختی و جامعه‌شناختی این پرونده و پرونده‌های مشابه را بررسی کنند؛ همایشی که در دانشکده حقوق دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.صادق پیوسته، مدرس دانشگاه علامه طباطبایی و مدیر پژوهش‌های اجتماعی و سیاسی اندیشکده آصف، یکی از سخنرانان این همایش بود. او به گزارش‌هایی اشاره کرد که از ابتدای رسانه‌ای شدن ماجرای «ستایش» در فضاهای مجازی و در روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها مطرح شد: « بیست‌وهشتم فروردین‌ماه امسال بود که خبرگزاری ایسنا، با اعلام خبر قتل این کودک تاکید کرد که این خانواده ١٦‌سال است که از افغانستان به ایران مهاجرت کرده‌اند و در ورامین سکونت دارند. روز حادثه هم دختر خردسال برای خرید بستنی از خانه خارج ‌شد. در راه، پسر همسایه او را به خانه‌اش می‌برد و به قتل می‌رساند. یک روز طول می‌کشد تا پس از برملا شدن ماجرا از سوی دوست متهم به قتل، پلیس در جریان قرار می‌گیرد و متهم دستگیر می‌شود.» او ادامه داد: «بررسی‌ها نشان می‌دهد که متهم به قتل، برای از بین بردن جسد، روی او اسید می‌ریزد، اما چون موفق نمی‌شود از دوستش کمک می‌خواهد که دوست او هم ماجرا را به پدرش و بعد هم پلیس اطلاع می‌دهد.» به گفته این مدرس دانشگاه، ماجرای رخ داده، پرونده پیچیده‌ای نیست، همان بررسی‌های اولیه هم بر این موضوع تاکید می‌کند که در این ماجرا هیچ مسأله و شکاف ملیتی دیده نمی‌شود، حتی ناامنی منطقه که ورامین است هم در ارتکاب به قتل نقش زیادی نداشته است: «هر دو خانواده مقتول و متهم به قتل با هم ارتباط داشتند و در بررسی جزییات نمی‌توان وقوع جرم را به فقر خانواده‌ها مرتبط دانست.این اتفاق می‌توانست هر جای دیگری هم رخ دهد.» او ادامه داد: «در صفحه اینستاگرام متهم به قتل هم عکس‌هایی دیده می‌شود که نشان می‌دهد متهم دوست‌دختر داشته، بنابراین با توجه به این موضوع و وجود سه دختر در خانه به‌عنوان خواهرانش، می‌توان به این نکته رسید که متهم با دنیای زنانه آشنا بوده و با توجه به داشتن دوست‌دختر، محرومیت جنسی برایش تعریف نمی‌شود.»پیوسته به بی‌طرفی پلیس در رسیدگی به این پرونده اشاره می‌کند: «پلیس به‌محض اطلاع از موضوع آن را پیگیری می‌کند، یعنی برای آنها هم مهم نبوده که مقتول افغان است.» سابقه روانی یا کیفری متهم موضوع دیگری است که از سوی این استاد دانشگاه مورد توجه قرار گرفت: «متهم به قتل، هیچ سابقه کیفری نداشته، تنها چیزی که از او گزارش شده این است که به گفته مادرش، او در کودکی دچار تشنج می‌شد و دارو مصرف می‌کرد.»او به بازتاب‌های رسانه‌ای این پرونده اشاره کرد: «در خبرگزاری عصر ایران مقاله‌ای منتشر شد که طی آن عنوان شد متهم این پرونده در ارتکاب قتل، از سریال برکینگ بد الگوبرداری کرده است. تحلیل‌های دیگری هم وجود داشت که نسبت به وقوع چنین جرایمی تذکر داده بودند. درخواست قصاص متهم را کرده بودند یا خواسته بودند تا زودتر حکم صادر شود، البته هیچ‌کدام از این تحلیل‌ها قابل استناد نیست، چرا که اطلاعاتی که از این پرونده وجود دارد، به اندازه‌ای نیست که بتوان آن را کامل بررسی کرد.» او درباره درخواست‌هایی که برای قصاص متهم می‌شود، توضیح داد: «ما تمام تلاش خودمان را می‌کنیم تا افراد کمتر از ١٨‌سال فورا قصاص نشوند، درخواست‌هایی که برای قصاص متهم در فضاهای مجازی می‌شود، تمام تلاش‌های ما را نادیده گرفته است.» او به نکته دیگری اشاره کرد: «متاسفانه در این پرونده شاهد آن بودیم که خیلی از اتفاقات و جرایم دیگر را به ماجرای ستایش مرتبط کرده‌اند، برای نمونه فاطمه دانشور، عضو شورای شهر تهران، پس از انتشار خبر ستایش اعلام کرد که اخیرا گلوی دو کودک پنج‌ساله در خیابان وحدت اسلامی بریده شده و ... اتفاقی که در ورامین افتاده با سایر اتفاق‌ها متفاوت است، بنابراین نمی‌توان آن را به جرایم دیگر مرتبط دانست.» این استاد دانشگاه در تحلیل پرونده ستایش و اتفاقی که در ورامین از سوی یک نوجوان رخ داده، توضیح بیشتری داد: «ما در این پرونده با ماجرای انفجار جمعیت مواجه هستیم، خانواده متهم درگیر