دکتر سلام/ درباره بیماری های التهابی روده بیشتربدانیم

بو علی/ " اسهال " تغییر در اجابت مزاج طبیعی است که توسط افزایش در محتوای آب ، حجم ، یا تعداد دفعات مدفوع تعیین می گردد . تعداد دفعات ؛ بیشتر از 3 بار بوده و کاملاً آبکی است ؛ اسهال عفونی اسهال به علت عفونت های بوجود آمده در دستگاه گوارش ( باکتریال ؛ وایرال ) است که اغلب همراه با علائم تهوع ، استفراغ و درد شکمی است. در اسهال حاد ؛ اسهال آبکی با بیرون روی 4 بار یا بیش از آن را می گویند ؛ و اسهالی که بیش از 4 همفته طول بکشد ؛ مزمن گفته می شود ؛ و چنانچه به 30 روز برسد به عنوان اسهال مزمن طول کشنده خوانده می شود .

· نکته : اسهال مسافرتی ؛ درمان شیگلا در اولویت است . سپس درمان کامپیلوباکترژژونی .

دقت در دستورالعمل های بالینی ؛ بهداشت عمومی ؛ ارائه ی مایعات به اندازه ی کافی ؛ جایگزینی الکترولیت های از دست رفته ؛ ارزیابی بالینی ؛ اپیدمیولوژیک ؛ تعیین شدت و نوع بیماری ؛ تاریخچه ی تغذیه ی انجام شده از روز قبل و اینکه خانواده آیا عادت غذایی خاصی دارند ( شیر غیر پاستوریزه و محصولات لبنی مشکوک ؛ و یا خام خواری گوشت ها ) ؟ و اینکه تعیین شود آیا کودک دچار نقص ایمنی است ؟ آیا بیماری خاصی طی هفته ی گذشته داشته است ؟ آیا از داروی خاصی استفاده کرده و یا می کند ؟

· نکته : قبل از شروع درمان دارویی ؛ کشت مدفوع و تعیین آنتی بیوگرام در اولین ویزیت انجام گردد .

· نکته : شیگا توکسین ؛ سمی است که از اشرشیا کلی ( STEC ) ترشح شده و سندرم همولیتیک اورمیک ( HUS ) را ممکن است پدید آورد . در آلودگی شدید با « E COLI » ؛ بایستی وضعیت کلیه ی کودک و میزان دفع ادرار به خوبی کنترل گردد .

· نکته : افرادی که به مناطق آلوده ی به حصبه و یا کشورها و یا شهرهایی که از نظر بهداشتی فقیر هستند ؛ مسافرت می کنند ؛ بایستی قبل از سفر واکسن حصبه را زده باشند .

پاتوژن های دستگاه گوارش که اسهال پدید می آورند : ای کولای اِنتروهموراژیک ؛ ای کولای تولید کننده ی شیگا توکسین ؛ سالمونلا ؛ شیگلا ؛ کریپتوسپوریدیوم ؛ ژیاردیا ؛ کمپیلوباکتر ژژونی ؛ کلستریدیوم ؛ ویروس های روده ای . شایعترین علت بیماریزای اسهال در کودکان ویروس‌ها هستند و در میان ویروس‌ها «روتاویروس» عامل 35% اسهال حاد آبکی کودکان است البته باکتریها و سایر میکروب‌ها مثل آمیب و انگل‌ها هم از دیگر عوامل ایجاد اسهال عفونی هستند.

· بچه هایی که اختلالات ساختاری در دستگاه گوارش دارند و یا دارای نقص ایمنی هستند ؛ بیشتر به بیماری اسهال دچار می شوند .

نحوه ی سرایت : آب ؛ غذا ؛ فرد به فرد

· در اسهال باید تعیین گردد که یک فرایند التهاب در دستگاه گوارش است و یا هموراژیک است . شدت و مدت اسهال آن باید تعیین شود ؛ به همراه تهوع و استفراغ هست و یا خیر ؟ به همراه بیماری دیگری هست و یا خیر ؟

· سوء تغذیه با یا بدون اسهال به دنبال عفونت با اشرشیا کولی enteroaggregative اتفاق می افتد .

· در فصول سرد سال روتاویروس ها و سایر ویروس های روده ای شیوع بیشتری دارند .

· درد شکم و تب و اسهال ؛ ممکن است یرسینیا انتروکولایتیس باشد .

· درد شکم در سمت راست و تب خفیف ؛ و اسهال خونی و یا nonbloody ؛ ممکن است شیگا توکسین ناشی از اشریشیا کولی باشد .

· اسهالی که با التهاب روده ای همراه نباشد ؛ معمولاً ژیاردیا است .

