مامان و نی نی/ مراقبت از «نوزاد» با چند راهنمایی ساده

نی نی بان/ هر مادری که به تازگی صاحب فرزند شده و به کوچولوی تازه واردش شیر می‌دهد، می‌داند که هیچ‌چیز مثل در آغوش گرفتن و شیر دادن به کودک لذت‌بخش نیست اما مادران تازه کار مهارت لازم برای نگهداری و مراقبت از کودک را ندارند چون آگاهی چندانی درباره حالات طبیعی و غیرطبیعی نوزاد ندارند. یکی از مشکلات شایع بین بیشتر نوزادان استفراغ بعد از شیر خوردن است. بعضی از والدین کودک وقتی با استفراغ کودک‌شان مواجه می‌شوند دستپاچه شده و بلافاصله به پزشک مراجعه می‌کنند و به‌دنبال راه چاره‌ای برای این مشکل می‌گردند؛ برعکس بعضی والدین فکر می‌کنند استفراغ بعد از شیر خوردن یک امر کاملا طبیعی است. اما چطور می‌توان فهمید اصل موضوع کدام است؟ و بالاخره این استفراغ بیماری است یا طبیعی؟ برای آگاهی بیشتر درباره این موضوع پای حرف‌های دکتر پریسا ضیغمی، متخصص کودکان و نوزادان نشسته‌ایم.
تا چه زمانی طبیعی است؟
علت اصلی استفراغ شیرخواران اختلال در مری است. در محل اتصال مری به معده دریچه‌ای وجود دارد که اسفنکتر نامیده می‌شود؛ این دریچه در نوزادان بر خلاف بزرگسالان بسیار شل است و بعد از شیر خوردن نوزاد به‌طور کامل بسته نشده و موجب می‌شود شیر از معده به مری و نهایتا به حلق برگشت پیدا کند. این موضوع کاملا طبیعی است و به همین دلیل نام این پدیده در شیرخواران را ریفلاکس فیزیولوژیک گذاشته‌اند. بالا آوردن نوزاد تا ۴ ماهگی به اوج خودش می‌رسد و اغلب تا ۱۲ ماهگی برطرف می‌شود ولی گاهی تا ۲۴ ماهگی هم طول می‌کشد اما اگر بیشتر از این مقدار طول بکشد، حتما نیاز به بررسی‌های بیشتری توسط پزشک دارد.
چرا اتفاق می‌افتد؟
استفراغ شیرخوران بیشتر به‌علت پرخوری است و اغلب مادرانی که به‌علت بالا آوردن شیرخوارشان به ما مراجعه می‌کنند مادرانی هستند که به محض گریه کردن کودک به او شیر می‌دهند و متاسفانه بچه به پرخوری عادت می‌کند. درست است که ما توصیه می‌کنیم هر وقت کودک گرسنه بود به او شیر بدهید ولی در مواقعی که استفراغ مکرر و زیاد است حداقل با یک فاصله‌گذاری ۵/۲ الی ۳ ساعته می‌توانیم مشکل را به راحتی کنترل کنیم.اگر کودک شما روند طبیعی رشد و نمو خود را طی می‌کند، نشانه آن است که کودک شیر کافی دریافت می‌کند و هیچ مشکلی وجود ندارد و نیاز به هیچ دارو یا آزمایشی هم نیست.
کودک را پرخور بار نیاورید
سعی کنید کودک‌تان را به پرخوری عادت ندهید زیرا پرخوری کودک به شکل عادت در آمده و در نهایت به چاقی او ختم می‌شود. مادرانی که به زور به فرزندان‌شان غذا می‌دهند به کودک آسیب می‌رسانند. به‌خصوص در کودکانی که بیش از یک سال سن دارند؛ این موضوع اثرات روانی مخربی بر جای می‌گذارد چون در این زمان شخصیت کودک در حال شکل‌گیری است و کودک می‌خواهد استقلال خود را به‌دست گیرد و در نتیجه ممکن است لجباز شود.
