شُبهه‌ی بی‌توجهی شیعیان به قرآن باعث شد که دست به ترجمه بزنم

ناظم زینالف از برگزیده‌های جایزه سی و سومین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی است که قرآن کریم را به زبان روسی ترجمه کرده‌است. او که هم اکنون استاد دانشگاه اسلامی مسکو است، تحصیلات علوم اسلامی را در جامعه المصطفی قم به اتمام رساند و فعالیتهای قرآنی خود را از سن 10 سالگی شروع کرد و از همان سالهای نوجوانی به آموزش قرآن کریم روی آورد و الان نیز به فعالیتهای علمی پژوهشی در حوزه علوم اسلامی اشتغال دارد. وی مهمترین انگیزه خود را در ترجمه قرآن کریم به زبان روسی، تبلیغ دین اسلام و علاقه فراوان مردم روسیه به مطالعه منابع اصیل دینی می داند و معتقد است ترجمه های قبلی قرآن کریم دارای اشکالات متعدد بوده و علت آن نیز عدم آشنایی مترجمان آن به علوم اسلامی و دینی است. گفتگوی تفصیلی خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم را با استاد زینالف می‌خوانید.

تسنیم: در ابتدا قدری از زندگی شخصی و علمی تان بگویید؟

بنده مدت تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در روسیه به اتمام رساندم و برای گذراندن تحصیلات تکمیلی به قم آمدم و مدت 10 سال در جامعه المصطفی قم بودم و دوران کارشناسی و کارشناسی ارشد را در جامعه المصطفی به اتمام رساندم و در حین تحصیل نیز کارهای ترجمه ای زیادی در زمینه قرآن کریم انجام دادم و از همان 10 سالگی نیز قرآن را آموزش می دادم. ترجمه خودآموز قرآن کریم به زبان روسی از اولین کارهای بنده بود که در سطح تیراژ فراوانی یعنی بیش از 70 هزار نسخه هم در ایران و هم در روسیه منتشر شد از جمله کارهای بعدی نیز می توان به آموزش نماز و 40 داستان قرآن کریم  به زبان روسی و بعضی کارهای ویراستاری  اشاره کرد.

تسنیم: به فعالیتهای ویراستاری اشاره کردید. به صورت خاص چه کتابهایی را تاکنون ویراستاری علمی و محتوایی کرده اید و به جز کارهای پژوهشی به چه کاری اشتغال دارید؟

از جمله کارهایی که وقت فراوانی از بنده گرفت ویراستاری علمی و محتوایی ترجمه روسی کتاب نور القرآن نوشته آیت الله فقیه ایمانی بود که این کتاب در 12 جلد منتشر شده است. در حال حاضر در دانشگاه اسلامی مسکو مشغول به تدریس هستم و در حدود یک سال هست که مشغول تحقیق و پژوهش در زمینه تالیف تفسیر روایی قرآن به زبان روسی هستم.

شُبهه‌ی بی‌توجهی شیعیان به قرآن باعث شد که دست به ترجمه بزنم

تسنیم: چه اهمیت و ضرورتی احساس کردید که باعث شد کتاب قرآن کریم را به زبان روسی ترجمه کنید؟

ترجمه های قرآن کریم به زبان روسی بیشتر توسط اهل تسنن انجام شده‌بود و این شبهه وجود داشت که شیعیان کاری به قرآن ندارند و قرآن برای آنها اهمیت و جایگاهی ندارد همین مساله باعث شد ترجمه قرآن کریم به روسی برای من مهم شود. وقتی هم که کار ترجمه تمام شد از روسیه و کشورهای مشترک المنافع نامه های فراوانی دریافت کردم تا این ترجمه به دست افراد علاقه مند رسانده شود. علاوه بر این روس زبانها به مطالعات دینی خیلی علاقه دارند و افرادی پر مطالعه اند و دوست دارند برای شناخت ادیان به منابع اصلی مراجعه کنند تا شناخت بهتری از این ادیان پیدا کنند.