· آزمایش مدفوع STEC) ، O157) برای تشخیص سندروم همولایتیک اورمیک .

· لکوسیتوز در آزمایش مدفوع ؛ معمولاً در کولیت تهاجمی با سالمونلا ؛ شیگلا ؛ کمپیلوباکتر ؛ دیده می شود .

· اکثر اسهال ها خود محدود شونده هستند و بجز مراقبت های بهداشتی و مایع درمانی ؛ نیاز به داروی خاصی ندارند .

· سالمونلا در بستنی که از شیر آلوده درست شده باشد نیز دیده شده است ؛ یعنی سالمونلا در دمای صفر درجه نیز آلوده کننده است .

· زمانی که پزشک بدون تشخیص درمان را با داروهای آنتی بیوتیکی وسیع الطیف شروع کند ؛ ممکن است در بچه مقاومت برخی از پاتوژن های روده ای ایجاد شود که به راحتی از یک فرد به فرد دیگر سرایت خواهد کرد . مانند گونه ای از شیگلا .

· در درمان های تجربی که از آنتی بیوتیک های غیر ضروری استفاده می شود نیز ممکن است مقاومت دارویی ایجاد شود و کودک وارد مرحله ی مزمن بیماری اسهال گردد . و شیوع بیماری را داشته باشیم . انتروکوک مقاوم به وانکومایسین ؛ سالمونلوز مقاوم به کینولون ها .

· چنانچه کودکی در بیمارستان به علت اسهال بستری گردد ؛ لازم است روز سوم بستری نیز نمونه ی مدفوع جهت آزمایش ارسال گردد .

· نوتروپنی ممکن است به دنبال ایدز مشاهده شود .

· تست لاکتوفرین مدفوع در شیرخواران ممکن است مثبت کاذب باشد .

آبرسانی اولیه : شایع ترین خطری که فرد مبتلا به بیماری اسهال را تهدید می کند ؛ دهیدراتاسیون و در کشورهای در حال توسعه ، سوء تغذیه است . بنابراین ، درمان اولیه حیاتی ؛ باید شامل آبرسانی ، که می تواند با قند خوراکی یا نشاسته حاوی محلول الکترولیت در اکثریت قریب به اتفاق موارد انجام گردد . اگر چه بسیاری از بیماران مبتلا به اسهال خفیف می توانند از دست دادن آب بدن را با نوشیدن مایعات اضافی (مانند آب میوه ها و سوپ های روشن) ، کنترل کنند ؛ در اسهال های شدید ، که ممکن است وضعیت سرگیجه و کاهش دفع ادرار را پیش آورد مایع درمانی بسیار حیاتی و لازم است . برای رسیدن به رهیدراسیون ؛ می توان از پودرهای آماده ی ORS با طعم های مختلف که در داروخانه ها فروخته می شود استفاده کرد . 4 قاشق غذاخوری از شکر یا حدود 50-60 گرم از آرد غلات پخته شده مانند برنج ، ذرت ، ارزن ، گندم و یا سیب زمینی به ازای هر لیتر از آب ؛ تهیه و به کودک داد .

· ویتامین A و شربت روی برای بچه های اسهالی مفید است . کمبود ویتامین A و نیز روی (Zinc) با افزایش خطر مرگ و میر ناشی از اسهال همراه است . مصرف ویتامین A دفعات ابتلا به اسهال را در کودکان کاهش می‌دهد و نیز موجب کاهش مدت دوره یک بیماری اسهال در فرد می‌شود.

در هنگام بروز اسهال بایستی به سؤالات ذیل به خوبی جواب داده شود :

1 - چه موقع و چگونه این بیماری آغاز شده است ( به عنوان مثال ، ناگهانی یا تدریجی ؛ و طول دوره ی نشانه های بیماری )

2 - ویژگی های مدفوع ( آبکی ، خونین ، مخاطی چرکی ، چرب ، و غیره )

3 - تعداد دفعات اجابت مزاج و مقدار نسبی مدفوع تولید شده

4 - حضور علائم دیگری با اسهال ( تب ، tenesmus ، خون و یا چرک در مدفوع )

5 - نشانه ها یی که ناشی از کاهش حجم مایعات در بدن است ( تشنگی ، تاکی کاردی ، orthostasis ، کاهش ادرار ، بی حالی ، کاهش پوست turgor)

6 - نشانه های مرتبط و فرکانس آنها و شدت (حالت تهوع ، استفراغ ، درد شکمی ، گرفتگی عضلات ، سردرد ، میالژی ، sensorium تغییر)

