فرزندآوری؛ تصمیم‌گرفتن برای کسی که نیست!

روزنامه شهروند/ اشتباه، آفت تصمیم‌گیری است. هر تصمیمی پیامدی دارد و یک تصمیم بد پیامد بدی هم خواهد داشت که راه برای بالا بردن آگاهی و گرفتن تصمیم درست، آموزش دیدن و دریافت راهنمایی و مشاوره از متخصصان است. جالب است که افراد جامعه گاهی وقتی با پدیده جدیدِ نه‌چندان تاثیرگذار بر کل زندگی‌شان مواجه می‌شوند چقدر در پی دریافت آموزش و کسب راهنمایی و مشاوره هستند اما درباره مسائل تعیین‌کننده و سرنوشت‌ساز، خود را بی‌نیاز از مشورت و مشاور تصور می‌کنند. برای مثال مقایسه بفرمایید رفتار افراد را در ارتباط با یک وسیله تازه خریداری شده مثل گوشی موبایل، تبلت و... مثلا درمورد ازدواج، فرزندآوری و فرزندپروری. با این‌که تصمیم‌گیری درباره ازدواج، فرزندآوری و فرزندپروری تأثیر گسترده‌ای بر زندگی مشترک و فردی افراد دارد اما کمتر کسی است که درباره چنین تصمیمی زحمت زیادی برای آشناشدن با ابعاد مختلف آن به خود بدهد و پیش از اقدام، با یک روانشناس و مشاور بصیر و امین مشورت جدی کند. بله مشورت جدی. به هر حال، پیامد تصمیم‌های بزرگ، بزرگ است و تصمیم‌گیری در مورد فرزندآوری تصمیم کوچکی نیست. برخی از تصمیم‌ها شخصی است و برخی جمعی. تصمیم به فرزندآوری نه‌تنها شخصی نیست بلکه تصمیم درباره کسی است که هنوز نیست تا بخواهد با آن موافقت یا مخالفت کند! تصمیم‌گیری درباره فرزندآوری تصمیم گرفتن برای خود، دیگری و دیگران است!در آسیب شناسی خانواده‌های مختل بر ارتباط‌های معیوب تأکید می‌شود. اما فرزندآوری باعث بهبود روابط مختل زوج نخواهد شد. این صرفا باوری کهنه و کوته‌اندیشانه است. حتی در یک ارتباط زوجی سالم فرزندآوری همراه با فشار و استرس است. از نظر سیستمی یک به‌علاوه یک می‌شود سه! از منظر علم پویایی گروه هم که روابط درون گروه‌های کوچکی مثل خانواده را بررسی می‌کند تعداد ارتباط‌های متقابل بین زن و شوهر مساوی با ٢ است، اما با ورود یک فرزند به نظام خانواده به ٦، با فرزند دوم به ١٢، و با فرزند سوم به ٢٠ ارتباط متقابل می‌رسد و ماهیت ارتباط‌ها پیچیده و پیچیده‌تر می‌شود. بنابراین با فرزندآوری روابط به‌صورت تصاعد هندسی افزایش‌یافته و پیچیده‌تر می‌شود. خلاصه این‌که فرزندآوری همراه با تحمیل فشارهایی بر همسران است و نه‌تنها باری از روی دوش ایشان برنمی دارد بلکه به خودی خود می‌تواند مشکلات خانواده نوپا را چند برابر کند.دانشمند بزرگ ایرانیخواجه نصیرالدین طوسی در کتاب اخلاق ناصری می‌نویسد که هدف ازدواج باید حفظ مال و طلب نسل باشد و نه شهوت و نه چیزی دیگر. اما اصرار بر فرزندآوری بدون فراهم بودن شرایط لازم و کافی عاقلانه نیست. یک راهنمای کلی این است که فرزندآوری پیش از این‌که دو‌سال از زندگی مشترک گذشته باشد ممنوع است.