نگاه تراز جهانی به مخاطب؛ آینده کودک و کودک آینده

به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، در پنجمین روز نمایشگاه کتاب تهران، نشست «وضعیت سیاستگذاری نشر در حوزه ادبیات دفاع مقدس کودک و نوجوان» با حضور مهدی کاموس در سرای اهل قلم برگزار شد.

در این نشست تخصصی مهدی کاموس به ریشه‌یابی، مسئله یابی و آینده پژوهی در این حوزه پرداخت.

مهدی کاموس در این نشست گفت: سیاستگذاری براساس چشم انداز، شناخت وضع موجود و استعدادها ضورت می‌گیرد. چشم انداز ما در سیاستگذاری نشر کتاب کودک چیست؟ بر اساس اسناد بالادستی مانند قانون اساسی، مصوبات مجلس، بیانات امام خمینی و سخنان رهبری، کودک مطلوب و ممکن کیست؟ کودک آینده ایرانی چه ویژگیهایی باید داشته باشد. فکر می‌کنم پیش از هر چیز این سؤال را باید داشته باشیم که چه شناختی از کودک آینده داریم؟ وضعیت ادبیات کودک و نوجوان دفاع مقدس نیز تابعی از وضعیت کلی سیاستگذاری نشر ادبیات کودک و نوجوان است. این وضعیت به نظرمن روزمرگی است. در سیاستگذاری نشر ادبیات دفاع مقدس، باید مبنای پژوهشی، آینده‌های ممکن و مطلوب باشد و اگر قرار باشد همچنان روزمرگی‌های دهه 80 و 90 ادامه پیدا کند، ره به جایی نخواهیم برد. امروز در دهه 90، پژوهش و نظریه فرهنگی قابل توجه درباره انسان شناسی کودک و نوجوان ایرانی نداریم

 آینده نگاری و عزم ملی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان وجود ندارد

کاموس افزود: در حال حاضر نگاه ملی و عزم ملی در سیاستگذاری نشر ادبیات کودک و نوجوان وجود ندارد. اندیشمندان اسلامی، قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به این ضرورت رسیده بودند که برای ارتباط با عموم مردم، خانواده‌ها و آینده جامعه اسلامی؛ به سمت ادبیات کودک و نوجوان حرکت کنند. در آن دوران شهید مطهری کتاب ارزشمند داستان و راستان را می نگارند، دکتر علی شریعتی کتاب‌هایی مثل یک جلویش بی‌نهایت صفر و غیره می‌نویسد، در حسینیه ارشاد نمایشگاه کتاب کودک و نوجوان برگزار می‌کند. افرادی چون شهید دکتر بهشتی، باهنر، گلزاده غفوری به ادبیات کودک و نوجوان اهمیت می‌دهند و فهرست کتاب‌های مناسب برای کودک تهیه می‌کنند. در دهه 60، با پیروزی انقلاب اسلامی و تأسیس جمهوری اسلامی،‌ این اهمیت در نظام به احساس ضرورت نسبت به تربیت کودکان و نوجوانان برای حفظ انقلاب اسلامی تبدیل می‌شود.

ظاهراً یک دهه پس از پایان جنگ، با آرامش و ثباتی که پدید می‌آید سیاستگذاران فراموش می‌کنند که آینده فردا در دست کودکان و نوجوانان است و جدیت در این حوزه کم می‌شود و حرکت‌های محدودی صورت می‌گیرد که البته ارزش و اجر آن محفوظ است. اما عزم ملی در دهه 80 و 90 در حوزه سیاستگذاری نشر ادبیات کودک و نوجوان دیده نمی‌شود. نظام جامع آموزش کشور که شامل صدا و سیما، آموزش و پرورش، سازمان تبلیغات اسلامی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت علوم تحقیقات و فناوری و مؤسسات آموزشی دولتی و مردمی در در حوزه سیاستگذاری نشر ادبیات کودک و نوجوان روزمرگی می‌کنند. البته وظیفه اصلی در این حوزه با آموزش و پرورش است. وضعیت ادبیات کودک و نوجوان در ایران روزمرگی است. وضعیت ادبیات کودک و نوجوان دفاع مقدس نیز روزمرگی است و سیاستگذاری مشخص و موثری ندارد.

