بایسته های مدیران در کلام حضرت علی (ع)

قدس آنلاین/ هر مدیریتی شناخت‌ خاصی از جهان دارد و مدیریت را براساس آن شناخت تنظیم می‌کند. از آنجا که انسان موجودی الهی و اجتماعی است‏ برای اداره امور جامعه نیازمند افرادی است که دارای علم‏ و هنر مدیریت و برنامه‏ریزی، رهبری و نظارت بر فعالیت ‏های مختلف برای شکوفا شدن استعدادهای او در جهت رشد و کمال باشد. این علم و هنر در متعالی‏ ترین‏ شکل آن در سیره نبی مکرم اسلام (ص) و ائمه هدی (ع) و بویژه امام علی (ع) تجلی یافته است؛ چنانکه دارا بودن بینش سیاسی یکی از این امور مهم محسوب می گردد.

پیش از آن که به ضرورت بینش سیاسی برای کارگزاری نظام اسلامی بپردازیم بهتر است با مفهوم سیاست آشنا شویم. واژه «سیاست» معادل کلمه­ی «Politic» و ریشه­ی لاتین آن «polis» است که به معنای شهر و شهروندی و قانون اساسی یا ساختار حقوقی آمده است. «معنای اصطلاحی سیاست، نزد متفکران اسلامی، عبارت است از مدیریت و رهبری جامعه، در جهت مصالح مادی و معنوی، هدف سیاست، در حاکمیت اسلامی، تحقق بخشیدن به ارزش ­های الهی و احقاق حقوق مردم و جلوگیری از ظلم و فساد است. حاکم اسلامی در جستجوی راه کارهایی مطلوب و مناسب، برای هدایت جامعه به سوی سعادت است. در سیاست اسلامی، غایت­مندی و آهنگ حرکت به سمت آرمان، نهفته است و حاکم ضمن توجه به واقعیت­های جامعه، راه­ های وصول به هدف را فرا روی جامعه قرار می­دهد».

از جمله­ی اوصافی که در ادعیه و زیارات برای ائمه­ی اطهار (ع) وارد شده، «ساسه العباد» است. از این رو، تدبیر امر جامعه و اعمال سیاست، از خصایص رهبران الهی است که به واسطه­ آن، انسان­ها در مسیر خلقت تربیت می ­شوند. بر حسب روایات اسلامی، سیاست و حکومت، شعبه ­ای از امامت است و یکی از ویژگی­های امام، آگاهی به سیاست می­باشد، چنانکه امام حامل و برپا دارنده­ ی رهبری جامعه و آگاه به سیاست می باشد.

بینش سیاسی برای مدیران اولاً سبب می­شود تا سیاست­ های تعیین شده منطبق با اسلام باشد. ثانیاً سبب می ­شود تا مدیر درک درستی از شرایط زمانه و سیاست ­های شیطانی دشمنان نظام اسلامی پیدا کند و در دام دشمن گرفتار نگردد. یکی از صحنه ­هایی که «ضرورت بینش سیاسی» را به خوبی نشان می­دهد جنگ صفین است. در این جنگ کسانی که از بینش سیاسی قوی برخوردار نبودند و «بینش سیاسی» آن­ها ضعیف بود به راحتی در دام نیرنگ دشمن گرفتار شدند. اما کسانی که از بینش سیاسی بالایی برخوردار بودند حیله­ دشمن را شناختند و فریب نخوردند. آن­چه در این صحنه­ تلخ تاریخ اسلام دیده می­شود بینش ضعیف سیاسی جمعی از یاران حضرت علی (ع) است که چگونه با تصمیم­ گیری غلط فریب دشمن را خوردند و یک پیروزی حتمی را تبدیل به شکست قطعی کردند. در عین حال افرادی چون مالک را می ­بینیم که از رشد سیاسی بالا برخوردار بوده و نیرنگ دشمن را به خوبی تشخیص می­دهد. از سوی دیگر روشن می­ شود که چرا امام افرادی چون مالک را بر مناصب کلیدی می­گماشت.

در این مورد باید دانست که بسته به اهمیت مسؤولیت میزان بینش سیاسی مدیر نیز افزایش می­یابد. با وجود این بینش سیاسی نباید با «سیاست­ زدگی» اشتباه شود و مرزهای این دو همواره می­بایستی محفوظ بماند. بینش سیاسی یعنی دشمن­ شناسی و تحلیل درست از شرایط زمانه و اوضاع و احوال سیاسی جامعه اما سیاست ­زدگی یعنی همه چیز را از نگاه یک جریان سیاسی خاص تعقیب کردن و طرد رقیب سیاسی در جامعه، در حالی که بینش سیاسی وحدت ­آفرین است و جامعه را در مقابل دشمنان خارجی متحد می ­سازد.

منابع:
1-مجلسی، بحارالانوار، ج 91: 37؛ ج 97: 342.
2-ابن مزاحم، وقعه الصفین: 492-489.
3-ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج 2: 216-219.
4-کلینی، کافی، ج 1: 202.
5-نوروزی، فلسفه سیاست: 22.

با کانال تلگرامی آخرین خبر همراه شوید telegram.me/akharinkhabar