7 – بررسی های اپیدمیولوژیک : (1) سفر به منطقه در حال توسعه و یا آلوده و یا با سطح بهداشتی پایین (2) حضور در مراکز مراقبت روزانه و یا شبانه روزی ها و یا اشتغال در مراکزی همچون مهد های کودک و یا سراهای سالمندان (3) مصرف غذاهای نا امن (به عنوان مثال ، گوشت خام ، تخم مرغ ، صدف ، شیر غیر پاستوریزه یا آب میوه ) و یا شنا کردن در آب هایی که برای آشامیدن استفاده می کنند و تصفیه شده نمی باشد ، برای مثال ، یک دریاچه یا یک رودخانه و یا یک حوضچه ای که از آب باران به تازگی درست شده است (4) بازدید از مزرعه و یا نوازش حیوانت اهلی و یا در باغ وحش و یا با تماس با خزندگان و یا با حیوانات خانگی آلوده (5) آگاهی از سایر افراد بیمار (مثلا در خوابگاه یا دفتر یا یک تابع اجتماعی) (6) استفاده ی اخیر یا به طور منظم از داروها ( آنتی بیوتیک ها ، آنتی اسیدها ، عوامل antimotility ، (7) - شرایط زمینه ای پزشکی مستعد کننده به اسهال عفونی ( ایدز ، داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی ، gastrectomy قبلی ، سن بالا و IBS (8) هم جنس بازی ( لواط ) و یا تماس جنسی با دهان

معاینه فیزیکی سرنخ هایی برای ارزیابی مناسب و درمان بیماری حاد اسهالی به ما می دهد . در این معاینات به این اطلاعات دسترسی پیدا کنیم : نشانه های غیر طبیعی حیاتی ( از جمله تب ، نبض وضعیتی ، و تغییرات فشار خون ) ، نشانه هایی از کاهش حجم خون ( خشکی غشای مخاطی ، کاهش turgor پوست ، pulsations ورید ژوگولار وجود ندارد) ، حساسیت به لمس شکم ، و تغییر در sensorium ( سطح آگاهی ذهنی ؛ حالتی که شخص به هوشیاری توجه می کند ) .

هر گونه بیماری اسهالی که بیشتر از یک روز طول بکشد و یا همراه تب و تهوع و استفراغ باشد ؛ و یا با کاهش تورگور پوستی همراه باشد ؛ ویا مخاط خشک و یا کاهش ادرار داشته باشد و یا با کاهش فشار خون وضعیتی و یا تاکی کاردیا و یا کارمند مراکز نگهداری بیماران و معلولان و سالمندان و مهد کودک ها باشند ؛ بایستی کشت مدفوع و آنتی بیوگرام انجام گردد ؛ و در ابتدا یک STOOL examination انجام و جواب را سریعاً درخواست می کنیم . CBC و آزمایش ادرار و در صورت لزوم رادیوگرافی از شکم ؛ و حتی در بعضی از موارد anoscopy ؛ اندوسکوپی ؛ را نیز بر حسب نیاز بایستی انجام داد .

· اسهال بیمارستانی که 3 روز پس از آغاز بستری شدن در بیمارستان اتفاق می افتد . شایع ترین پاتوژن ؛ کلستریدیوم سخت است .

· لکوسیتوز و لاکتوفرین در مدفوع ؛ بیشتر نشان دهنده ی بیماری عفونت های التهابی در روده است . در بررسی های اسهال های طول کشنده و غیر عفونی بایستی به کولیت اولسراتیو و کرون ؛ بیماری ایسکمی روده (در صورتی که بیمار 50 سال به بالا داشته باشد و یا بیماری عروق محیطی) ، سوء استفاده از ملین ها ، انسداد نسبی ، آبسه rectosigmoid ، بیماری ویپل ، کم خونی مهلک ، دیابت ، سوء جذب ، دیورتیکولوز در روده کوچک ، اسکلرودرما ، و یا بیماری سلیاک نیز فکر کرد .

· افرادی که دچار عفونت با STEC شده اند ؛ معمولاً با اسهال خونی و سطوح منفی و یا کم لاکتوفرین مراجعه می کنند .

استفاده از محلولهای تزریقی وریدی ( انواع سرم ) در موارد اسهال ، تنها در صورتی ضرورت می‌یابد که بیش از %10 کل آب بدن از دست رفته باشد .

