مشکلات کنسرت های خارج از کشور

روزنامه ابتکار:  هنر موسیقی یکی از قدرتمندترین هنرها برای گسترش فرهنگ و تمدن یک جامعه در سطح جهان است. مشترک بودن زبان موسیقی این امکان را به همه افراد می دهد که در هرجا و با هر زبانی، دل به نوای سحرانگیز موسیقی دهند و لذت ببرند.

این روزها نیز به لطف امکاناتی که گوشی های همراه و تکنولوژی های مدرن برای شنیدن موسیقی فراهم کرده است هر فردی در هرجای این کره خاکی که باشد می تواند هر نوع موسیقی را از هرکجای دنیا در کمتر از چند دقیقه دانلود کند و با فراغ بال گوش دهد. در این میان نقش مراودات فرهنگی و هنری کشورها در ارائه هنرموسیقی بومی شان به جهان و معرفی کشورشان در سطح بین الملل بسیار حائز اهمیت است. 

سابقه حضور موسیقی خارجی در ایران اگرچه به زمان های خیلی قبل برمی گردد و بسیاری از آهنگ ها و آلبوم های مطرح خارجی همزمان با بازارهای روز جهان در سایت های موسیقی ایرانی نیز قابل دسترسی هستند و علاقه مندان به موسیقی با همه سبک های موسیقی دنیا و خواننده های مختلف آشنایی کامل دارند؛ اما موسیقی ایرانی در خارج از مرزهای کشور چه میزان معرفی شده است و آیا مخاطبان خارجی موسیقی ایرانی را هم می شنوند؟ این سوال و سوالاتی مثل؛ کنسرت‌های خوانندگان داخلی در خارج از کشور از چه زمانی آغاز شد؟ استقبال از آنها چگونه است؟ روند حضور این خوانندگان در کنسرت‌های خارج از کشور چگونه است؟ میزان بلیت‌فروشی و درآمد این خوانندگان از کنسرت‌های خارجی چقدر است؟ و اساسا این کنسرت ها چه میزان به اشاعه فرهنگ و هنر کشورمان در دنیا کمک می کند؟

سوالاتی است که پیداکردن جواب آن ها می تواند تا حدودی وضعیت نسبی موسیقی ایران را در خارج از مرزها تبیین کند.

اجرای کنسرت هنرمندان ایرانی در خارج از کشور می‌تواند به معرفی هرچه بهتر موسیقی ایرانی کمک کند، اما باید دید آیا برگزاری کنسرت خارج از کشور، واقعاً می‌تواند دید مردم جهان را نسبت به موسیقی ایرانی تغییر دهد و باعث معرفی بیشتر آن شود.

بعضی هنرمندان معتقدند اجرای کنسرت در خارج از کشور راحت‌تر از ایران است و صد البته می‌تواند به معرفی هنر ایرانی کمک کند. محمدرضا شجریان، کیوان ساکت، شهرام ناظری، حسین علیزاده، محمد معتمدی یا گروه کامکارها جزو فعالان برگزاری کنسرت در خارج از کشور هستند. کسانی که در طول یک سال حداقل یک بار کنسرت خارجی دارند و به کشورهای دیگر سفر می‌کنند.

فرهاد؛ پاپ اول

از میان خوانندگان و گروه های موسیقی ایرانی که برای اجرا به خارج از کشور رفته اند، اولین‌شان «فرهاد مهراد» بود که سال 2001 به آمریکا رفت و کنسرتی برگزار کرد. پیش از فرهاد، گروه‌ها و اساتید موسیقی سنتی ایران در نقاط مختلف دنیا کنسرت برگزار کرده بودند، اما او اولین خواننده پاپی بود که بعد از انقلاب برای اجرای کنسرت به آمریکا سفر کرد. او البته پیش از آن در کلن آلمان هم روی صحنه رفته بود که تصاویر این کنسرت در قالب فیلمی هم منتشر شد.

آریان و محبوبیت در خارج از کشور

آریان را شاید بتوان پدیده موسیقی ایران در اواخر دهه 70 و اوایل دهه 80 معرفی کرد. فرهاد مهراد یک خواننده قدیمی و نوستالژیک بود که کنسرتش هم هواداران ویژه‌ای داشت و شبیه‌اش در لس‌آنجلس هم نبود اما آریان یک گروه مدرن و جریانساز در موسیقی پاپ بعد از انقلاب بود که به نظر می‌‌رسید داخل کشور محبوبیت دارد اما آنها اولین گروه پاپی بودند که به کانادا سفر و تور بزرگ و موفقی را در این کشور برگزار کردند. آریانی‌ها سال‌ها بعد هم به آمریکا و کانادا رفتند.

