منوچهری: انواع دیگری در جوامع/شاهنده: موضوع «خود و دیگری» به دوران افلاطون باز می‌گردد

به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، چهارمین نشست «دیگری و دیگر هراسی» با حضور عباس منوچهری دانشیار علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس و نوشین شاهنده مدرس فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

 

 

در ابتدای این نشست عباس منوچهری با موضوع «روایت‌هایی از مواجهه با فرهنگ دیگر» طی سخنانی عنوان کرد: دیگری کیست؟ معنی آنچه هراس می‌نامیم چیست؟ آیا دیگر هراسی مقابل خود دوستی قرار دارد یا مقابل دیگر دوستی؟ آیا دیگر هراسی خشونت بار که در تاریخ شاهد آن هستیم یا بوده‌ایم، سلبی یا ایجابی است؟ آیا هراس از دیگری طبیعی انسان بودن است؟ آیا دیگر هراسی تهدید دیگری نسبت به خود برآمده یا تهدیدی علیه دیگری است و در نهایت دیگر هراسی برساخته زبانی است یا خود برسازنده زبان و تفکر معینی است؟

وی افزود: براساس انواع مواجهه‌های فرهنگی در تاریخ ابتدا باید به بحث تصرف اشاره کرد، اینکه فتوحات قهری یک مردم بیگانه چگونه فرهنگ دیگرهراسی را ایجاد می‌کند، نظیر اسپانیایی‌ها در قاره جدید اواخر قرن پانزدهم که چنین چیزی را تجربه کردند.

منوچهری با اشاره به ورود اسپانیایی‌ها به دنیای جدید گفت: این نمونه و نمونه تفکر سیاسی هابز با شعار «انسان گرگ انسان است» و «جنگ همه علیه همه» نیز برجسته‌ترین نوع دیگر هرسی را در طول تاریخ تفکر و در باب رابطه انسان با دیگران تعریف می‌کند. جالب این است که همین طرز تفکر به صورت جدی بنیان‌های تفکر مدرن را شکل داده و تبعات آن در رابطه بین فرهنگ‌ها متفاوت بوده است.

منوچهری با تأکید بر اینکه برخی فرهنگ‌ها اجباری تصرف نشدند، بلکه با دیگری همانند سازی شدند، گفت: بنابراین تمام فرهنگ‌ها هم تحمیلی فرهنگ دیگر را نپذیرفتند و در واقع مستعمره نبوده‌اند.

وی درباره دیگر انواع دیگری گفت: نوع دیگر لیبرالیسم است که کمترین درگیری را ایجاد می‌کند و طبیعتاً با استعمار انگلستان می‌تواند مرتبط باشد. هابرماس معتقد است که در آغاز دوران مدرن آنچه اروپایی‌ها را رنج می‌داد، کمیابی و مرگ به دست همسایه بود پس آغاز دوران مدرن مسئله اصلی همین بود و ما در آرا ماکیاولی یک دیگر هراسی می‌بینیم.

منوچهری اظهار داشت: از اواسط قرن شانزده که اروپا و اسپانیا به دنیای جدید پا گذاشتند، ما دیدیم که خشونت و رنج و مصیبت را برای مردم دنیای جدید به همراه بردند.

سپس نوشین شاهنده با موضوع «دیگر هراسی از منظر شناخت اجتماعی» گفت: ردپای موضوع «خود و دیگری» به دوران افلاطون تا دوره معاصر می‌رسد.

وی با اشاره به اینکه در دوران مدرن ماهیت انسان نه بر مبنای ویژگی‌های استعلایی و متافیزیکی بلکه براساس تجلیات بیرونی و ظهور آن در عرصه جامعه تبیین می‌شود، اظهار داشت: اینجا پس باید گفت که هویت انسان از بدو تولد تعیین نمی‌شود، بلکه در یک فرآیند تاریخی شکل می‌گیرد.

شاهنده اظهار داشت: ارتباطاتی که ما به واسطه مجموعه‌ای از اطلاعات در ارتباط با خود و دیگری داریم شامل شناخت اجتماعی است. اساسا دیگر هراسی و دیگر ستیزی در یک جفت دوگانه خود و دیگری تفسیر می‌شود.

وی با بیان اینکه دیگری به معنای غیریت همیشه به معنای متفاوت و بیگانه بودن از خود است، گفت: پس خود یا من هویتی است که برای شکل گیری آن به چیزی غیر از خودش نیاز دارد و ما تا حد زیادی تحت تأثیر دیگری در تعریف از خود هستیم. تصویری که ما از شخص خود داریم براساس نگاهی است که از بیرون به ما می‌شود که به این اصطلاح در روانشناسی به خود آیینه‌ای یا در علوم اجتماعی خود برساخته می‌گویند. پس هویت فردی همان هویت اجتماعی است.

شاهنده اظهار داشت: اما نظریه هویت اجتماعی معتقد است که افراد هویت فردی خود را از طریق عضویت در هویت اجتماعی خاصی تعریف می‌کنند. اینجا خاستگاه‌های هراس و ستیز شکل می‌گیرد و اغلب به خاطر تصاحب منابع محدودی که بر سرشان رقابت صورت می‌گیرد.

وی افزود: بدون شک تعصب منجر به تبعیض می‌شود، اما گاهی تبعیض بدون تعصب هم شکل می‌گیرد، مثل تبعیض نژادی که در قتل عام مسلمانان آلبانی تبار توسط صرب‌ها انجام شد، آنجا سربازان صرب شاید واقعا نگرش تعصب آمیز نسبت به افراد مسلمان نداشتند اما باز دست به این تبعیض زدند، دلیلش می‌تواند به خاطر خشنودی گروهی که ما عضوش هستیم، بشود یا صرفاً اطاعت از روسایشان.

انتهای پیام/

http://fna.ir/AKJ1UA

ویدیو مرتبط :
انواع جوامع آینده و نوع مواجهه ما با آن ها