مامان و نی نی/ همه چیز درباره «دیر به حرف افتادن» کودک

نیک صالحی/ پسر شما ۲ ساله است و هنوز حرف نمیزند. او میتواند چند کلمه را بیان کند، اما در مقایسه با سایر هم سن و سالانش، هنوز خیلی عقب است. شما به یاد دارید که دختر شما وقتی هم سن پسرتان بود، میتوانست جمله بسازد. شما با وجود اینکه میدانید روند رشد زبانی فرزندتان کند است، همچنان امیدوار هستید و مراجعه به یک متخصص را مدام به زمانی دیگر موکول می کنید. با خود میگویید: «کودکان با هم متفاوتاند، برخی دیر راه میافتند، برخی دیر حرف میزنند... لازم نیست نگران باشم...»
این سناریو در مورد همه والدینی که کودکان آنها دیر به حرف میافتند وجود دارد. این والدین به ندرت فرزند خود را نزدیک متخصص میبرند مگر اینکه در سایر ابعاد رشد فرزند خود نیز شاهد کمبودها و نارساییهایی باشند. اینگونه والدین برای توجیه رفتار خود بهانه های گوناگونی پیدا میکنند. برخی تصور میکنند فرزندشان با گذشت زمان مشکلش حل میشود در حالیکه برخی معتقدند فرزند آنها بیشتر به فعالیتهای فیزیکی علاقه مند است تا فعالیتهای ذهنی، از جمله حرف زدن. اما آشنا شدن با آنچه «عادی» و «طبیعی» تلقی میشود میتواند به والدین کمک بسیار کند. با شناخت این معیارها، هر پدر یا مادری میتواند در صورت نیاز به فرزند خود کمک زیادی کند.
فهم مکالمات روزمره و رشد زبانی
هرگاه فرزند خود را برای چکاپهای همیشگی به پزشک متخصص نشان میدهید، با پزشک او در رابطه با رشد زبانی و درک ذهنی او نیز صحبت کنید. توانایی تشخیص اینکه آیا کودکی در حرف زدن فقط کمی تنبل است یا اینکه دچار مشکلی حاد و جدی است که باید تحت درمان متخصص قرار گیرد، کار بسیار دشواری است. رشد زبانی شامل مراحلی است که معمولا اکثر کودکان تا حد زیادی با آن هماهنگ هستند:
قبل از ۱۲ ماهگی
کودک باید در این سن به صداهای اطراف خود عکسالعمل نشان دهد و خود نیز تلاش کند با صداهایی که از خود تولید میکند، هر چند نامفهوم، به صداها پاسخ دهد. تولید صداهای نامفهوم اولین مرحله از حرف زدن است. هر چه کودک بزرگتر میشود (مثلا حدود ۹ ماهگی) بهتر میتواند صداها را در کنار یکدیگر قرار دهد و حتی کلماتی مانند «ماما» یا «بابا» را بیان کند بدون اینکه حتی معنی آنها را به درستی درک کند.
تا ۱۲ ماهگی، کودک باید بتواند نام برخی چیزهای متداول اطراف خود، مانند آب یا نان را تشخیص دهد. کودکانی که هر چه با آنها صحبت میشود عکسالعملی از خود نشان نمیدهند یا به طرف صداهایی که میشنوند بر نمیگردند، ممکن است مشکل شنوایی داشته باشند.
۱۲ تا ۱۵ ماهگی
در این سن، کودکان باید علاوه بر تولید صداهای نامفهوم، بتوانند حروفی از قبیل ب، پ، م، د یا ن را نیز بیان کنند. همچنین باید بتوانند برخی صداهای اطراف یا سایر اعضای خانواده را تقلید کنند و علاوه بر ماما و بابا، هر از چند گاهی برخی کلمات دیگر را نیز بیان کنند. معمولا کودکان ابتدا اسامی، مانند «آب» یا «نینی» را میتوانند بگویند. همچنین کودک باید بتواند برخی اوامر ساده را درک کند و آنها را تا حدودی اجرا کند. مثلا اگر شما به او بگویید «شیشه شیر را به من بده»، او باید متوجه شود.
۱۸ تا ۲۴ ماهگی