فرزندآوری و فرزندپروری استرس را به میزان زیادی افزایش می‌دهد، از طرفی خود ازدواج کردن هم همراه با استرس است. در نتیجه زوج جوان برای کنارآمدن با این استرس‌ها نیازمند زمان بیشتری است تا نهاد نوپای خانواده آنها دچار آسیب نشود. پس، نه تأخیر و نه تعجیل. همان‌طور که تأخیر در فرزندآوری ممکن است همراه با خطراتی برای فرزند و مادر و کل نظام خانواده باشد، تعجیل در فرزندآوری نیز مخاطره‌آمیز است. برای تصمیم‌گیری درباره فرزندآوری و پذیرش نقش پدری/ مادری باید آماده شد. برای آغاز فرآیند فرزندآوری برخی زمان و مکان مقدسی مثل سرزمین نزول وحی را انتخاب می‌کنند. یا برای مصون ماندن جنین از ابتلا به بیماری‌های ویروسی در سه‌ماهه‌دوم بارداری به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌کنند که بازه زمانی مذکور مصادف با فصل بهار و تابستان باشد؛ یعنی زمانی که شیوع بیماری‌های ویروسی نسبت به پاییز و زمستان کمتر است. نتیجه این تدبیر داشتن فرزندان سالم‌تر است. یا برخی رژیم‌های غذایی، رفتاری و ... به‌خصوصی را اتخاذ می‌کنند. اما از نظر روانشناختی و طی فرآیند تصمیم‌گیری برای فرزندآوری و پیش از آن زوج باید از خود سوال کند که آیا توان پذیرش مسئولیت خطیر والدگری را دارد؟ آیا می‌تواند برای همیشه در قبال تصمیمی که می‌گیرد پاسخگو باشد؟ یا روزی از تصمیمی که گرفته پشیمان خواهد شد. اگر روزی فرزندش بپرسد که چرا مرا به دنیا آوردی آیا می‌تواند پاسخ قانع‌کننده‌ای به او بدهد؟ آیا فرزندآوری صرفا یک وظیفه است که پس از ازدواج باید به‌صورت قهری انجام شود؟ آیا در این شرایط فرزندآوری تصمیم عاقلانه‌ای است؟ اگر این تصمیم درست نباشد کدام پیامدهای منفی احتمالی در انتظار فرد و خانواده‌اش است؟ آیا تحت‌فشار اطرافیان تصمیم به فرزندآوری گرفته است؟ برای مثال آیا این آرزوی والدین اوست که می‌خواهند پیش از مرگ، نوه خود را ببینند؟ آیا آماده پذیرش مسئولیت تصمیم خود در فرزندآوری هستند؟ یا برای حل مشکلات زندگی مشترک تصمیم به فرزندآوری گرفته‌اند؟ آیا می‌خواهند از طریق فرزندآوری مانع طلاق شوند؟ و... اگرچه پدرشدن مسئولیت سنگینی به همراه دارد اما مادری کردن یک شغل تمام وقت است. با اضافه‌شدن فرزند به خانواده مسائل اقتصادی، حقوقی، ارتباطی، جنسی، نقش‌ها و کل نظام خانواده تغییر خواهد کرد؛ خرده نظام فرزندی به‌وجود خواهد آمد و مشکلات جدیدی به مشکلات قبلی اضافه خواهد شد. برخی افراد حتی در میان تحصیلکرده‌ها برای علم روانشناسی ارزشی قایل نیستند! متاسفانه مشکلات این افراد حتی از سایرین هم بدتر است! خوب است بدانیم که مشاوره ازدواج صرفا محدود به سلامت جسمی، جنسی، ژنتیک و مانند آن نیست. در کشورهای پیشرفته هر یک از شهروندان روانشناس متخصص و معتمدی دارد که طی زندگی و در هر برهه‌ای، از ابتدا تا انتهای عمر، همواره با او مشورت می‌کند تا بهترین تصمیم‌ها و در نتیجه بهترین دستاوردها را برای خود رقم بزند.


منبع: روزنامه شهروند