تسنیم: وجه تمایز ترجمه قرآن کریم جنابعالی نسبت به ترجمه های دیگر چه بوده است؟

وجه تمایز این ترجمه نسبت به ترجمه های دیگر علاوه بر این که اولین ترجمه قرآن کریم است که توسط یک شیعه انجام شده‌است توجه به علوم و معارف اسلامی و کتب تفاسیر مفسران شیعی قرآن و همچنین روایات و منابع روایی مرتبط با آیات ترجمه است. علاوه بر این ترجمه هایی قبلا به زبان روسی انجام شده است کسانی ترجمه کرده اند که خودشان علوم اسلامی را نخوانده بودند و صرفا مترجم بودند و بیشتر هم اهل تسنن یا از مستشرقان بوده اند و بعضا بر اساس نظرات شخصی خود بوده است در حالی که در ترجمه حاضر امکان برداشتهای ناصحیح از قرآن کریم وجود ندارد.

تسنیم: آیا ترجمه قرآن که فردی با تحصیلات حوزوی و دینی ترجمه کرده باشد با کسی که دارای تحصیلات حوزوی نیست متفاوت است؟

قطعا همین طور است و متفاوت است زیرا که کسی که دارای تحصیلات حوزوی و دینی نیست با اصول و قواعد و علوم اسلامی مرتبط با قرآن مثل تفسیر، روایات، درایه، اصول و غیره آشنا نیست. علاوه بر این ترجمه هایی که از قرآن کریم شده است ممکن است به نحوی ترجمه شود که مورد استفاده افراطی ها قرار گیرد و بعضا از آن برداشتهای تروریستی و خلاف واقع شود. 

ترجمه قرآن به زبان روسی پنج سال طول کشید

تسنیم: ترجمه قرآن کریم به زبان روسی چقدر طول کشید؟

این ترجمه حدود 5 سال طول کشید و حدود یک سال هم ویراستاری آن انجام شد. نکته قابل توجه هم آن است که باید ترجمه قرآن کریم به زبانهای مختلف و از جمله زبان روسی به صورت مستمر مورد ارزیابی و ویراستاری قرار گیرد تا به غنای محتوایی آن افزوده شود.

روسها به شیعیان نزدیکند به خصوص روسهای ارتدکسها

تسنیم: اشاره کردید که مردم روسیه به منابع ادیان مختلف خیلی علاقمندند. به طور کلی گرایش مردم روسیه به اسلام و قرآن کریم چگونه است؟

به طور کلی مردم روسیه به مطالعه بسیار علاقه دارند و جزء مردم پر مطالعه دنیا به حساب می آیند. به لحاظ دینی و عقیدتی روسها انسانهای متدینی هستند به خصوص ارتدوکسها که بسیار هم به شیعیان نزدیک هستند و دوست دارند با قرآن کریم و آموزه های آن آشنا شوند و قرآن نزد آنها محبوب است. مثلا یادم می آید مجری یکی از برنامه های تلویزیونی روسی که شخص معروفی هم هست در انتقاد از داعش می گفت: من از اول تا آخر قرآن کریم را به زبان روسی مطالعه کردم و هیچ چیز که القا کننده فضای رعب و وحشت و کشتار کودکان و مردان و زنان باشد در آن وجود ندارد و کسانی که تروریسم را به قرآن و مسلمانان منتسب می کنند دروغ می گویند.

تسنیم: آیا در روسیه به جز قرآن کریم کتابهای دینی دیگری هم به روسی ترجمه شده است؟

بله کتابهای متعدد دینی به زبان روسی ترجمه شده است از جمله این کتابها که به زبان روسی ترجمه شده است و طرفداران زیادی هم پیدا کرده است می توان به نهج البلاغه، منتخب اصول کافی،  برخی کتابهای شهید مطهری و علامه طباطبایی نیز به روسی ترجمه شده است. البته علاوه بر کتاب دینی کتب دیگری که مربوط به فرهنگ و آیین ایرانیان هم است در روسیه از اهمیت فراوانی برخوردار است.

