جای تعجب است که در قرن ۲۱ چنین کتابی نوشته شود

به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، نشست نقد و بررسی کتاب «استعمارزدایی از روش» که عصر روز گذشته (سه‌شنبه 20 بهمن)، با حضور احمد نادری مترجم کتاب، ابراهیم فیاض استاد دانشگاه تهران، محمد توحیدفام عضو کمیته جامعه‌شناسی سیاسی انجمن علوم سیاسی ایران در مؤسسه عصر ترجمان برگزار شد.

احمد نادری، مترجم کتاب «استعمارزدایی از روش» از چهار نوع استعمار؛ سنتی، کلاسیک، نو و استعمار فرا نو نام برد و به توضیح مختصری درباره هر یک از این موارد پرداخت و گفت: در استعمار سنتی، امپراطوری‌ها حضور داشتند که دارای انگیزه‌های متعددی بودند و یکسری تعصبات شخصی در استعمار سنتی وجود داشت.

وی اظهار داشت: استعمار کلاسیک که ابتدای آن را قرن 15 ذکر می‌کنند نزدیک به 5 قرن ادامه داشت. دارای یک شکلی از سلطه و ساختارمند است که سعی می‌شود با حضور نظامی و ارتشی، کنترل منابع سیاسی به دست آید. نسل‌کشی‌های متعدد در همین دوره اتفاق می‌افتد سرآغاز آن فتح و کشف آمریکا به دست اروپایی‌ها است. بنابر این اروپایی‌ها به سرزمین‌های دوردست رفته و حضور نظامی به کنترل منابع اقتصادی سایر ملیت‌ها می‌پردازند.

مترجم کتاب «استعمارزدایی از روش» عنوان کرد: در استعمار کلاسیک اروپا برای تأمین نیروی کار خویش جمعیت‌های نیروهای انسانی از اروپا  به آمریکا انتقال یافته‌اند که بعضاً تاب آب و هوای گرم آمریکا را نداشتند و اساساً توان کار در آنجا را نداشتند و سرانجام به برده‌داری پرداختند و برده‌ها را از قاره آفریقا به اروپا و از آنجا به آمریکا منتقل می‌کردند و در واقع شغلی به نام شکار برده در آن زمان وجود داشت.

وی بیان داشت: استعمار کلاسیک، ایدئولوژی آمیخته به مسیحی را می‌توان اشاره کرد معتقد بودند ما به عنوان کشورهای پیشرفته و در اوج فرهنگ وظیفه داریم مردمان نامتمدن را به سوی تمدن هدایت کنیم و شاهد یک نوع رسالت‌محوری در آن هستیم و در واقع تمدن‌ها به سویی می‌برند که تمدن غربی پایه‌گذاری شود.

نادری ادامه داد: در همین زمینه دو رشته مردم‌شناسی و شرق‌شناسی اختراع می‌شود، تفاوت این دو رشته در این است که برای شناخت مردمانی که سنت مکتوب و سامان سیاسی نداشتند رشته مردم‌شناسی و برای شناخت مردمانی که سنت مکتوب و سامان سیاسی داشتند شرق‌شناسی اختراع شد.

وی عنوان کرد: دور سوم استعمار، استعمار نو بود که بعد از جنگ جهانی دوم آغاز شد و در اینجا حضور مستقیم نیست و رژیم‌های وابسته به افراد از طریق نهادهای غربی، کشورها را کنترل می‌کردند و استعمار فرانو دوره‌ای است که ما هم اکنون در آن به سر می‌بریم. شاخصه آن این است که اگر چه هدف اقتصادی ارکان متغیر است اما در اینجا اذهان تک تک مردمانی که در یک گستره جغرافیایی قرار دارند موضوع و ابژه کار قرار می‌گیرد و جامعه غربی سعی می‌کند که اشکال مختلف اندیشه و موجودیت‌ها را شکل دهد و شبیه خود کند.

به تعبیر خانم اسمیت نویسنده کتاب «استعمارزدایی از روش» رشته انسان‌شناسی و یا مردم‌شناسی، به ساخت ابژه‌های مطالعاتی می‌پردازد و نقطه حرکت خویش را آغاز می‌کند

مترجم کتاب «استعمارزدایی از روش» گفت: کتاب خانم لیندا اسمیت، ناظر به استعمار فرا نو است و کلیت بحث کتاب با ارجاع به روشنگری و انقلاب صنعتی و شروع مدرنیته و نظام استعماری که با مدرنیته پررنگ می‌شوند، می‌پردازد و یک نوع آموزش را در آموزش و پرورش و نظام دانشگاهی را تحت سیطره بریتانیای کبیر بحث می‌کند.

وی اظهار داشت: خانم اسمیت معتقد است روشنگری با این نظام، هدف آن نهادینه کردن اسطوره‌های بنیادین ذهنی بشر است که به‌عنوان یک کلان‌روایت در کل دنیا مطرح می‌شود. این قدرت در بازار تولید جوامع غربی نقش دارد و مقوم آن است.

