تنها بانویی که در قرآن از او نام برده شده است

مهرخانه/ «وَ اذْکُرْ فِی الْکِتَابِ مَرْیمَ...» (1)؛ و در این کتاب (آسمانی)، مریم را یاد کن!

مریم، بنت عمران، مادر عیسی مسیح، زنی از زنان بهشتی است. سرگذشت مریم سلام‌الله‌علیها به عنوانی زنی که برگزیده خداوند است و از او به عنوان یکی از چهارزن بهشتی نام برده است، به جایگاه والا و عظیم و خاص این بانو اشاره دارد.

شخصیت مریم سلام‌الله‌علیها تنها در مادری او خلاصه نمی‌شود که بسیار پیش از آن، از زمان کودکی، یا نه، از زمانی که در رحم مادر بود، مورد عنایت خداوند بود. مریم سلام‌الله‌علیها شخصیت مستقل، شکل‌گرفته و کاملی بود که توانست مادر روح خدا شود.

ازاین‌رو و در سالروز میلاد حضرت عیسی مسیح علیه‌السلام، نگاهی بر آن‌چه قرآن در مورد مادر او روایت کرده است، خالی از لطف نخواهد بود. قرآنی که عیسی را به نام مادرش می‌خواند و او را عیسی بن مریم می‌نامد؛ تنها زنی که در قرآن از او نام برده شده و سوره‌ای به نام اوست که داستان نسبتاً کاملی هم از سرگذشت او روایت شده است.

مریم کیست؟
مریم از خاندان ماثان از فرزندان حضرت داوود علیه‌السلام بود و عمران پدر مریم، بزرگ این خاندان پیش از عهد هیرودوس و از خانواده نبوت و دیانت به شمار می‌رفت (2). خداوند در قرآن کریم از این خاندان بارها و بارها به نیکی یاد کرده است: «اِنَّ اللّهَ اصْطَفی آدَمَ وَ نُوحا وَ آلَ اِبْرَاهِیمَ وَ آلَ عِمْرَانَ عَلَی العَالَمِینَ.» (3)

حَنّه، مادر مریم نیز زنی مؤمن و خداشناس بود؛ این را از وصف تولد مریم سلام‌الله‌علیها در قرآن و نذر مادر او می‌توان درک کرد: «(به یاد آورید) هنگامی را که همسر عمران گفت: خداوندا! آن‌چه را در رحم دارم، برای تو نذر کردم، که آزاد، برای خدمت خانه تو باشد. از من بپذیر، که تو شنوا و دانایی!» (4)

اما مریم سلام‌الله‌علیها برخلاف تصور مادر، پسر نبود و مادر اندوهگین و ناراحت، خدا را مخاطب قرار می‌دهد: «خداوندا! من او را دختر آوردم -ولی خدا از آنچه او به دنیا آورده بود، آگاهتر بود- و پسر، همانند دختر نیست.» (5)

مریم سلام‌الله‌علیها؛ نذر راه خدا
حنّه، دخترش را مریم می‌نامد (6)؛ نامی که به تعبیر علامه طباطبایی «در لغت آن شهر، به‌طورى‌که گفته‌اند به معناى زن عابد است، و نیز زن خدمتکار است، از همین‌جا معلوم مى‌شود که چرا این مادر دختر خود را بلافاصله بعد از وضع حمل مریم نامید، و چرا خداى تعالى این عمل او را حکایت کرد، خواست تا بعد از نومیدى از زاییدن پسرى که محرر براى عبادت و خدمت باشد بلا درنگ همین دختر را براى این کار محرر کند.» (7)

حنّه بهترین دعاها را بدرقه راه فرزندش کرده (8) و خدا هم نذر او را به نیکی قبول می‌کند (9).

