اسلام چگونه به بنگلادش وارد شد/ چه شخصیت‌های برجسته‌ای در بنگلادش شیعه بودند

به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، پیش از ورود اسلام، مردم بنگلادش پیرو آیین‌های هندو و بودا بودند که در ادامه از طریق بازرگانان و مبلغان عرب اسلام وارد این کشور شد، اما در قرون بعد، صوفیان و عرفای اسلامی که بسیاری از آن‌ها فارسی زبان و محب اهل بیت(ع) بودند، در گسترش اسلام در این سرزمین، نقش به سزایی ایفاء کردند.

جمهوری مردمی بنگلادش، کشوری با مساحت 570/147 کیلومتر مربع، واقع در جنوب آسیا و شرق هند با 150 میلیون نفر جمعیت است. پایتخت آن داکا و در زمره پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان اسلام به شمار می‌آید. دین رسمی بنگلادش اسلام و زبان رسمی نیز بنگلا است. با این وجود، گرچه زبان انگلیسی رسمی نیست، اما به عنوان زبان دوم شناخته می‌شود.

*ورود اسلام به بنگلادش

در مورد ورود اسلام به سرزمین بنگال(بنگلادش و سه ایالت هند) روایت‌های متفاوتی وجود دارد. برخی مورخان، ورود اسلام به منطقه بنگال باستان را فتح این منطقه توسط محمد بن قاسم در سال 711 میلادی (94 هجری قمری) می‌دانند اما برخی گفته‌اند که در سال 618 میلادی، ابو وقاص ابن وهیب، یکی از اصحاب پیامبر اسلام(ص) و نخستین مسلمان به منطقه چیتاگانگ (شهر بندری بنگلادش) عزیمت کرد و در کنار فعالیت بازرگانی، مشغول به تبلیغ و ترویج دین اسلام شد.

در همان زمان، چند تن دیگر از اصحاب پبامبر(ص) به نام‌های تمیم انصاری، ابووقاص مالک، ابوالغیث ابن‌ حارس در شهر بندری چیتاگنگ سکونت گزیدند. این رفت و آمد مسلمانان صدر اسلام به بنگلادش، پس از رحلت رسول خدا(ص) و در زمان تابعین نیز ادامه داشت. علی ادریس، جغرافیدان عرب، ورود المسعودی و یعقوب ابن عبدال از مسلمانان صدر اسلام به بنگلادش را تائید کرده است.

اما به نظر پژوهشگران، بعد از فتح دره سند، توسط محمد بن قاسم دین اسلام به طور گسترده وارد این سرزمین شده است. در این دوران، بسیاری از مبلغان اسلامی از کشورهای یمن، حجاز، عراق، ایران و ترکیه وارد این سرزمین شدند و به خاطر تبلیغ و ترویج اسلام، عمر خویش را در این دیار گذراندند.

آثار زیادی حکایت از آن دارد که مسلمانانی چند در دوران خلافت عباسیان در این دیار رفت و آمد داشته‌اند. مثلاً در شهرهای «پهارپور» و «راجشاهی» سکه‌های دوران خلافت هارون الرشید و در شهرهای «مایناماتی» و «کومیلا» سکه‌های دوران خلافت عباسیان کشف شده است.

اخیراً در شهر «لالمانیرهات» حین حفاری در یک مکان متروکه، مسجدی متعلق به سال 69 هجری(648 م) کشف شده است. در میان ویرانه‌های این مسجد، کتیبه‌ای یافت شده که در آن، به طور روشن «لا اله الا الله، محمد رسول الله» سال 69 هجری نوشته شده است. این کتیبه آجری، هم اکنون در موزه شهر «رنگ پور» نگهداری می‌شود.

در حال حاضر این مسجد بین مردم این منطقه به نام «مسجد گم شده» مشهور شده است. گروه باستان‌شناس انگلیسی «تیم استیل» قدمت بیش از 1300 سال این مسجد را مردود ندانسته است، چون شواهد تاریخی نشان می‌دهد که از زمان قدیم، بازرگانان کشورهای خاورمیانه و آسیای میانه این منطقه را به عنوان مسیر اتصالی با چین تلقی می‌کردند.