بنیامین و کیسه کردن ماست لس‌آنجلسی‌ها

بنیامین در سال 2010 برای اجرای 5 کنسرت به آمریکای شمالی رفت اما اینقدر جو کنسرت لس‌آنجلس او ویژه بود که خبرش به همه جا رسید و او در آمریکا و کانادا 7 کنسرت برگزار کرد. بلیت‌های کنسرت گیبسون آمفی‌تیه‌تر او بدون حتی یک آگهی تبلیغاتی چند روز پیش از آغاز کنسرت sold ouشد و توجه عجیب رسانه‌های آمریکایی و فارسی زبان آنجا را به خود جلب کرد. 

محسن رجب‌پور، تهیه کننده آلبوم‌های آن مقطع بنیامین در این باره می‌گوید: «قبل از اینکه به آمریکا برویم، متوجه شدیم که تمام 6370 بلیت گیبسون تیه‌تر برای اجرای یکم می‌ فروش رفته است، در حالی که بیش از 10 سال بود هیچ خواننده فارسی زبانی نتوانسته بود این سالن را پر کند، حتی چند خواننده کنار هم نیز نتوانسته بودند این کار را انجام دهند.»

ادامه سریال

از اینجا به بعد بود که کنسرت‌های خوانندگان پاپ محبوب داخلی در آمریکای شمالی شروع شد. حمید عسگری، شهرام شکوهی، مازیار فلاحی، گروه سون و احسان خواجه‌امیری که البته اغلب‌شان در کانادا روی صحنه رفتند و نه در آمریکا. کنسرت‌های احسان خواجه‌امیری اما بسیار موفق بودند. او سالن نوکیا تیه‌تر لس‌آنجلس را پر و در سایر شهرها هم کنسرت‌های بسیار موفقی برگزار کرد.

پیشنهاد اول

کنسرت‌های خواننده‌های داخلی در خارج از کشور به 2 صورت انجام می‌شود، یا با همکاری رایزنی‌های فرهنگی وزارت امور خارجه و وزارت ارشاد یا به وسیله شرکت‌های خصوصی. کنسرت‌های نوع دوم براساس شهرت و محبوبیت خواننده‌ها انجام می‌شود.

جالب اینجاست که عمده برنامه‌گذاران کنسرت‌های داخلی در خارج از کشور، الفبای تهیه‌کنندگی موسیقی را بلد نیستند. آنها می‌بینند کدام خواننده محبوبت‌تر است و از او دعوت می‌کنند تا برای اجرای کنسرت به کشور آنها سفر کند. 

چه کسانی موفق‌ترند؟

هر خواننده‌ای که در ایران محبوب است، می‌تواند در خارج از کشور هم کنسرت‌های موفقی برگزار کند. میزان موفقیت خوانندگان داخلی در خارج از کشور به فاصله محل برگزاری کنسرت از ایران بستگی دقیقی دارد.

یعنی کنسرت خوانندگان داخلی در آنتالیا، دبی، ارمنستان و گرجستان موفق نیست اما در اروپا و آمریکا قطعا موفق است، در حالی که سال‌هاست هیچ کنسرت موفقی به نام لس‌آنجلسی‌ها در آمریکا و اروپا ثبت نشده است. لس‌آنجلسی‌ها حتما در هفته یکبار خواننده ایرانی را در سوپر مارکت محله‌شان می‌بینند. ضعف مشهود و شدید آثار لس‌آنجلسی و همچنین در دسترس بودن آنها باعث شده تا کنسرت‌های خوانندگان لس‌آنجلسی در آمریکا بسیار ناموفق باشد. داخلی‌ها اما دور از دسترس‌اند و محبوب.

تا امروز اغلب کنسرت‌های خوانندگان داخلی در آمریکای شمالی و اروپا و استرالیا موفق بوده است. اما موفق‌ترین‌ها بنیامین، آریان و احساس خواجه‌امیری بوده‌اند.

کنسرت در خارج از کشور ساده‌تر است

محمد معتمدی می‌گوید که یکی دلایلش برای برگزاری کنسرت خارج از کشور به دلیل راحتی کار است و تو فقط کافی است چمدانت را ببندی و سوار هواپیما شوی تا کنسرت را برگزار کنی: من شخصاً دوست دارم در داخل هم اجرا زیاد داشته باشم ولی مشکلات سر راه زیاد است. برای گرفتن سالن و ... وقت و انرژی زیادی لازم است.