حال، مادر برای فرزندش، دختر دلبندش به دنبال بهترین معلم و سرپرست و حامی است؛ و چه کسی بهتر از زکریای پیامبر؟! (10)

مریم سلام‌الله‌علیها در محراب عبادت
مریم رشدیافته مسجد و محراب است؛ او در جایگاهی قرار یافت که جز زکریا، کسی بدان جا راه نداشت، اما مدتی بود که هرگاه زکریا وارد محراب مریم می‌شد، او را در حال عبادت می‌دید و اطرافش را مملو از مائده‌های آسمانی (11). سؤال زکریا (12) با پاسخی شگفت از سوی مریم همراه بود: «این‌ها از سوی خداست. خداوند به هرکس که بخواهد، بی‌حساب روزی می‌دهد.» (13)

چراکه فرشتگان خطاب به مریم گفته‌اند: «ای مریم! خدا تو را برگزیده و پاک ساخته؛ و بر تمام زنان جهان، برتری داده است. (به شکرانه این نعمت) برای پروردگار خود، خضوع کن و سجده به‌جا آور! و با رکوع‌کنندگان، رکوع کن!» (14)

این اتفاق آن‌قدر زکریا را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد که با وجود کهولت سن از خداوند فرزندی پاکیزه درخواست می‌کند (15).

امتحان الهی برای مریم سلام‌الله‌علیها
مریم سلام‌الله‌علیها طاهره و مطهره مشغول عبادت و بندگی خداوند بود تا این‌که فرشتگان الهی بشارت فرزندی را به او دادند که وجودی با عظمت است و آبرومند و از مقربان درگاه الهی (16).

مریم، باکره‌ای عابد، از این بشارت تعجب کرده و با حیرت سؤال می‌کند: چگونه ممکن است من فرزندی بیاورم؛ درحالی‌که تاکنون انسانی با من تماس نداشته و زن آلوده‌ای هم نبوده‌ام!» (17)

فرشته وحی به او پاسخ می‌دهد: «مطلب همین است! پروردگارت فرموده: این کار بر من آسان است! (ما او را می‌آفرینیم، تا قدرت خویش را آشکار سازیم) و او را برای مردم نشانه‌ای قرار دهیم؛ و رحمتی باشد از سوی ما! و این امری است پایان‌یافته (و جای گفتگو ندارد)!» (18) و امتحان مریم سلام‌الله‌علیها این‌گونه آغاز می‌شود که خداوند می‌فرماید: «از روح خود در مریم، دختر عمران نبی، که دامان خود را پاک نگاه داشته بود، دمیدیم.» (19) و مریم باردار شد (20).

فرزند مریم سلام‌الله‌علیها به دنیا آمد
دوران حمل، به پایان خود نزدیک می‌شد؛ مریم در نقطه‌ای به دور از مردم (21)؛ درحالی‌که درد زایمان او را به کنار تنه درخت خرمایی کشانده بود (22) ناراحت و دردمند با خدای خود نجوا می‌کرد: «ای کاش پیش از این مرده بودم، و به‌کلی فراموش می‌شدم!» (23)

ناگهان از طرف پایین پایش او را صدا زد که: «غمگین مباش! پروردگارت زیر پای تو چشمه آبی (گوارا) قرار داده است! (24) و مریم تنه نخل را تکان داد و رطب‌های تازه بر زمین ریخت (25). به دستور خدا از آن خرماهای تازه و لذیذ و آن آب گوارا خورد و نوشید (26) و توان ازدست‌رفته‌اش را به دست آورد.

عیسی مسیح علیه‌السلام؛ فرزند مریم سلام‌الله‌علیها
کودک نورسیده، روشنی چشم مریم بود (27). خدا برای آن‌که قدرت خود را به همگان نشان دهد و حمایت خود از مریم را علنی کند، به مریم امر به سکوت کرده بود. او فرموده بود: «هرگاه کسی را دیدی، (با اشاره) بگو: من برای خداوند رحمان روزه‌ای نذر کرده‌ام؛ بنابراین امروز با هیچ انسانی هیچ سخن نمی‌گویم!» (28)

مریم، کودکش را به آغوش کشید و نزد قوم خود بازگشت (29). هنوز گرد راه از تن نزدوده بودکه شماتت‌ها آغاز شد: «ای مریم! کار بسیار عجیب و بدی انجام دادی! ای خواهر هارون! نه پدرت مرد بدی بود و نه مادرت زن بد کاره‌ای!» (30) و مریم تنها و تنها به کودکش اشاره می‌کرد (31). آن‌ها، متعجب از این برخورد، معترضانه می‌گفتند: «چگونه با کودکی که در گاهواره است سخن بگوییم؟!» (32)