اسلام در شبه قاره هند، از جمله در بنگلادش، در ادوار مختلف، توسط مبلغان و صوفیانی که از حمایت سلاطین غزنوی، غوریان و مغول‌ها برخوردار بودند، گسترش یافته است.

بزرگان این منطقه ادعا می‌کنند که «مسجد گم شده» توسط یکی از اصحاب پیامبر(ص) بنام ابووقاص ساخته شده است. مرقد او در شهر «کوانگتای» چین واقع شده است. به هر روی، اسلام در شبه قاره هند، از جمله در بنگلادش، در ادوار مختلف، توسط مبلغان و صوفیانی که از حمایت سلاطین غزنوی، غوریان و مغول‌ها برخوردار بودند، گسترش یافته است.

 

 

*نقش صوفیان در منطقه

در زمینه گسترش اسلام در شبه قاره هند، به ویژه بنگلادش، صوفیان و دراویش نقش به سزایی ایفا کرده‌اند. توده‌های غیرمسلمان، نظیر بودایی‌ها و هندوها از حسن اخلاق و قدرت فوق‌العاده روحانی و معنوی، رفتارها و منش‌های شایسته، انسان‌دوستی و ساده‌زیستی صوفیان و دراویش، تحت تاثیر قرار گرفتند و با میل و علاقه خود به اسلام روی می‌آوردند.

قبل از ورود اسلام به سرزمین بنگال، بودائی‌ها و طبقات پایین جامعه که هندو مذهب بودند، تحت سلطه اشراف هندو قرار داشتند، آنان از تمامی حقوق انسانی محروم بودند، به طوری که آن‌ها، برده به حساب می‌آمدند. در این شرایط وقتی که صوفیان بیگانه، پیام صلح و تساوی انسانی اجتماعی اسلام را مطرح کردند قشر محروم و ستمدیده این منطقه به زیر سایه اسلام پناه بردند.

با توجه به نفوذ معنوی صوفیان و سایر عرفای اسلامی در سرزمین بنگال، رفتار و افکار مردم بنگلادش، با سایر مناطق شبه قاره تفاوت‌های زیادی دارد، همزیستی مسالمت‌آمیز مسلمانان با دیگر ادیان و مذاهب و گرایش قابل توجه آن‌ها به اهل بیت پیامبر(ص) از ویژگی‌های خاص مسلمانان بنگلادش به شمار می‌آید. به روایت برخی بزرگان، بایزید بسطامی صوفی معروف ایرانی بین سال‌های 866 تا 874 میلادی در بنگلادش مشغول اشاعه اسلام بوده است.

قدمگاه نسبتاً بزرگ وی در شهر چیتاگنگ به مزار بایزید معروف است. روزانه صدها تن از مردم گوشه و کنار بنگلادش برای زیارت این مزار عازم شهر چیتاگنگ می‌شوند. نام چند تن از صوفی‌های معروفی که در مناطق مختلف بنگلادش حاکمان ستمگر هندو را شکست دادند و پرچم اسلام را در این سرزمین به اهتزاز در آوردند، به شرح ذیل است؛

شاه محمد سلطان بلخی: وی در سال 1053 میلادی، وارد منطقه «هاریرام پور» واقع در شهر«مانیک گنج» شد و حیطه تبلیغات اسلامی وی، منطقه «ماهاستان گار» واقع در شهر«باگورا» بوده است.

در همان زمان، شاه محمد سلطان رومی در منطقه «نتراکونا» مشغول انجام تبلیغات اسلامی بود. فرمانروای هندو مذهب، به نام «مادان پور» توسط ایشان مسلمان شد.

