ضرورت مدیریت دارایی‌های خارجی برای جلوگیری از بلوکه شدن دوباره

پس از اجرایی شدن برجام یکی از مسائلی که مورد مناقشه و بحث قرار گرفته است میزان ذخایر ارزی ایران است که با اجرایی شدن برجام آزاد شده است. برخی منابع میزان دارایی‌های بلوکه شده‌ی ایران را تا ۱۵۰ میلیارد دلار عنوان کرده‌اند و برخی منابع این دارایی‌ها را تا ۲۹ میلیارد دلار پایین آورده‌اند؛ اما فارغ از اینکه میزان این منابع چقدر است و یا اینکه به کدامیک از نهادهای داخلی تعلق دارد (دولت صندوق توسعه و یا بانک مرکزی) باید توجه داشت که این منابع ارزی حاصل سال‌ها صادرات نفت و ذخیره دلار در خارج از کشور است؛ بنابراین لازم است به‌گونه‌ای نگهداری شوند که امکان بلوکه کردن دوباره‌ی آن‌ها وجود نداشته باشد.کشورهای مختلف دارایی‌های خارجی فراوانی دارند که آن‌ها را به روش‌های متنوعی نگهداری می‌کنند. دارایی‌های خارجی در واقع به عنوان ذخیره احتیاطی در نظر گرفته می‌شوند و باید در شرایطی نگهداری شوند که علاوه بر امکان دسترسی آسان و سریع، ارزش آن‌ها نیز در گذر زمان حفظ شود. به عنوان نمونه ذخایر ارزی می‌تواند در زمان بروز بحران و امکان تغییر ناگهانی ارزش پول یک کشور، مورد استفاده قرار بگیرد تا شرایط برای مدیریت بحران فراهم شود؛ اما مسئله اینجاست که لازمه‌ی این اقدام در دسترس بودن منابع خارجی است.جمهوری اسلامی ایران به لطف منابع عظیم نفتی تا قبل از شروع تحریم‌ها، برای سال‌های طولانی تراز تجاری مثبت را تجربه کرد و این امر منجر به ذخیره دارایی‌های خارجی به شکل ارز در حساب‌های بانک مرکزی در خارج از کشور شد؛ اما با جدی شدن تحریم‌ها، برخلاف رویه‌های معمول بین‌المللی و در اقدامی بی سابقه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نیز تحریم شد و منابع ارزی آن بلوکه شدند، به همین دلیل بانک مرکزی نتوانست از دارایی‌های خارجی خود که در طول سالیان سال پس انداز شده بود استفاده کند و بحران ارزی کشور را مدیریت کند.از طرفی با اکنون که شرایط برای فروش نفت ایران فراهم شده و دولت مصمم است که با افزایش میزان صادرات نفت، درآمدهای ارزی خود را افزایش دهد، به طور حتم بر میزان ذخایر ارزی کشور نیز افزوده خواهد شد. از طرف دیگر برخی از دولتمردان آمریکایی و دیگر کشورهای متخاصم، همچنان از لزوم تحریم بیشتری ایران سخن به میان می‌آورند که نشان از مورد اعتماد نبودن کشورهای غربی در عمل به تعهدات خود دارد. از این رو لازم است تدابیری اندیشیده شود تا منابع ارزی ایران به‌گونه‌ای نگهداری شوند تا در گذر زمان ارزش آن‌ها کاهش نیابد و مهم‌تر از آن امکان بلوکه کردن مجدد آن توسط کشورهای غربی فراهم نباشد.چنانچه ایران دارایی‌های خود را در حساب‌های دلاری یا یورویی و نزد بانک‌های آمریکایی و یا اروپایی نگهداری کند، در واقع این دارایی‌ها در خارج از کشور هستند و در عمل برای استفاده از آن‌ها به اجازه‌ی بانک‌های مرکزی آمریکا و اروپا نیاز است. همچنین هرزمان که این کشورها صلاح بدانند می‌توانند دوباره دارایی‌های خارجی ایران را بلوکه نمایند.اما چنانچه ایران با پیش دستی منابع ارزی خود را از حساب‌های خارجی خارج کند و به روش‌های دیگر مانند خرید طلا و حتی دیگر فلزات گرانبها و یا خریداری ارزهای معتبر بین‌المللی به شکل اسکناس و ذخیره‌ی آن‌ها در داخل کشور، از آن نگهداری کند امکان بلوکه کردن آن از بین می‌رود و به طور کامل در اختیار ایران قرار خواهندگرفت؛ بنابراین لازم است مسئولین ایران خصوصاً مسئولین بانک مرکزی هرچه سریع‌تر نسبت به انتقال منابع ارزی ایران از حساب‌های کشورهای متخاصم و تبدیل آن‌ها به دارایی‌های قابل اعتماد و در دسترس اقدام نمایند.