بسیج کتابخانه‌های دنیا برای نجات منابع خطی مورد تهدید داعش/ «الابنیه» ثبت مشترک می‌شود

امین عارف‌نیا، مشاور رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی و مدیرکل حوزه ریاست و روابط عمومی این سازمان، در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، با اشاره به سفر اخیر سیدرضا صالحی امیری، رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی، به آلمان و اتریش به شرح دستاوردهای این سفر پرداخت و گفت: در این سفر ملاقات‌ها و مذاکرات مفصلی با کتابخانه‌های معتبر در دو کشور انجام شد. در اولین دیدار، ملاقاتی با رییس کتابخانه ایالتی مونیخ صورت گرفت که در آن ضمن تبادل اطلاعات و انتقال تجارب، پیرامون موضوعاتی تفاهم شد.

وی به منابع موجود در کتابخانه ایالتی مونیخ اشاره کرد و ادامه داد: کتابخانه ایالتی مونیخ یکی از بزرگترین کتابخانه‌های دنیاست که در سال 1558 میلادی تأسیس شده است. بیش از 10 میلیون و 200 هزار عنوان کتاب در این کتابخانه نگهداری و پیایندهای 63 هزار و 400 عنوان نشریه در این کتابخانه جمع‌آوری می‌شود. قریب به نیم میلیون کتاب الکترونیکی نیز در این کتابخانه موجود است. همچنین این کتابخانه تعداد یک میلیون و 200 هزار نسخه از آثارش را هم دیجیتال کرده است که با وجود این، بزرگترین کتابخانه دیجیتال دنیا- براساس گزارش رییس کتابخانه - است.

اجرای پروژه ملی فهرست‌نویسی نسخ خطی اسلامی ایرانی در آلمان

مشاور رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی افزود: این کتابخانه براساس تفاهم‌نامه‌ای که با شرکت گوگل دارد، منابع خطی‌ مربوط به سده 17-19 میلادی را دیجیتال کرده‌ است و به پژوهشگران به صورت رایگان ارائه می‌کند. براساس گزارش‌های اعلام شده، تعداد 550 هزار جلد کتاب چاپی مربوط به شرق در این کتابخانه وجود دارد که از این میزان، تعداد 18 هزار جلد کتاب و منبع مربوط به ایران است. همچنین این کتابخانه تعداد چهار هزار و 400 نسخه خطی اسلامی دارد که از این تعداد، 550 نسخه فارسی است. این کتابخانه فهرست‌نویسی نسخ خطی ایرانی و اسلامی را در قالب یک پروژه ملی دنبال می‌کند. همچنین براساس آمارهای اعلام شده، روزانه چهار هزار نفر به صورت متوسط به این کتابخانه مراجعه می‌کنند.

نمایشگاه میراث مکتوب ایران در مونیخ

عارف‌نیا به تفاهم صورت گرفته میان کتابخانه ملی با کتابخانه ایالتی مونیخ در این سفر اشاره کرد و گفت: از جمله این موارد ارائه خدمات فنی و آموزشی در حوزه دیجیتال‌سازی منابع، مرمت نسخ خطی از جانب این کتابخانه به کتابخانه ملی و مشارکت در برگزاری دوره‌های آموزشی بود. علاوه بر این تفاهم شد که در سال 2017 میلادی نمایشگاه معرفی میراث مکتوب ایران در مونیخ و نمایشگاه میراث مکتوب آلمان در تهران برگزار شود. بنا شد که رییس کتابخانه دولتی مونیخ هم  در بهار سال آینده سفری به ایران داشته باشد و درباره تقویم اجرایی همکاری‌های مشترک در نیمه دوم سال 2016 و سال 2017 صحبت شود و تفاهم صورت گیرد.