نادری گفت: به تعبیر خانم اسمیت نویسنده کتاب «استعمارزدایی از روش» رشته انسان‌شناسی و یا مردم‌شناسی، به ساخت ابژه‌های مطالعاتی می‌پردازد و نقطه حرکت خویش را آغاز می‌کند.

مترجم کتاب «استعمارزدایی از روش»، ابراز داشت: بحث اساسی خانم اسمیت نظام آکادمیک است که در یک پروسه‌ای و سیستم تحقیق در نظام رسانه‌ای دنبال می‌شود و غربی‌ها نه تنها این نظام فکری را دنبال کردند بلکه خودِ دپارتمان‌ها را به شرق دیگری (یک شرق بومی که شامل آمریکا هم می‌شود)، منتقل کردند و خودشان را از دید استعمارگران غربی می‌شناسانند و اینکه چرا این استعمار تا این حد دوام پیدا کرده در قسمت دوم کتاب یک طرح روشی را برای رشته انسان‌شناسی و مردم شناسی ارائه می‌دهد.

این نگاه مبنی بر اینکه غرب کشورهای مختلف را ابتدا مورد استعمار قرار داده و سپس روش تحقیق را بر آنها دیکته کرده است را اصلاً قبول ندارم

در ادامه محمد توحیدفام به‌عنوان منتقد کتاب «استعمارزدایی از روش» اظهار داشت: این کتاب ترجمه خوبی شده است؛ ترجمه آن روان، دلنشین و قابل فهم است.

وی عنوان کرد: وقتی کتاب «استعمارزدایی از روش» را دیدم خیلی تعجب کردم که در قرن بیست و یکم چنین کتابی به رشته تحریری درآمده است که تا این اندازه به روش، منفی نگاه می‌کند؛ چراکه روش، مادر تحقیق است، روش ابزار تولید است و چنانچه ابزاری نباشد، تولیدی صورت نمی‌گیرد.

عضو کمیته جامعه‌شناسی سیاسی انجمن علوم سیاسی ایران گفت: با دگرگونی تمدن‌ها عرصه تولیدات نیز دگرگون شده است احساس می‌کنم بی‌انصافی‌های زیادی در کتاب «استعمارزدایی از روش» شده است. این که چرا خانم اسمیت اینگونه متعصبانه به حوزه روش نگاه کرده است، نمی‌دانم.

این منتقد کتاب «استعمارزدایی از روش»، عنوان کرد: بحث روش تحقیق به طور خاص حوزه روش و روش تولید دانش در معنای عام این است که ساختار کلی تحقیق که در چارچوب پژوهش و مقاله می‌گنجد و معنای خاص آن نیز عمدتاً‌ به معنای تولید دانش به نسبت روش‌هایی است که بتواند ما را در آزمون فرضی یاری رساند و ما باید بتوانیم بین پدیده‌های هستی ارتباط برقرار کنیم و روابط بین پدیده‌ها را مورد آزمون قرار داده و در نهایت بتوانیم چیزی را تولید کنیم.

وی تصریح کرد: فارغ از معنای عام و خاص روش، فکر نکنیم این سبک مسئله، دیکته شده است که افرادی بدون مطالعه رفتارهای انسانی به این کار پرداخته‌اند. بنده از آنجایی که به حوزه روانشناسی علاقه داشتم به مطالعه در این خصوص پرداختم و دریافتم که جای جای حوزه تحقیق بر اساس شناخت انسان بنا شده است.

توحیدفام گفت: در بخش مراحل درک و فهم انسان دقیقاً مو به مو مسائل رعایت شده و دریچه ورود اطلاعات انسان کجاست اشاره به حس شده و وارد سلسله مراتب اعصاب مرکزی انسان می‌شود.

وی عنوان کرد: محققان حوزه روانشناسی اصول و مبنای روش تحقیق را پایه‌گذاری و در جزئیات نیز دقت کرد‌ه‌اند لذا اسلوبی که به عنوان روش تحقیق روی یک شناخت جدی از خود انسان پایه‌گذاری شده چگونه می‌توان گفت این اسلوب، معنای استعماری دارد!

عضو کمیته جامعه‌شناسی سیاسی انجمن علوم سیاسی ایران خاطر نشان کرد: این نگاه مبنی بر اینکه غرب کشورهای مختلف را ابتدا مورد استعمار قرار داده و سپس روش تحقیق را بر آنها دیکته کرده است را اصلاً قبول ندارم اگر سیر تکامل روش تحقیق را ملاحظه کنیم ابهاماتی که خانم اسمیت وارد کرده است مرتفع خواهد شد.

انتهای پیام/ک

http://fna.ir/50855T

ویدیو مرتبط :
روحانی برای چه کتابی پیشگفتار نوشته است؟!!!