شناخت جریان‌های فکری ادبیات کودک و نوجوان دفاع مقدس

کاموس در ادامه بحث گفت: مسئله دیگر در سیاستگذاری نشر، شناخت جریان‌های فکری ادبیات کودک و نوجوان دفاع مقدس است. هنوز سؤالات اساسی در این حوزه مطرح است. اینکه آیا طرح جنگ و ادبیات جنگ برای کودک و نوجوان؛ آری یا خیر؟ عده ای معتقدند که نباید باشد، عده ای می گویند ادبیات جنگ نه، دفاع مقدس آری. یا صحبت بر سر اینکه کدام بعد از جنگ مطرح شود؛ وجود دارد.

با توجه به پیچیدگی رسانه‌های رقیب، حفظ انقلاب اسلامی، تربیت عمومی جامعه، بر عهده حاکمیت است. در مبحث سیاستگذاری نشر ادبیات کودک و نوجوان به دو حوزه باید توجه ویژه کرد: سیاست و اقتصاد. در عرصه سیاسی، به استثنای مقام رهبری، ظاهراً بدنه حاکمیت، به یک اغنایی رسیده است و بحث در این حوزه برایشان موضوعیتی ندارد. بحث دیگر اقتصاد است. گردش اقتصادی در چه ژانرهایی اهمیت دارد؟ گردش مالی حوزه نشر ادبیات دفاع مقدس در کجاست؟ چه زمانی قرار است این گردش مالی به ادبیات کودک و نوجوان دفاع مقدس برسد؟ بنده با استثنائات کاری ندارم. ارزشمند هستند. اما آنچه که انجام می‌شود، پاسخگوی نیاز ما نیست.

باید نگاه «انسان تراز جهانی» مطرح باشد. در جامعه ای که 60 درصد خانواده‌های پایتخت از شبکه‌های تلویزیونی جهانی استفاده می‌کنند، یعنی با انسان تراز جهانی روبرو هستیم. برای این کودک چگونه می‌توانیم ملی و بومی بنویسیم؟ آیا واقعاً در نهادهای رسمی ما، جایی برای کارگروه آینده کودک و کودک آینده وجود دارد؟ کودک آینده چگونه می‌تواند باشد؟ برای رسیدن به کودک مطلوب چه سناریوهایی وجود دارد؟ در مغزافزار حاکمان و مسئولان و سیاستگذاران ما، این مهم جایی دارد؟

هم سیاست و هم اقتصاد در عرصه ادبیات کودک و نوجوان، راههای دیگری را می‌روند. یک دهه است که آلارم ادبیات کودک و نوجوان روشن است. سیاستگذاری مستمری در عرصه ادبیات کودک و نوجوان نمی‌بینیم. در میان جایزه‌های کتاب سال و کتاب دفاع مقدس و دیگر جوایز، بیشتر رشته‌های کتاب کودک و نوجوان برگزیده ندارند و نهایتاً تقدیری هستند.

تغییر در جریان‌های اصلی ادبیات کودک و نوجوان در ایران

کاموس در پایان گفت: اگر در دهه ۶۰ و ۷۰ ادبیات اجتماعی واقعگرا،‌ ادبیات دینی و ادبیات دفاع مقدس جریان‌های اصلی ادبیات کودک و نوجوان در ایران بودند با ورود آثار فانتزی از علمی و تخلیلی و پلیسی تا جادو و ترسناک در دهه 80 مسیر جریان اصلی تغییر کرده است.

پیش ‌بینی می‌شود در دهه 90 در نبود جریان اصلی مانند ادبیات دینی و دفاع مقدس ویژه کودک و نوجوان، در حوزه نشر ادبیات کودک و نوجوان با ادبیات جادو، ادبیات پلیسی سیاه و داستان‌های برخاسته از عرفان‌های نوظهور و رمان‌های عامه پسند عاشقانه برای نوجوانان روبرو هستیم.

اگر مؤلفه سیاستگذاری در ادبیات کودک و نوجوان در دهه ۶۰ و ۷۰ برخاسته از نظریه‌های فرهنگی روانشناسی و تربیتی کودک بود و در دهه ۸۰ جامعه شناسی کودک و نوجوان، در دهه ۹۰ باید سراغ فلسفه ادبیات کودک و نوجوان رفت و بار دیگر به هستی شناسی و کارکرد ادبیات کودک و نوجوان بپردازیم.

انتهای پیام/و

ویدیو مرتبط :
بازدید از فرهنگسرای کودک و آینده