برای شیرخوارانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند بهیچ عنوان نباید شیر مادر را قطع نمود اما برای کودکانی که از شیر خشک تغذیه می کنند ، باید از شیر خشک ایزومیل و یا AL110 و یا بیومیل SOY ؛ استفاده کرد . در این خصوص با توجه به اینکه کودک تهوع و یا استفراغ نداشته باشد ؛ دو نوبت شیردهی را اضافه می کنیم . به خانواده توصیه شود از مصرف داروهای OTC ( داروهای بدون نسخه ) خودداری کنند .

REHYDRALYTE NORMOLIT ؛ یا او آر اس : برای رهیدره کردن بسیار مناسبند و جزو داروهای OTC قلمداد می گردند . عوارض مصرف بیش از حد او آر اس : ممکن است در شیرخواران تشنج بدهد که باید از تشنج ناشی از کم آبی بدن تمیز داده شود . مصرف در بارداری و شیردهی : منعی ندارد .

نشانه های کم آبی خفیف : چشمان خشک و گریه با اشک کم یا بدون اشک

· خشکی خفیف دهان

· خیس شدن پوشک کمتر از حد معمول

· فعالیت کمتر از طبیعی یا بی قراری

نشانه های کم آبی متوسط

· ظاهر چشمها فرورفته

· لختی یا بیحالی

· پوست خشک به نظر می رسد و حالت ارتجاعی ندارد

نشانه های کم آبی شدید

· فونتانل فرورفته در شیر خواران (محل نرم روی سر)

· عدم دفع ادرار در عرض 6 ساعت

· زمانی که پوست بین انگشتان فشار داده شود ،قادر به بازگشت به حالت اولیه نیست

· بیحالی شدید یا حتی بی هوشی

· مواد حجم افزا مثل نشاسته،میوه های تازه و سبزیجات به سفتی مدفوع کمک می کنند . آب میوه ها مدفوع را شل می کنند . مصرف مواد لبنی بجز ماست ؛ ممکن است اسهال را طولانی تر کند ، ولی در عوض بازگشت به تغذیه عادی سریعتر صورت می گیرد . هیچ غذای اختصاصی برای اسهال توصیه نشده ، اما کودکان معمولاً غذاهای بی مزه را بهتر تحمل می کنند . برای اکثر کودکان ، هر مایعی که در حالت طبیعی می نوشند باید به حد کافی داده شود . مقدارزیاد آب به تنهایی ، در هر سنی ممکن است خطرناک باشد ، زیرا آب دارای هیچ نوع قند یا الکترولیتهای اساسی ، مثل سدیم نمی باشد . محلولهای رهیدراسیون اختصاصی شامل رهیدرالیت و محلول رهیدراسیون خوراکی ( او آر اس ) سازمان بهداشت جهانی است . و بستنی یخی یا ژله منابع خوبی از جذب و نگهداری مایعات هستند و در حجم دادن به مدفوع کمک کننده است . بویژه اگر کودک استفراغ می کند . با این روش می توانید مقدار زیادی مایعات را به آرامی به کودک بدهید ، و از انباشته شدن معده جلوگیری کنید . این مسأله بخصوص اگر معده با یک عفونت تحریک شده باشد مهم است . برای بیشتر کودکان ، نوشیدن مایعات اضافی کافیست ، ولی گاهی لازم است مایعات داخل وریدی تجویز شود(IV) . مایعات تجویزی داخل وریدی سریعتر کم آبی را تصحیح می کنند .

· مایعاتی مانند نوشابه ، آب میوه صنعتی، چای پررنگ برای درمان دهیدراتاسیون و کم آبی مناسب نیستند. نیز از مصرف غذاهای چرب یا حاوی قندهای ساده مانند شربت‌ها و نوشابه‌ها باید پرهیز کرد. در مقابل رژیم غذایی مناسب برای بیمار اسهالی ، دوغ بدون گاز مخصوصاً دوغ‌های پروبیوتیک ( ماست تازه ای که فلور میکروبی سالم داشته باشد ) ، چای کم‌رنگ کم‌شیرین ، سیب زمینی و هویچ پخته ، آب گوشت و آب جوجه و نیز کته برنج همراه با ماست بخصوص ماست‌های پروبیوتیک می‌باشد .

· سیب : سیب خاصیت سم زدایی دارد و خوردن سیب صبح ناشتا برای معالجه اسهال خیلی موثر است برای این منظور می توان از سیب رنده شده استفاده نمود . لیموترش : مصرف آب لیموی تازه برای معالجه اسهال خونی و اسهال معمولی مفید است . جو : بهترین دارو برای درمان اسهال این است که جو را سه روز در آب خیسانده و آب آن را مصرف نمایند . به : جوشانده میوه به در آب در درمان اسهال های طولانی مفید واقع می شود



با کانال تلگرامی «آخرین خبر» همراه شوید

منبع: