«دم‌جنبونک‌ها»یی که تعلیق می‌آفرینند

خبرگزاری تسنیم - احسان زیورعالم

در طول این سالیان، همواره می‌توانستیم از محصولات فرهنگی بهره بریم که مستقیم و غیرمستقیم به اتفاقات تاریخی معاصر کشور اشاره داشته باشد. اوایل روایات، پس از انقلاب با چهره‌های آنتاگونسیت بدریخت - چاق، گوشت‌آلود و سیبلو و ریش سه تیغه - و پروتاگونیست‌های مظلوم - لاغر، با کمی سوءتغذیه و محاسن آنکادر - مواجه بودیم. بدمن‌های داستان به معنای واقعی کلمه بد بودند و خوب‌ها با پنج ستاره در مقابلشان، قهرمانان سفید. البته این رویه قابل درک بود. شور انقلابی و خشم از رژیم گذشته، ظلم و جوری که بر مردم روا داشته شده بود، بستر را برای نشان دادن طینت پلید رژیم پهلوی مهیا می‌کرد.

با گذشت زمان، به خصوص با پایان هشت سال جنگ تحمیلی، آرام آرام روایات ادبی و هنری از وقایع انقلاب به سمت زبان استعاره رفت. شخصیت‌های دو پهلو وارد عرصه شدند و نام قهرمانان خاکستری نیز در فضای نقد ورود کرد. ولی باز بودند کسانی که معتقد به ناب‌گرایی ویژه سال‌های اولیه بودند و کماکان به ساخت چنین آثاری دست می‌زدند. این ناب‌گرایی لیکن آرام آرام دچار مشکل مهمتری در ساختار شد و آن هم کلیشه شدن روایت و نداشتن جذابیت داستانی.

در چنین فضایی در ششمین جشنواره عمار با اثر روبرو می‌شوید که از همان سنت ناب‌گرایی برآمده است. کلیشه‌ها را برای خود نگاه داشته است. حتی قصه چندان تازه‌ای نقل نمی‌کند. آدم بدها و خوب‌هایش همان همیشگی هستند؛ ولی به هیچ عنوان شبیه به آثار ماقبل خود نیست. «دم‌جنبونک‌ها» اثری نو در عرصه قصه‌گویی داستان انقلاب است.

زن و شوهری قصد دارند یک انقلابی - برادر مرد - را از زندان آزاد کنند. آنان در همسایگی محل اسارت مرد انقلابی هستند و هر لحظه ممکن است نقشه‌اشان لو رود. زن و مرد مدام با هم جر و بحث می‌کنند و ... . بازگو کردن داستان از این بیشتر خطر لو رفتن داستان را در پی خواهد داشت. داستان قابل حدس نیست. «دم‌جنبونک‌ها» مخصوص کسانی است که فکر می‌کنند از اول فیلم، آخرش را تشخیص می‌دهند و این تمام قدرت «دم‌جنبونک‌ها» است. 

محمد خیراندیش خالق این انیمیشن، اثری هیچکاکی خلق کرده است که در آن مک‌گافین‌ها موج می‌زنند. فراری دادن مرد انقلابی، مدارک و اسلحه، رابطه زن و شوهر و حتی بارداری زن. اینها همه موتیف‌هایی هستند که ایجاد تعلیق می‌کنند و مخاطب را در سرسامی قرار می‌دهند که در این جهان دراماتیک چه خبر است و کی به کی است. با این تفاوت که این گیجی توأم با یک روای هنرمندانه است. همه چیز به خوبی کنار هم چیده شده است. با آنکه فیلمنامه صد در صد بی‌نقص نیست؛ ولی به سان یک اثر هالیوودی همه چیزش خط و ربط دارد.

«دم‌جنبونک‌ها» تنها سه شخصیت دارد؛ ولی خیراندیش از دل این سه شخصیت چند روایت خلق کرده است. تفاوت در روایات راشمون‌وار نیست. روایات مخلوق رابطه دو به دو شخصیت‌هاست با چرخش‌های به موقع. «دم‌جنبونک‌ها» یک تریلر خوش ساخت است. از آن تریلرهایی که سر آرتور کانن دویل با شرلوک هلمزش می‌نوشت. یک موقعیت که با یک نظر می‌گویید فلان می‌شود و تنها اتفاقی که رخ می‌دهد همان فلان است. اگرچه در نهایت قهرمانان سفید «دم‌جنبونک‌ها» موفق به انجام عملیات می‌شوند و آدم بد داستان سر به نیست می‌شود؛ ولی این بار این «تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست».

این بار خبری از شکنجه و ناخن کشیدن و فحاشی ک مرد سبیلو نیست. این بار تقابل دو نیروی برابر است. دو نیرو که برگرفته از هوش و ذکاوت شخصیت‌هاست و برنده کسی است که رکب نخورد. با این حال خیراندیش موفق می‌شود پا به پای روایت‌ها، به مخاطب رکب بزند و آخرش شما نفس راحتی بکشید. «دم‌جنبونک‌ها» چیزی است برآمده از روایت خلاقانه «مظنونین همیشگی» که شما باید تا انتها بنشیند و دریابید «کایزر شوزه» این اثر کیست.

امید است با توجه به ظرفیت‌های خوب این انیمیشن شرایط پخشش در کشور شکل و شمایل مناسبی داشته باشد و از آن مهمتر گروه سازنده‌اش در آینده همانند داستان در تکنیک‌های ساخت انیمیشن نیز پیشرفت داشته باشند؛ چرا که تکنیک همان تکنیک «سیا ساکتی» است و ضعف‌هایش آشکار؛ ولی رفع شدنی.

انتهای پیام/