اسناد ایرانی در آرشیو ایالتی بایرن

وی در ادامه به ملاقات با رییس آرشیو ایالتی بایرن به عنوان یکی زا مجموعه‌های معتبر آلمان اشاره کرد و ادامه داد: این سازمان مسئولیت ساماندهی اسناد ایالتی را برعهده دارد. براساس گزارش رییس این سازمان، در مجموع 45 میلیون سند در آرشیو این سازمان نگهداری می‌شود که قدیمی‌ترین سند این مجموعه مربوط به قرن هفتم میلادی است. در بازدیدی که بعد از این ملاقات صورت گرفت، با تعداد قابل توجهی از اسناد ایرانی مواجه شدیم که غالب آنها مربوط به دوران قاجار بود که اصل سند در آنجا نگهداری می‌شد. محتوای عمده این اسناد درباره نامه‌هایی بود که به مهر و امضای پادشاهان و وزرای دوره قاجار بود که برای مقامات آلمانی ارسال شده بود. با آرشیو بایرن هم تفاهمی برای تبادل اسناد صورت گرفت تا فایل دیجیتال اسناد ایرانی حاضر در این مجموعه با اسنادی که مربوط به بایرن در سازمان اسناد و کتابخانه ملی است، تبادل شود.

از جمله اسناد ایرانی موجود در آرشیو ایالتی بایرن مربوط به دوره قاجار

عارف‌نیا به بازدید انجام شده از کتابخانه بین‌المللی کودکان و نوجوانان در مونیخ اشاره کرد و گفت: این کتابخانه تعداد 620 هزار عنوان کتاب به 120 زبان زنده دنیا در حوزه ادبیات کودکان و نوجوانان را گردآوری کرده است. یکی از مهمترین وظایفی که برای خود تعریف کرده است، معرفی ادبیات این حوزه در سطح جهانی است. نکته جالب این بود که تعداد قابل توجهی از منابع فارسی نیز در این مرکز نگهداری می‌شد. این کتابخانه در سال، تعداد 15 نفر از محققان و پژوهشگران حوزه ادبیات کودک و نوجوان را از کشورهای مختلف بورس می‌کند. طبق گزارش‌هایی که رییس این مرکز ارائه کرد، تاکنون سه یا چهار پژوهشگر ایرانی از این بورس‌های تحقیقاتی استفاده کرده‌اند. این مرکز همچنین همکاری‌هایی با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان دارد که بنا شد ما هم این همکاری‌ها را در زمینه ادبیات کودک و نوجوان و کتاب‌های منتشر شده در این حوزه توسعه دهیم.

به گفته مدیرکل حوزه ریاست و روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی؛ کتاب‌های ایرانی این مجموعه جدیدترین کتاب‌های منتشر شده در کشور است. شیوه کار در این کتابخانه به این صورت است که دائماً کتاب‌ها را به زبان‌های دنیا تهیه می‌کنند؛ به طوری که این کتابخانه به یکی از کتابخانه‌های معتبر دنیا در حوزه ادبیات کودک و نوجوان تبدیل شده است.

بسیج کشورهای مختلف برای صیانت از میراث مکتوب کشورهای در معرض خطر داعش

عارف‌نیا افزود: رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی در این سفر، دیدار دیگری را نیز با رییس بنیاد فرهنگی پروس در برلین داشت که به عبارتی مهمترین مؤسسه فرهنگی آلمان محسوب می‌شود و مسئولیت سازماندهی موزه‌ها، کتابخانه‌ها و آرشیوها را در آلمان برعهده دارد. در این ملاقات پیرامون ظرفیت‌های فرهنگی ایران و آلمان بحث و تبادل نظر صورت گرفت. صالحی امیری در این ملاقات با اشاره به تحولات سیاسی منطقه، پیشنهاد داد که با مشارکت ایران، کشورهای مختلف دنیا حرکتی برای صیانت از میراث فرهنگی، مکتوب و مستند کشورهایی که در معرض خطر داعش و افراطی‌گری هستند، انجام دهند. کتاب‌سوزی، از بین بردن موزه‌ها و ... در این مناطق از سوی رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی در این جلسه مطرح شد که در نهایت رییس بنیاد پروس نیز آمادگی خود را برای همکاری در این زمینه اعلام کرد.