 از طرفی با پیشنهادهای زیادی از جشنواره‌های خارجی و کشورهای دیگر مواجه هستیم که با ایمیل یا تلفن مشخص می‌شوند. یعنی ما از ایران می‌دانیم که تاریخ دقیق کنسرت چه زمانی است و فقط کافی است چمدان ببندیم و برویم!

هیچ دردسر دیگری هم نداریم.این خواننده جوان کشور معتقد است او چه بخواهد و چه نخواهد در این کنسرت‌ها، سفیر فرهنگی ایران است و باید به بهترین صورت ممکن این ماموریت را به سرانجام برساند: به هر حال خواسته و ناخواسته چنین اتفاقی می‌افتد و تمام کسانی که در خارج از کشور کنسرت اجرا می‌کنند نماینده ایران هستند.

 وقتی ما قبول می‌کنیم در خارج از ایران برای غیرایرانی‌ها کنسرت برگزار کنیم، هم خیلی سخت است چون ما نماینده یک ملت و فرهنگ هستیم و هم شیرین است چون کسانی که در کنسرت ما در جشنواره‌ها شرکت می‌کنند تصویر درستی از کشور ما ندارند.

سازمان‌های مختلف در خارج از کشور برای اجرای کنسرت هماهنگ‌اند

علیرضا قربانی هم در اظهارنظری که سال‌ها پیش درباره برگزاری کنسرت در خارج کشور داشت، گفته بود: برگزاری کنسرت در خارج از کشور با ایران قابل قیاس نیست.

من وقتی در یک جشنواره بین‌المللی در نروژ شرکت کرده بودم برگزاری این کنسرت در حالی بود که از سه ماه پیش همه اقدامات لازم صورت گرفته بود، بلیت‌ها رزرو شده بود و همه کارهایی که قبل از برگزاری کنسرت باید انجام می‌شد به درستی انجام شده بود.او هم معتقد است برگزاری کنسرت خارج از کشور خیلی راحت‌تر است و پروسه طاقت‌فرسای ایران را ندارد: در ایران اول باید شعر تایید شود و بعد اماکن این اجازه را بدهد که کنسرتی برگزار شود یا نه، اما در خارج از کشور زمانی که سالنی اعلام می‌کند می‌خواهد کنسرت برگزار کند یعنی همه ابعاد را خودش پذیرفته و هماهنگی‌ها را انجام می‌دهد.

همه ارگان‌ها و سازمان‌ها با هم هماهنگ هستند و مشکلی برای اجرا وجود ندارد.

ایرانی‌ها به خاطر دل‌تنگی به این کنسرت‌ها می‌آیند

کیوان ساکت، نوازنده مطرح تار کشور نیز می‌گوید: خارجی‌ها فقط با وجه کوچکی از موسیقی ایرانی آشنایی دارند و با اسامی محدودی در این هنر آشنا هستند و این آشنایی به چند اسم محدود می‌شود.

او درباره برگزاری کنسرت در خارج از کشور گفته است: بخشی از کنسرت‌ها با حمایت ارگان‌های دولتی و بخشی دیگر توسط برگزارکننده‌های خصوصی و غیردولتی برگزار می‌شود. کنسرت‌های دولتی با برنامه‌ای از پیش تعیین‌شده برگزار می‌شود و اغلب مخاطب‌های محدودی دارد و عده‌ای خاص در این کنسرت‌ها شرکت می‌کنند.

استقبال از کنسرت‌های خصوصی هم بستگی به اسم و آوازه هنرمندانی دارد که کنسرت برگزار می‌کنند.ساکت درباره استقبال ایرانی‌های مقیم خارج از کشور از کنسرت‌ها گفت: ایرانی‌هایی که خارج از کشور زندگی می‌کنند به دلیل دل‌تنگی‌هایی که به واسطه زندگی در خارج از کشور، پیدا کرده‌اند، مشتاق‌اند صدای ساز و آواز ایرانی را بشنوند و به این وسیله خاطراتشان تازه می‌شود و همین مسئله باعث شده استقبال خوبی از کنسرت‌ها شود. همین استقبال‌ها باعث شده هنرمندانی که برای اجرای کنسرت در خارج از کشور برنامه‌ریزی می‌کنند دقت کافی در اجراها نداشته باشند.

 من چندین اجرایی را که دیدم این‌طور نشان می‌داد که هنرمندان ما فقط می‌خواهند وظیفه‌ای را از سرشان باز کنند و اثری از عشق و صفا و انگیزه‌ای که باید در یک اجرای موسیقی ایرانی باشد وجود ندارد.