از زنان خیابانی تا توجه به ازدواج موقت در تفکر نواب‌صفوی

مهرخانه/ اما مفصل‌ترین بخش مانیفست در عنوان اصلاح شرایط، موضوع ازدواج موقت است. شهید، با اشاره به تعداد فراوان همیشگی زنان در مقایسه با مردان؛ ازدواج موقت را راه‌حلی مناسب و شرعی دانسته است. او با اشاره به نگاه شرع به ماهیت ازدواج موقت که سبک‌کردن مشکلات ناشی از ازدواج دایم و پاسخ‌گویی به نیازهای طریفین است، بهترین راه سیرکردن حس مقدس زناشویی را در شرایط خاص، روآوردن به نکاح موقت دانسته است.

این نوع تفکر در مورد زنان و حضور اجتماعی آن‌ها، این حد بهادادن به ایشان و تصور جایگاه و دقت در نوع و نحوه حضور و همراهی با ایشان، در زمانه‌ای که زنان از حق رأی و تحصیل مناسب نیز برخوردار نبودند، بسیار ارزشمند و متعالی است. شهید نواب‌صفوی معتقد بود باید به زنان توان مدیریت داد تا بتوانند کارها را آن‌چنان که باید، در محیط‌هایی که تعداد زنان زیاد است، سرپرستی و اداره کنند.

سید مجتبی میرلوحی، متولد 1303 است. او دوران نوجوانی را با عشق و علاقه به تحصیلات حوزوی و با علی‌رغم مخالفت دایی‌اش که بعد از فوت پدر، سرپرست او شد، هم‌زمان در مسجدی در خانی‌آباد و مدرسه آلمانی‌ها، طی می‌کند. او آموخته‌ها و تفکرات حوزوی‌اش را در مدرسه با همکلاسانش به اشتراک می‌گذارد و آن‌ها را از اوضاع سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی کشور آگاه می‌کند؛ وظیفه‌ای که همیشه و همواره بر دوش خود احساس کرده بود. خرداد ماه سال 1322، سید به استخدام شرکت نفت درآمده و به آبادان منتقل می‌شود. باز هم این وظیفه است که بر دوش سید سنگینی می‌کند؛ این‌بار برای کارگران جلسات دینی و رفع شبهه می‌گذارد و در میان مباحث، از ملی‌بودن نفت می‌گوید.

پس از چندی نواب‌صفوی برای فراگیری اسلام به نجف می‌رود، اما روح سرگشته سید با مطالعه و سر در کتاب‌بردن آرام نمی‌شود؛ او به دنبال ریشه‌کنی ظلم و جور و فساد است. اهداف او در محدوده حکومت شاهنشاهی نمی‌گنجد. برای رسیدن به این اهداف، زمینه‌سازی لازم است و این ممکن نیست، جز با قیام مسلحانه و این‌گونه است که از نواب صفوی تنها چیزی که در اذهان مانده، ترور است؛ ترور کسروی، هژیر، رزم‌آرا، فاطمی و... که همه از سوی فداییان اسلام بود؛ گروه شهید نواب‌صفوی.

این عنصر فعال مبارزه و جهاد و اسلام و آرمان‌خواهی، سرانجام در ترور ناموفق علا دستگیر شده و در 27 دی ماه 1334 اعدام می‌شود.

رهبر معظم انقلاب در این‌باره می‌فرمایند: «آن وقتی را که خبر شهادت این جوانان مخلص و مؤمن و پاک‌باز به مشهد رسید، فراموش نمی‌کنم.»

راهنمای حقایق
آرمان‌خواهی شهید نواب‌صفوی‌، محدود به قیام و مبارزه نبود، بلکه قیام و مبارزه او ریشه در تفکرات اسلامی و پشتوانه فکری وسیع‌اش داشت. در سال 1329 شمسی، کتاب کوچکی تحت عنوان «راهنمای حقایق» یا «نماینده کوچک حقایق نورانی جهان بزرگ» را به عنوان مانیفست و تفکر فداییان اسلام در باب حکومت و اندیشه‌های اسلامی نوشت و عرضه داشت. کتابی که در زمانه‌ای نوشته شد که تفکر حکومت اسلامی چندان پررنگ نبود، اما مبنای آن جامعه آرمانی اسلام بود.

«حکومت حق همیشه نافذ و استوار بوده و هیچ نیرویی را در برابر آن تاب مقاومت نبوده، نابود می‌شود؛ و نیرویی جز نیروی حق نیرومند نیست.» (شهید نواب‌صفوی)

مانیفست فداییان اسلام
نواب‌صفوی این بیانیه را در سه بخش تدوین کرده است: 1. بیان ریشه‌ها و مفاسد خانمان‌سوز، 2. طریق اصلاح، 3. اعلام عمومی. بخش مهمی از این مانیفست، چه در بخش ریشه‌یابی و چه در بخش اصلاح، ناظر بر زنان و خانواده است.