نوزاد، در مقابل چشمان حیرت‌زده همگان لب به سخن گشود: «من بنده خدایم؛ او کتاب (آسمانی) به من داده؛ و مرا پیامبر قرار داده است و مرا -هر جا که باشم- وجودی پربرکت قرار داده؛ و تا زمانی که زنده‌ام، مرا به نماز و زکات توصیه کرده است! و مرا نسبت به مادرم نیکوکار قرار داده؛ و جبار و شقی قرار نداده است! و سلام (خدا) بر من، در آن روز که متولد شدم، و در آن روز که می‌میرم، و آن روز که زنده برانگیخته خواهم شد!» (33)

وعده الهی محقق شده بود (34)؛ مریم، آسوده و سرافراز، استوار و محکم، با گام‌هایی بلند به سوی محراب خود رفت (35).

منابع
1. سوره مریم، آیه16.
2. تاریخ ابن خلدون، ج1، ص159.
3. سوره آل عمران، آیه33.
4. سوره آل عمران، آیه35: «إِذْ قَالَتِ امْرَأَتُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّی نَذَرْتُ لَکَ مَا فِی بَطْنِی مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنِّی إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ.»
5. سوره آل عمران، آیه36: «فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّی وَضَعْتُهَا أُنْثَى وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَلَیسَ الذَّکَرُ کَالْأُنْثَى.»
6. سوره آل عمران، آیه36: «... وَإِنِّی سَمَّیتُهَا مَرْیمَ...»
7. تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج3، ص270.
8. سوره آل عمران، آیه36: «... وَإِنِّی أُعِیذُهَا بِکَ وَذُرِّیتَهَا مِنَ الشَّیطَانِ الرَّجِیمِ.» و او و فرزندانش را از (وسوسه‌های) شیطان رانده شده، در پناه تو قرار می‌دهم.
9. سوره آل عمران، آیه37: «فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَأَنْبَتَهَا نَبَاتًا حَسَنًا.» خداوند، او را به طرز نیکویی پذیرفت؛ و به طرز شایسته‌ای، (نهال وجود) او را رویانید.
10. سوره آل عمران، آیه37: «وَکَفَّلَهَا زَکَرِیا...»
11. سوره آل عمران، آیه37: «کُلَّمَا دَخَلَ عَلَیهَا زَکَرِیا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِنْدَهَا رِزْقًا.»
12. سوره آل عمران، آیه37: «قَالَ یا مَرْیمُ أَنَّى لَکِ هَذَا؟» ای مریم! این را از کجا آورده‌ای؟!
13. سوره آل عمران، آیه37: «قَالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یرْزُقُ مَنْ یشَاءُ بِغَیرِ حِسَابٍ.»
14. سوره آل عمران، آیه42-43: «وَإِذْ قَالَتِ الْمَلَائِکَةُ یا مَرْیمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاکِ وَطَهَّرَکِ وَاصْطَفَاکِ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِینَ. یا مَرْیمُ اقْنُتِی لِرَبِّکِ وَاسْجُدِی وَارْکَعِی مَعَ الرَّاکِعِینَ.»
15. سوره آل عمران، آیه38: «هُنَالِکَ دَعَا زَکَرِیا رَبَّهُ قَالَ رَبِّ هَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ ذُرِّیةً طَیبَةً إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ.» زکریا، پروردگار خویش را خواند و عرض کرد: خداوندا! از طرف خود، فرزند پاکیزه‌ای به من عطا فرما، که تو دعا را می‌شنوی!