مشاور رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ادامه داد: جالب بود که رییس بنیاد پروس نیز از این موضوع استقبال کرد و تأکید داشت که باید در برابر رویه حاضر به منظور از بین بردن فرهنگ و آثار اسلامی مقابله کرد. وی اعلام کرد که این بنیاد حاضر به مشارکت در این طرح است. به گفته رییس بنیاد پروس، اسلام‌هراسی ایجاد شده در جهان غلط است و می‌توان با روشی صحیح و با استفاده از فرهنگ اسلامی، تفکر ایجاد شده را تا حدود زیادی از بین برد. وی همچنین اعلام کرد که بخش هنرهای اسلامی در موزه پرگامون که معتبرترین موزه آلمان است، به همین منظور در دست توسعه است.

عارف‌نیا درباره جزییات بیشتر پیرامون طرح ارائه شده در این دیدار گفت: این موضوع با رؤسای برخی از مراکز و نهادهایی که ملاقات داشتیم، مطرح شد. این موضوع بعد از سفر به عنوان یکی از برنامه‌های جدی سازمان است. در حال حاضر مشغول مذاکره با برخی از نهادها و سازمان‌های داخلی مسئول در این زمینه هستیم. اگر زمینه‌های این طرح فراهم شود، امکان دارد که کنفرانسی بین‌المللی برای حفاظت از میراث در خطر این کشورها برگزار شود. فعلاً در حال برنامه‌ریزی در این زمینه هستیم. کشورهایی که اعلام می‌کنند که با داعش در تعارض هستند، می‌توانند در این حرکت که جنبه فرهنگی هم دارد، مشارکت کنند. این برنامه جدی سازمان است. سوریه، عراق، افغانستان و حتی یمن در این مقوله مد نظر هستند.

وی از ملاقات با رییس کتابخانه دولتی برلین به عنوان یکی از برنامه‌های این سفر یاد کرد و افزود: این کتابخانه دو بنا دارد که یکی از آنها در سال 1914 افتتاح شد و دیگری در سال 1990 که ساختمان قدیمی، در جنگ جهانی آسیب‌هایی دیده که در حال حاضر در دست مرمت است. در ملاقاتی که با رییس این کتابخانه داشتیم، درباره زمینه‌های همکاری بحث و تبادل نظر شد. تعداد قابل توجهی از منابع فارسی در این کتابخانه نگهداری می‌‌شود که نمونه‌هایی از آن را ارائه کردند. با آنها نیز درباره تبادل منابع دیجیتال و همکاری‌‌های علمی، آموزشی و فرهنگی صحبت شد. همه این کتابخانه‌ها زیر مجموعه بنیاد پروس هستند، به همین دلیل ما یک تفاهم‌نامه کلی با این بنیاد داشتیم و همه این‌ها برای همکاری ابراز آمادگی کردند.

تبادل اسناد دو کشور ایران و آلمان در آینده نزدیک

عارف‌نیا یادآور شد: ملاقاتی نیز با رییس آرشیو فدرال آلمان انجام شد. در این دیدار ما گزارشی از اسناد آلمانی موجود در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ارائه کردیم و هم آنها در این‌باره بر اساس اسناد ایرانی موجود گزارشی ارائه کردند. براساس گزارش ارائه شده، تعداد سه هزار و 84 پرونده در آرشیو ایران درباره آلمان موجود است که این پرونده‌ها درباره اسناد بازرگانی، مذاکرات تجاری، روابط نظامی، صنعتی و فرهنگی و اعزام دانشجو در دوران پهلوی و قاجار است. در آرشیو فدرال نیز اسنادی درباره ایران نگهداری می‌شود؛ هرچند عدد دقیقی ارائه نشد، اما گفتند که تعداد قابل توجهی اسناد ایرانی دارند. بنا شد در تعامل با سایر دستگاه‌ها، اسناد ایرانی را گردآوری کنند و سپس تفاهم‌نامه مکتوبی درباره اسناد داشته باشیم که نسخه دیجیتال اسناد دو کشور تبادل شود. همچنین بازدیدی از کتابخانه پارلمان آلمان صورت گرفت. بنا شد زمینه‌های تعامل و همکاری با کتابخانه مجلس شورای اسلامی فراهم شود.

