گسترش مناسبات تهران- رم در جاده هموارِ پسابرجام

«ماتئو رنتزی» نخست وزیر ایتالیا، امروز سه شنبه، بیست و چهارم فروردین 1395، در صدر هیاتی سیاسی- اقتصادی وارد تهران شد. در سفر دوروزه نخست وزیر ایتالیا 250 تَن، از جمله شماری از وزیران، مقام های اقتصادی، مدیران ارشد بانك ها، بازرگانان و صاحبان صنایع ایتالیایی نخست وزیر این كشور را همراهی می كنند. رییسان صندوق ضمانت صادرات «ساچه»، شركت ملی نفت ایتالیا «انی» و «كنفیندوستریا» كنفدراسیون صنایع این كشور نیز در هیات همراه رنتزی حضور دارند.
در جریان این سفر قرار است نخست وزیر ایتالیا با برخی از مقام های بلندپایه كشورمان از جمله «حسن روحانی» رییس جمهوری، «اسحاق جهانگیری» معاون اول رییس جمهوری و «علی‌ لاریجانی» رییس مجلس شورای اسلامی دیدار و گفت وگو كند.

***سفر رنتزی به تهران؛ پاسخ سفرِ روحانی به رم
سفر رنتزی را می توان نخستین سفر رییس یك دولت قدرتمند اقتصادی اروپایی به تهران در فضای پسابرجام دانست. پس از اعلان اجرای «برجام» (برنامه جامع اقدام مشترك) در بیست و ششم دی ماه پارسال، رفت و آمدها به تهران با سرعت و جدیت بیشتری انجام می گیرد. همین موضوع زمینه را برای روابط نزدیك تر تهران- رم فراهم كرد.
ایتالیا از نخستین كشورهایی بود كه اندك زمانی پس از اعلان رسمی اجرای برجام، درصدد گرم كردن روابط خود با ایران برآمد. همین موضوع بسترساز آن شد تا در پنجم بهمن ماه پارسال، رییس جمهوری كشورمان در نخستین سفر اروپایی خود راهی رم شود. این نخستین سفر رییس جمهوری ایران به اروپا پس از گذشت نزدیك به یك دهه به شمار می رفت.
در جریان سفر روحانی به ایتالیا، 14 سند همكاری میان مقام های كشورمان و سران ایتالیایی در حوزه های حمل و نقل، راه آهن و ریل، همكاری های آموزشی و پزشكی، بازرگانی، ایمنی، همكاری های بندری، كشاورزی، قرنطینه و حفظ نباتات، پزشكی و دارویی به امضا رسید؛ توافق هایی كه ارزش تقریبی آن 20 میلیارد یورو (22 میلیارد دلار) برآورد می شود. افزون بر آن، 2 كشور یك بیانیه سیاسی مشترك برای ترسیم نقشه راه كلی گسترش تعامل و همكاری منتشر كردند.