سرفه‌های مکرر را جدی بگیرید
یکی از شایع‌ترین عواملی که باعث می‌شود ریفلاکس ادامه پیدا کند آلرژی و حساسیت به بعضی از مواد‌غذایی است. در این موارد با حذف کردن ماده آلرژی‌زا یا جایگزین کردن آن با غذایی دیگر می‌توانیم استفراغ شیرخوار را کنترل کنیم مثلا اگر کودک به پروتئین شیر حساسیت دارد، می‌توانیم با مشورت کردن با پزشک، شیر دیگری را جایگزین کنیم. گاهی کودک دچار سرفه‌های مزمن و مکرر می‌شود که هر چه والدین به پزشکان متعدد مراجعه می‌کنند، علت این موضوع روشن نمی‌شود درحالی‌که ممکن است علت بیماری ریفلاکس نوزاد باشد که با درمان مناسب مشکل کاملا برطرف می‌شود. کودکانی که به‌دلیل آسم مزمن یا سینوزیت زیاد سرفه می‌کنند نیز محتویات معده را بالا می‌آورند پس با درمان سرفه، ریفلاکس ر ا هم درمان می‌کنیم.
خوردنی‌ها و نخوردنی‌های مادر
گاهی مصرف مواد‌غذایی توسط مادر باعث آلرژی یا حساسیت و ریفلاکس طولانی مدت در شیرخوار می‌شود مثلا وقتی مادر شیر یا لبنیات می‌خورد مقداری از مواد داخل شیر وارد شیر خودش شده و درصورت حساسیت به مواد داخل شیر کودک به آن واکنش نشان می‌دهد. ما نمی‌توانیم لبنیات را به‌طور کامل از رژیم غذایی مادر حذف کنیم بلکه موقتا آن را حذف کرده یا ماده دیگری را جایگزین می‌کنیم اما زمانی که ریفلاکس شدید است یا در مدفوع کودک خون دیده شده از شیرهای هیپو آلرژیک که حساسیت کمتری برای کودک دارند استفاده می‌کنیم. به‌طور کلی مادران شیرده باید از خوردن غذاهای نفاخ و محرک پرهیز کنند.
شیر خوار را در چه وضعیتی بخوابانیم؟
چگونگی خواباندن نوزاد برای جلوگیری از استفراغ بسیار کمک‌کننده است بیشتر مادران شیرخوار را به پشت می‌خوابانند. چون شنیده‌اند که کودک را نباید روی شکم خواباند. در حقیقت این گفته درست است و خواباندن نوزادان به شکم، احتمال مرگ آن‌ها در خواب را بیشتر می‌کند اما بهتر است بعد از اتمام شیردهی و زمانی که کودک بیدار است و مادر هم در کنار اوست او را به حالت دمر( خوابیده روی شکم) خواباند یا این‌که شیرخوار را به پهلوی چپ خوابانده و یک بالش نازک زیر سرش قرار دهید در این حالت سر کودک کمی بالاتر از بدن قرار گرفته و احتمال استفراغ کودک خیلی کمتر می‌شود.
کدام استفراغ سالم است‌؟
در استفراغ‌های طبیعی شیرخوار، علائمی از کاهش وزن و بی‌اشتهایی دیده نمی‌شود و کودک شیر را به‌صورت پنیری بالا می‌آورد ولی در استفراغ‌های مرضی ریفلاکس به‌صورت مزمن و چندین بار در روز بوده و حالت پنیری هم ندارد و شاید با علائمی از قبیل خس‌خس سینه،‌ تنگی نفس، وزن نگرفتن مناسب و حتی سرفه‌های طولانی مدت همراه باشد.
این ۲ اصل را فراموش نکنید
شیر‌خواران هنگام شیر خوردن، هوای زیادی را وارد معده می کنند. هوای بلعیده شده توسط کودک باعث نفخ او می‌شود و نفخ می‌تواند یکی از عوامل مستعد‌کننده ریفلاکس شیر خوار باشد. با رعایت عوامل زیر نفخ و استفراغ کودک کمتر می‌شود:
بعد از اتمام شیردهی، کودک را به آغوش گرفته و سرش را روی شانه‌تان قرار دهید و به آرامی پشت او را نوازش کنید تا هوای معده‌اش خارج شود. با این کار راه گوارشی کاملا باز شده و هوای بلعیده شده از طریق دهان خارج می‌شود این عمل معمولا با بالا آوردن کمی شیر همراه است پس بهتر است روی سر شانه‌تان یک دستمال یا پارچه قرار دهید که لباس‌تان کثیف نشود!
حداکثر تا ۲۰ دقیقه بعد از اتمام شیر خوردن کودک ۲ تا ۳ بار بادگلو می‌زند. سعی کنید قبل از این زمان کودک را به پشت نخوابانید زیرا خروج هوای بلعیده شده کمی دشوارتر می‌شود شیر‌خوار را به حالت ایستاده یا در حالت دمر (خوابیده روی شکم) قرار دهید و در این حالت حتما مواظب کودک خود باشید.

منبع: نی نی بان