16. سوره آل عمران، آیه45: «إِذْ قَالَتِ الْمَلَائِکَةُ یا مَرْیمُ إِنَّ اللَّهَ یبَشِّرُکِ بِکَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسِیحُ عِیسَى ابْنُ مَرْیمَ وَجِیهًا فِی الدُّنْیا وَالْآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبِینَ.» هنگامی که فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را به کلمه‌ای باعظمت از طرف خودش بشارت می‌دهد که نامش مسیح، عیسی پسر مریم است؛ درحالی‌که در این جهان و جهان دیگر، صاحب شخصیت خواهد بود؛ و از مقربان است.
17. سوره مریم، آیه20: «قَالَتْ أَنَّى یکُونُ لِی غُلَامٌ وَلَمْ یمْسَسْنِی بَشَرٌ وَلَمْ أَکُ بَغِیاً.»
18. سوره مریم، آیه21: «قَالَ کَذَلِکِ قَالَ رَبُّکِ هُوَ عَلَی هَینٌ وَلِنَجْعَلَهُ آیةً لِلنَّاسِ وَرَحْمَةً مِنَّا وَکَانَ أَمْرًا مَقْضِیا.»
19. سوره تحریم، آیه12: «مَرْیَمَ ابْنَتَ عِمْرانَ الَّتی‏ أَحْصَنَتْ فَرْجَها فَنَفَخْنا فیهِ مِنْ رُوحِنا.»
20. سوره مریم، آیه22: «فَحَمَلَتْهُ.»
21. سوره مریم، آیه22: «فَانْتَبَذَتْ بِهِ مَکَانًا قَصِیا.»
22. سوره مریم، آیه23: «فَأَجَاءَهَا الْمَخَاضُ إِلَى جِذْعِ النَّخْلَةِ...»
23. سوره مریم، آیه23: «قَالَتْ یا لَیتَنِی مِتُّ قَبْلَ هَذَا وَکُنْتُ نَسْیا مَنْسِیا.»
24. سوره مریم، آیه24: «فَنَادَاهَا مِنْ تَحْتِهَا أَلَّا تَحْزَنِی قَدْ جَعَلَ رَبُّکِ تَحْتَکِ سَرِیا.»
25. سوره مریم، آیه25: «وَهُزِّی إِلَیکِ بِجِذْعِ النَّخْلَةِ تُسَاقِطْ عَلَیکِ رُطَبًا جَنِیا.»
26. سوره مریم، آیه26: «فَکُلِی وَاشْرَبِی.»
27. سوره مریم، آیه26: «وَقَرِّی عَینًا.»
28. سوره مریم، آیه26: «فَإِمَّا تَرَینَّ مِنَ الْبَشَرِ أَحَدًا فَقُولِی إِنِّی نَذَرْتُ لِلرَّحْمَنِ صَوْمًا فَلَنْ أُکَلِّمَ الْیوْمَ إِنْسِیا.»
29. سوره مریم، آیه27: «فَأَتَتْ بِهِ قَوْمَهَا تَحْمِلُهُ.»
30. سوره مریم، آیه27-28: «قَالُوا یا مَرْیمُ لَقَدْ جِئْتِ شَیئًا فَرِیا. یا أُخْتَ هَارُونَ مَا کَانَ أَبُوکِ امْرَأَ سَوْءٍ وَمَا کَانَتْ أُمُّکِ بَغِیا.»
31. سوره مریم، آیه29: «فَأَشَارَتْ إِلَیهِ.»
32. سوره مریم، آیه29: «قَالُوا کَیفَ نُکَلِّمُ مَنْ کَانَ فِی الْمَهْدِ صَبِیا.»
33. سوره مریم، آیه30 تا 33: «قَالَ إِنِّی عَبْدُ اللَّهِ آتَانِی الْکِتَابَ وَجَعَلَنِی نَبِیا. وَجَعَلَنِی مُبَارَکًا أَینَ مَا کُنْتُ وَأَوْصَانِی بِالصَّلَاةِ وَالزَّکَاةِ مَا دُمْتُ حَیا. وَبَرًّا بِوَالِدَتِی وَلَمْ یجْعَلْنِی جَبَّارًا شَقِیا. وَالسَّلَامُ عَلَی یوْمَ وُلِدْتُ وَیوْمَ أَمُوتُ وَیوْمَ أُبْعَثُ حَیا.»
34. سوره آل عمران، آیه46: «وَیکَلِّمُ النَّاسَ فِی الْمَهْدِ وَکَهْلًا وَمِنَ الصَّالِحِینَ.» با مردم، در گاهواره و در حالت کهولت (و میانسال شدن) سخن خواهد گفت؛ و او از شایستگان است.
35. سوره تحریم، آیه12: «وَصَدَّقَتْ بِکَلِمَاتِ رَبِّهَا وَکُتُبِهِ وَکَانَتْ مِنَ الْقَانِتِینَ.» کلمات پروردگار و کتاب‌هایش را تصدیق کرد و از مطیعان فرمان خدا بود!

با کانال تلگرامی آخرین خبر همراه شوید telegram.me/akharinkhabar