تفاهم بر سر ثبت مشترک قدیمی‌ترین نسخه الابنیه با همکاری اتریش در یونسکو

بخش دیگر صحبت‌های مشاور رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی به شرح برنامه‌های سفر رییس این سازمان به اتریش اختصاص داشت. وی در این‌باره گفت: در اتریش هم جلسات مختلفی داشتیم که از جمله آنها ملاقات با رییس کتابخانه ملی اتریش بود که در این ملاقات هم به همکاری‌های فی ما بین اشاره شد. ما با این کتابخانه تفاهم‌نامه همکاری داریم. در این ملاقات تفاهم شد که آن تفاهم‌نامه به قوت خود باقی است و اعتبارش تمدید شد و بنا براین شد که در سال 2019 میلادی نمایشگاه معرفی میراث مکتوب و مستند ایران در وین برگزار شود و به صورت متقابل، نمایشگاه میراث مکتوب اتریش نیز در ایران برگزار شود.

به گفته عارف‌نیا؛ تفاهم برای ثبت مشترک جهانی تعدادی از آثار ایرانی که در کتابخانه ملی اتریش نگهداری می‌شود، از جمله موضوعات طرح شده بود که بنا شد در قالب برنامه حافظه جهانی یونسکو با مشارکت دو کشور دنبال شود. یکی از کتاب‌هایی که بر سر آن بحث شد، کتاب الابنیه است که قدیمی‌ترین نسخه کتابخانه اتریش است. ما در قالب کمیته حافظه جهانی آن را دنبال می‌کنیم. درباره مرمت نسخ خطی و برگزاری دوره‌های آموزشی مشترک هم تفاهم شد. همچنین رییس کتابخانه ملی اتریش هم تأکید داشت که در زمینه معرفی قرآن‌‌ها و نسخ خطی موجود در کتابخانه ملی اتریش با همکاری کتابخانه ملی ایران و دپارتمان تاریخ هنر دانشگاه وین و آکادمی علوم اتریش یک همکاری چند جانبه‌ای شکل بگیرد که این آثار به نحو مطلوب معرفی و ارائه شوند.

وی همچنین از دیدار با رییس انستیتو ایران‌شناسی آکادمی علوم اتریش خبر داد و گفت: این انستیتو در زمینه ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی در حال فعالیت است. تعداد 20 هزار جلد کتاب در زمینه ایران‌شناسی و حوزه فرهنگی ایران به زبان‌های مختلف گردآوری کرده است. تاکنون 13 پروژه ایران‌شناسی در این مرکز انجام شده است. در این ملاقات، تفاهم شد که همکاری‌های سازنده علمی بین این انستیتو و پژوهشکده اسناد و مرکز تحقیقات ایران‌شناسی اسلام‌شناسی کتابخانه ملی شکل بگیرد. همچنین پروژه مشترک برای تحقیقات بر روی اسناد مرتبط با روابط ایران و اتریش تعریف شود و نسخه دیجیتال منابع مرتبط با ایران و اسلام که در کتابخانه ملی و این انستیتو وجود دارد، با یکدیگر مبادله شود. از سوی دیگر، بنا شد نشست‌های فرهنگی مشترک با حضور نخبگان پیرامون روابط فرهنگی دو کشور نیز برگزار شود.

انتهای پیام/