***بسترهای روابط ایران و ایتالیا
ایران و ایتالیا در بستر تاریخ، روابط دیرینه ای را با یكدیگر تجربه كرده اند. تا پیش از اعمال تحریم های ضدایرانی، ایتالیا سال ها توانست نخستین شریك تجاری ایران در اتحادیه اروپا باشد. طی یك دهه گذشته به دلیل اوج گیری اختلاف های هسته ای ایران با كشورهای غربی از میزان مناسبات تهران- رم كاسته شد. البته در این مدت هرگز مناسبات فرهنگی، تجاری و دیپلماتیك تهران- رم تعطیل نشد و در سطح هرچند اندك ادامه یافت. سران رم با هرگونه اعمال محدودیتی بر ایران مخالف بودند ولی صدور زنجیره وار قطعنامه های تحریمی شورای امنیت علیه كشورمان از سال 2006 تا 2010 آنها را ناگزیر كرد تا در صف تحریم كنندگان ایران قرار گیرند. در نتیجه، حجم مبادله های میان 2 كشور كه پیشتر به حدود هفت میلیارد یورو می رسید، طی این سال ها به حدود یك میلیارد یورو كاهش یافت.
امروز در فضای پسابرجام بسترها و ظرفیت های فراوانی برای همكاری ایران و ایتالیا وجود دارد. بخشی از این ظرفیت های همكاری در دیدار گذشته روحانی با رنتزی مورد بحث و بررسی قرار گرفت كه در برخی از آن موضوع ها توافق حاصل شد. پس از آن سفر بود كه نخست وزیر ایتالیا گفت وگوی خود با رییس جمهوری ایران را «دارای اهمیت تاریخی» خواند.
به واسطه درك اهمیت توسعه روابط با ایران بود كه در مردادماه پارسال و پیش از توافق هسته ای، «فدریكا گوئیدی» وزیر توسعه اقتصادی ایتالیا به همراه «پائولوجنتیلونی» وزیر امور خارجه این كشور در صدر هیاتی تجاری- اقتصادی به ایران آمدند و با مقام های كشورمان در زمینه های گوناگون به رایزنی پرداختند.
جنتیلونی اسفندماه 1393 پس از تصدی وزارت امور خارجه ایتالیا در یكی از نخستین سفرهای خارجی خود در این جایگاه به ایران سفر كرده بود. پیش از او «اما بونینو» وزیر امور خارجه وقت ایتالیا در آذرماه 1392، نخستین وزیر اروپایی بود كه در زمان دولت یازدهم به تهران آمد.
اشتراك ها و مفاهمه های فرهنگی و تاریخی بیش از هر عنصر دیگری ایران و ایتالیا را طی سالیانی طولانی كنار هم نگهداشته است. به احتمال زیاد این موضوع در تعیین ایتالیا به عنوان نخستین مقصد سفر اروپایی روحانی موثر بوده است؛ موضوعی كه در سخنان رنتزی پس از دیدار با روحانی آشكارا مشاهده شد.
بر این اساس، نخست وزیر ایتالیا در گفت‌ وگویی با روزنامه آلمانی «فرانكفورتر آلگماینه» علت قرار گرفتن ایتالیا به عنوان نخستین مقصد روحانی را نه رخدادی تصادفی بلكه ناشی از اشتراكات فرهنگی 2 كشور دانست و اظهار كرد: من به این عقیده دارم كه روحانی به صورتی تصادفی نخست به ایتالیا و اروپا نیامد ...او فرهنگ ایتالیا و اروپا را می ‌شناسد و این چیزی است كه به فرهنگ وی مربوط است. این چیزی ورای سیاست و نوعی تبادل فرهنگی است.

***ظرفیت های گسترش مناسبات تهران- رم
در ارتباط با ظرفیت های مشترك برای همكاری 2 كشور می توان به حوزه هایی چون خودروسازی، حمل و نقل، امور زیربنایی و ساخت و ساز اشاره كرد. در دوره پیش از تحریم ها تهران سومین شریك نفتی رم به شمار می رفت. اینك توسعه همكاری ها در حوزه انرژی از اهمیت فزاینده ای برخوردار است. همچنین از آنجا كه ایتالیا یكی از هشت قدرت صنعتی دنیا است، سران رم حساب ویژه ای روی ذخایر انرژی ایران باز كرده اند.
افزون بر زمینه های مشترك اشاره شده، تقویت صنعت گردشگری با هدف تحكیم روابط و كسب منافع مشترك و نیز همكاری های فرهنگی و آموزشی از جمله موارد دیگری است كه در سفر نخست وزیر ایتالیا به ایران می تواند مورد تاكید قرار گیرد.
كوتاه سخن آنكه در فضای پسابرجام و فروریختگی دیوار تحریم ها، جاده روابط ایران و ایتالیا نیز هموار شده است و هر 2 طرف در تلاشند از این فرصت دست داده بیشترین استفاده را ببرند. بی شك، سفر مسوولان عالی رتبه كشورهای اثرگذار در عرصه جهانی به ایران و برعكس، سبب ساز تسریع در حركت رو به جلوی ایران در گسترش روابط خارجی خواهد شد. البته این موضوع بر ایتالیا نیز قابل تعمیم است چرا كه رنتزی می كوشد سطح روابط تهران- رم را به پیش از دوره تحریم ها برگرداند و در این روند از دیگر رقیبان غربی خود پیشی گیرد.
**گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم**1969**9282** 9279