تسنیم: کدام بسترها و فرصتهای تبلیغ اسلام در روسیه وجود دارد؟

فضای تبلیغ اسلام به خصوص تشیع در روسیه بسیار مناسب است و همان طور که بیان شد روسها انسانهای متدینی هستند و گرایش بسیار زیادی به سمت تشیع دارند و چنان چه خودشان می گویند اگر بخواهند به سمت دین یا آیینی یا کشوری گرایش پیدا کنند بهتر است آن کشور، کشوری باشد که آموزه های تشیع در آن جریان دارد. به طور کلی مردم روسیه به شیعیان گرایش فراوانی دارند و قرآن نزد آنها محبوب است.

تسنیم: مشکلات و آسیبهای تبلیغ دین و قرآن در روسیه چیست؟

با وجودی که مردم روسیه افراد پر مطالعه ای هستند ولی روشهای تبلیغی که برای تبلیغ اسلام به کار می رود روشهای قدیمی است و باید از روشهای نوین بیشتر استفاده شود. در توضیح بیشتر باید گفت مردم روسیه انسانهایی هستند که از تحمیل عقیده خوششان نمی آید و از لحاظ قانونی نیز تحمیل عقاید در روسیه غیر قانون است و باید به سمتی رویم تا بتوانیم از فرصتهای موجود در فضای مجازی بهره ببریم و به صورت علمی و آکادمیک به ترویج و تبلیغ دین اسلام و شیعه بپردازیم.

تسنیم: روابط خوب سیاسی ایران با روسیه چه کمکی می تواند به گسترش فضای تبلیغ دین در روسیه داشته باشد؟

مسلما روابط خوب سیاسی ایران و روسیه و تعاملات فرهنگی، فضای بسیار خوب تبلیغی ایجاد می کند که باید مورد استفاده قرار گیرد ولی باید گفت متاسفانه از فضای تبلیغ دین در روسیه به نحو مطلوبی استفاده نمی‌شود.

تسنیم: ظاهرا به جز کتابهای دینی کتابهایی که مربوط به فرهنگ و تمدن ایران زمین است نیز مورد علاقه روسهاست. مردم روسیه بیشتر علاقمند به چه کتابهایی هستند؟

بیشتر کتابهای حوزه ادب و شعر. در روسیه کتابهای مولوی به روسی ترجمه شده است و علاوه بر کتابهای مولوی، دیوان شعرایی مثل حافظ، سعدی، خیام نیز بسیار مورد توجه است. دیوان نظامی گنجوی هم در روسیه بسیار معروف است. به طور کلی روسها به فرهنگ کشورهای شرقی تعلق خاطر زیادی دارند.

تسنیم: آیا مردم روس دوست دارند به ایران سفر کنند؟

متاسفانه به دلیل این که ایران در نزد مردم روسیه شناخته شده نیست و کمتر جاذبه های فرهنگی، طبیعی و گردشگری ایران در روسیه معرفی شده است اقبال زیادی جهت دیدن ایران نزد روسها وجود ندارد.

تسنیم: مردم روسیه به چه میزان به زبان فارسی علاقه مند هستند؟

چندین دانشگاه در روسیه دارای کرسی زبان فارسی هستند و از آن جا که روابط سیاسی ایران و روسیه خوب است و زمینه های خوب سیاسی و فرهنگی وجود دارد زبان فارسی در حال گسترش است و استقبال خوبی نیز از آن می شود.

تسنیم: در آخر مصاحبه چنان چه نکته ای دارید بفرمایید.

با توجه به این که اولین بار است که قرآن کریم به زبان روسی توسط فردی شیعی ترجمه می شود بهتر است مراکز و سازمانهای فرهنگی جمهوری اسلامی ایران کمک کنند تا توزیع قرآن ترجمه شده در روسیه و کشورهای روسی زبان به نحو مطلوبی منتشر شود تا به آسانی و به راحتی در اختیار علاقمندان مسائل اسلامی قرار گیرد.

انتهای پیام/