مادری؛ مهم‌ترین وظیفه زنان
نواب‌صفوی مهم‌ترین وظیفه زنان را مادری می‌داند. او این وظیفه را نیازمند آموزش‌ها و مهارت‌های اولیه‌ای می‌داند که باید به دختران و زنان جامعه داده شود. در آرمان‌شهر مدنظر نواب، باید چند اقدام اولیه در این زمینه صورت گیرد: 1- تربیت دختران و زنان به منظور رواج اخلاق و آموزش امور لازم برای زنان. 2- ایجاد امکان تحصیل در هر رشته تا هر سطح برای زنانی که می‌توانند درس بخوانند. 3- درصورتی‌که زنان به هر دلیل می‌بایست در محیط کاری غیرزنانه فعالیت کنند، وزارت کار و اقتصاد موظف است در وزارتخانه‌ها یا کارخانه‌ها، محیط‌های پوشیده و مناسب برای ایشان فراهم آورد تا ضمن کار راحت و آسوده باشند و امکان فساد نیز کم شود.

این نوع تفکر در مورد زنان و حضور اجتماعی آن‌ها، این حد بهادادن به ایشان و تصور جایگاه و دقت در نوع و نحوه حضور و همراهی با ایشان، در زمانه‌ای که زنان از حق رأی و تحصیل مناسب نیز برخوردار نبودند، بسیار ارزشمند و متعالی است. شهید نواب‌صفوی معتقد بود باید به زنان توان مدیریت داد تا بتوانند کارها را آن‌چنان که باید، در محیط‌هایی که تعداد زنان زیاد است، سرپرستی و اداره کنند.

علل بی‌حجابی و بی‌اخلاقی در نگاه شهید نواب‌صفوی
شهید در ریشه‌یابی علل بی‌حجابی و بی‌اخلاقی در جامعه نیز به دو نکته اشاره می‌کند: 1- در محیط کاری که مردان و زنان با نیات غیردرست مشغول کار باشند، قسمتی از توجه روانی و ذهنی افراد از کار و خلاقیت، به مسایل بی‌ارزش جنسی کشانیده می‌شود و بدین شکل نیروی کار هرز می‌رود و اقتصاد و جامعه لطمه می‌خورد. 2- در شرایط نامساعد اخلاقی، بنیان خانواده زن و مرد شاغل در بیرون سست می‌شود و تشدید و گسترش این وضعیت موجب افزایش آمار طلاق خواهد شد.

لزوم ازدواج دختران در زمان بلوغ عقل و جسم و رشد شرعی آن‌ها
در این منظومه، راه‌حل رفع این مشکلات پرداختن مناسب به امر ازدواج است. نواب‌صفوی معتقد است که مدیران دفاتر ازدواج و طلاق تا جای ممکن باید مردم را تشویق به ازدواج کرده و از طلاق و جدایی جلوگیری کنند. مهم‌ترین رکن این مسئله هم ازدواج دختران در زمان بلوغ عقل و جسم و رشد شرعی آن‌هاست.

در سیستم فکری و حکومت ترسیمی نواب، از مجموعه‌هایی مانند شرکت‌های بیمه امروزی صحبت می‌شود تا افراد جامعه در صورت گرفتاری مالی بتوانند از آن منبع مالی، هزینه‌ای را به صورت مستمری دریافت کنند. در این نظام، ازدواج، تولد فرزندان و تحصیل از اموری هستند که دولت باید برای تأمین هزینه آن‌ها به مردم کمک کند. او برای کودکان محتاج، به دستگاه خاصی مسئولیت می‌دهد؛ دستگاهی که موظف است بر امور تحصیلی و اخلاقی آن‌ها جدا از محیط بزرگسالان، نظارت و کنترل داشته باشد.

زنان خیابانی و ازدواج موقت در اندیشه نواب‌صفوی
شهید نواب‌صفوی، به مقوله زنان خیابانی هم توجه ویژه داشته و با نگاه اسلامی و رأفت، به دنبال اصلاح و بهبود شرایط ایشان بود. او معتقد بود که این زنان، اگر مریض هستند، باید در بیمارستان ها و مراکز درمانی، مورد مداوا قرار گرفته و پس از بهبود، یا ازدواج کنند و یا در کارهای مناسبی که درخور آن‌هاست و توانایی انجام آن را دارند، مشغول شوند؛ درست مانند زنان سالم، اما زنان از کارافتاده و ناتوان نیز باید به مراکز نگهداری ویژه آن‌ها سپرده شوند و تحت مراقبت قرار گیرند.

اما مفصل‌ترین بخش مانیفست در عنوان اصلاح شرایط، موضوع ازدواج موقت است. شهید، با اشاره به تعداد فراوان همیشگی زنان در مقایسه با مردان؛ ازدواج موقت را راه‌حلی مناسب و شرعی دانسته است. او با اشاره به نگاه شرع به ماهیت ازدواج موقت که سبک‌کردن مشکلات ناشی از ازدواج دایم و پاسخ‌گویی به نیازهای طریفین است، بهترین راه سیرکردن حس مقدس زناشویی را در شرایط خاص، روآوردن به نکاح موقت دانسته است.

البته نواب‌صفوی، راه‌حل ازدواج موقت را تنها برعهده طرفین زن و مرد درگیر در ماجرا ندانسته و ضابطه‌مندی را شرط جلوگیری از هرج و مرج بیان کردند. از نظر او لازم است که ادارات و مراکزی بر اساس ضوابط اسلامی برای رسیدگی به امور مربوط به این امر ایجاد شود تا به صورت دقیق و با ثبت مدت و مهر، همه امور به صورت قانونی و شرعی باشد.


منبع: مهرخانه