هر چند که همه کودکان در این سن مانند یکدیگر نیستند، اما در کل اکثر آنها در ۱۸ ماهگی حدود ۲۰ کلمه را میتوانند بگویند و تا ۲ سالگی تعداد این کلمات به ۵۰ میرسد. در سن دو سالگی کودک سعی میکند با به کار بردن دو کلمه در کنار هم، جملات کوتاه بسازد. کودک ۲ ساله همچنین باید بتواند اشیاء اطراف و نام آنها را تشخیص دهد یا اعضای اصلی بدن، مانند دست، پا، سر و... را بشناسد. همچنین در این سن کودک باید بتواند از اوامر دو بخشی (مانند اینکه «آن اسباب بازی را بردار و بده به من») تبعیت کند.
۲ تا ۳ سالگی
در این سن، والدین معمولا شاهد یک انفجار در تواناییهای زبانی فرزند خود هستند. دایره لغات کودک در این سن افزایش قابل توجهی مییابد و او میتواند جملات سه یا چهار کلمه ای بسازد. درک کودک نیز در این دوره افزایش مییابد. تا سن سه سالگی، کودک باید ضمایر اشاره و یا مبهم را نیز متوجه شود. مثلا اگر به او بگویید «آن را بگذار روی میز»، او باید بفهمد منظور شما از «آن» چیست. کودکان ۲ تا ۳ ساله باید کم کم رنگها را از یکدیگر تشخیص دهند و مفهوم صفتها را نیز درک کنند.
علائم هشدار در صورت وجود مشکل
اگر شما نگران رشد تواناییهای گفتاری فرزندتان هستید، همواره نکاتی که در ادامه به شما معرفی میکنیم را مد نظر داشته باشید. کودکی که به صداهای اطراف عکسالعمل نشان نمیدهد و صدایی از خود تولید نمیکند، به احتمال خیلی زیاد دچار مشکلی جدی است. از دیگر علائم وجود مشکل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
کودک بین سنین ۱۲ تا ۲۴ ماهگی نمیتواند با اعضای بدن خود حرکاتی مانند اشاره کردن و بایبای کردن را انجام دهد.
در سن ۱۸ ماهگی، اشاره کردن را به بیان نیاز خود ترجیح میدهد.
در سن ۱۸ ماهگی نمیتواند صداهای اطراف را تقلید کند.
در سن ۱۲ تا ۲۴ ماهگی درخواستهای بسیار ساده دیگران را متوجه نمیشود.
در صورت وجود علائم زیر در کودک دو ساله، به یک متخصص مراجعه کنید:
کودک فقط میتواند کارها و گفتارها را تقلید کند و خودش نمیتواند کلماتی را از خود بگوید و منظورش را، هر چند کم، به دیگران بفهماند.
کودک نمیتواند از اوامر بسیار ساده تبعیت کند.
تن صدای او غیر عادی است.
فهمیدن او بسیار مشکل است. والدین یا پرستار کودک باید بتوانند تا سن دو سالگی، حداقل نیمی از حرفهای او را متوجه شوند. این میزان در سه سالگی سه چهارم است و تا چهار سالگی، همه حرفهای کودک باید قابل فهم باشد.
علل تاخیر در رشد توانایی زبانی کودک
تاخیر در رشد توانایی زبانی کودک علل گوناگونی دارد. گاه این تاخیر به دلیل نقص طبیعی یکی از اعضای دخیل در گفتار، مانند زبان یا سقف دهان است. برای مثال، اگر انحنای زبان کم باشد، حرکت آن مشکل شده و در نتیجه صحبت کردن بسیار دشوار میشود. علت این مشکل در برخی کودکان، عدم فرمان به موقع مغزشان است. مغز این کودکان نمیتواند به درستی فرمان صحبت کردن و یا سایر کارهایی که با دهان صورت میگیرد (مانند غذا خوردن به شکل صحیح) را بدهد. یکی دیگر از علل شایع تاخیر تواناییهای زبانی کودک، مشکلات شنوایی است. به همین دلیل است که در صورت وجود مشکل گفتاری یا سایر مشکلات زبانی، ابتدا متخصصین شنوایی کودک را آزمایش میکنند.
کودکی که به درستی نمی شنود، نه تنها درک و فهم درستی از مکالمات و صداهای اطراف خود ندارد، بلکه در تقلید صداها و تولید صدا و کلمات نیز مشکل پیدا میکند. مشکلات شنوایی علل گوناگونی دارند. ممکن است علت مشکل یک نارسایی مادرزادی باشد. در برخی موارد نیز عفونت گوش، بر شنوایی کودک تاثیر میگذارد. البته عفونت گوش معمولا خللی در گفتار ایجاد نمی کند.


با کانال تلگرامی «آخرین خبر» همراه شوید

منبع: نیک صالحی