این مسأله بودند، چون متهم خواهرهایی دارد که ازدواج کرده‌اند. متاسفانه در کشور درحالی به موضوع افزایش جمعیت اشاره می‌شود که آگاهی برای فرزند‌آوری وجود ندارد. ما شاهد هستیم هر چقدر هم که سیاست‌گذاران می‌گویند ما بحران کمی جمعیت داریم اما مردم توجهی نمی‌کنند، دلیل آن هم این است که در جامعه زمانی فرزندآوری آغاز می‌شود که والدین بتوانند و احساس کنند که روی تربیت فرزندان و آینده آنها کنترل دارند.» بیکاری در جامعه، موضوع دیگری بود که این استاد دانشگاه علامه طباطبایی مورد توجه قرار داد: «ما با بحث بیکاری مواجه هستیم. اگر می‌خواهیم جمعیت شرافتمندی داشته باشیم باید اشتغال را افزایش دهیم. متاسفانه جامعه ما جامعه‌ای است که هیچ ظرفیتی برای جذب نیروی کار ندارد، همین هم شده تا خیلی از جوانان پای فضاهای مجازی بنشینند.»*ما به مرگ عادت کرده‌ایماو در ادامه، عادت به مرگ را در وقوع چنین جرایمی موثر دانست: «فاجعه خاموش، یعنی عادت کردن به مرگ، موضوعی است که ما با آن درگیر هستیم. مثلا وقتی سرطان در جایی که زندگی می‌کنیم همه‌گیر شود یا افراد زیادی بر اثر تصادفات رانندگی جانشان را از دست دهند، باعث می‌شود تا ما در آن شرایط، به مرگ عادت کنیم و برای ارتکاب جرم آماده‌تر شویم.» نکته دیگری که پیوسته به آن اشاره کرد، توهماتی است که مردم در ارتکاب جرایم دارند: «ما یک عادتی داریم که هر چه اتفاق می‌افتد، می‌گوییم دست‌های پنهانی در وقوع آن نقش داشته‌اند و گاهی یک ماجرا را به مرز بحران و فاجعه می‌رسانیم. ما دوست داریم که همه چیز را سیاه نشان دهیم.» این استاد دانشگاه از نبود آرشیو برای بررسی همه‌جانبه پرونده‌هایی مانند ستایش انتقاد کرد: «متاسفانه زمانی که آرشیو دانش وجود نداشته باشد و آمار جرایم در دسترس نباشد، نمی‌توان تحلیل درستی را هم ارایه کرد. همین هم می‌شود تا متخصصان تحلیل‌های تخیلی کنند. ما در جامعه سراسر درد هستیم اما سعی در پنهان کردن آن داریم. این روش جامعه را ریاکار کرده است.زمانی که درد جامعه با آرشیو نکردن و ارایه ندادن اطلاعات پنهان می‌شود، تحلیل‌های تخیلی هم ایجاد می‌شود.» او در این همایش گذری هم به سیاست‌گذاری‌های نادرست می‌زند: «متاسفانه سیاست‌گذاری‌های ما مشکل دارد، نمونه آن را هم اخیرا با گشت‌های نامحسوس شاهد بودیم. یک روز گشت محسوس می‌گذارند، یک روز نامحسوس و در آینده شاید می‌خواهند سنسورهایی در لباس افراد قرار دهند. این شیوه سیاست‌گذاری درست نیست.» به اعتقاد این استاد دانشگاه، فاجعه‌ای که در اینستاگرام و اجتماع درحال رخ دادن است، کمتر از فاجعه کشته شدن این کودک نیست.* نوجوانی شروع سن رفتارهای خشونت‌آمیز استدر ادامه این همایش، فرنگیس کاظمی، مدیر گروه روانشناسی استثنایی دانشگاه علامه طباطبایی ماجرای رخ داده برای «ستایش» را از زوایه دیگری مورد بررسی قرار داد: «مشکل ما تنها اتفاقی نیست که در ورامین رخ داده، مسأله شروع خشونت در دوران نوجوانی، آسیب‌ها و واکنش‌هایی است که فرد از خود نشان می‌دهد. ما بیشتر از ٢٥‌سال است در تلاشیم تا دوره رشد نوجوانان را به خانواده‌هایشان آموزش دهیم. دوره نوجوانی دوره‌ای است که در آن بیشترین اتفاقات خشونت‌آمیز رخ می‌دهد و امکان دارد تبدیل به اختلالات اجتماعی جدی‌تر شود، بنابراین باید به این سن توجه کرد.»از آنجا که متهم به قتل پرونده «ستایش» یک نوجوان است، این روانشناس توضیحات بیشتری درباره روند تغییرات در دوره نوجوانی داد: «کودکان عمدتا تا آخرین‌ سال دوره ابتدایی فرزند خوب خانواده هستند، اما در دوره بلوغ و ورود فرد به سن نوجوانی، نیازهای جدیدی برایش ایجاد می‌شود، سطح شناختی‌اش تغییر پیدا می‌کند و دیگر به راحتی از خانواده تبعیت نمی‌کند. در این میان اگر خانواده انسجام لازم را نداشته باشد، آسیب‌دیده باشد و ... این تغییرات شیب تندتری به خود می‌گیرد، البته هنوز نمی‌دانیم خانواده متهم به قتل پرونده ستایش جزو این خانواده‌ها بوده یا خیر.»به گفته مدیر گروه روانشناسی استثنایی دانشگاه علامه طباطبایی، بسیاری از مسائل در دوره نوجوانی متحول می‌&a