در سال 1179 میلادی، بابا شاه آدم در منطقه «بیکرام پور» و در سال 1184 میلادی، شاه مخدوم در منطقه راجشاهی، به تبلیغ اسلام پرداختند.

در سال 1398 میلادی نیز، شاه صوفی خان جهان علی، در منطقه خولنا، 360 مسجد ساخت که مسجد «شصت گنبد» یکی از آثار باستانی بنگلادش محسوب می‌شود.

حضرت شاه جلال در سال 1303 میلادی از مسیر دهلی وارد «سیلهت» در منطقه شمال شرق بنگلادش شد، در آن زمان، منطقه سیلهت، تحت سیطره حکومت «راجا گاورا گاویندا» فرمانروای ستمگر هندو قرار داشت. حضرت شاه جلال، همراه با 360 صوفی، وارد این منطقه شدند و «راجا گاوراگاویندا» را شکست دادند. پس از آن، مردم این منطقه از قدرت معنوی و کردار و شخصیت بالای او بسیار تحت تاثیر قرار گرفتند و در عرض چند روز، مردم ستمدیده این منطقه دسته دسته نزد او آمدند و به اسلام گرویدند.

این صوفی یمنی‌الاصل در سال 1341 میلادی درگذشت. از آن به بعد، مزار ایشان، بزرگترین زیارتگاه مردم بنگلادش بشمار می‌آید. در آثار باقی مانده از حضرت شاه جلال(ره)، اسامی ائمه اطهار، پنج تن آل عباء و اشعار فارسی در شان و منزلت بالای اهل بیت پیامبر(ص) نیز مشاهده می‌شود، به این دلایل، حدس و گمان بسیاری از محققین این است که ممکن است حضرت شاه جلال، پیرو مکتب شیعه بوده است.

 

 

*ورود شیعیان به بنگلادش

در اواسط قرن هفدهم میلادی و پس از کشف مسیر آبراه، تماس و ارتباط میان کشورهای حاشیه خلیج فارس با بنگال باستان گسترش یافت. در این زمان، مبلغان، شاعران و دانشمندان شیعه از بندرعباس و بصره توسط کشتی، خیلی راحت به بندر هگلی(منطقه‌ای واقع درایالتبنگال غرب) می‌رسیدند. بنابراین شیعیان در دوران حکومت «جهانگیر» امپراتور مغول به طور گسترده به بنگال وارد شدند.

از سوی دیگر، خانم نورجهان همسر امپراتور وقت، شیعه و پیرو مذهب اهل بیت(ع) بوده است. او نگرش سخاوتمندانه‌ای نسبت به شیعیان داشت، لذا در این زمان دربار امپراتور مغول با حضور شاعران و دانشمندان شیعه و فارسی زبان بسیار رونق پیدا کرد. این وضعیت، در زمان حکومت امپراتور «شاه جهان»، پسر سوم جهانگیر نیز ادامه داشت.

ممتاز بیگم همسر محبوب «شاه جهان» نیز شیعه بود.

جالب اینجاست که خانم ممتاز بیگم، همسر محبوب «شاه جهان» نیز شیعه بود.

در سال 1630 میلادی، «شاه جهان» پسر خود «شاه شجاع» را نایب السلطنه منطقه بنگال کرد. «شاه شجاع» نیز برای شاعران و دانشمندان شیعه و فارسی زبان احترام خاصی قایل بود. مادر «شاه شجاع»(ممتاز بیگم) و دو همسر او از پیروان مکتب شیعه بودند.

همین باعث شد شیعیان که بیشترین آنان فارسی زبان بودند، به طور گسترده وارد منطقه بنگال شوند. به این ترتیب، مسئولیت‌های مهم در دربار نایب السلطنه بنگال به شیعه‌ها واگذار شد. علاوه بر این، شیعیان فارسی زبان در اداره مالیات نیز نفوذ قابل توجهی پیدا کرده بودند. بنابراین ما می‌بینیم که از «مرشد قلی خان» تا «سراج الدوله» آخرین ن&

ویدیو مرتبط :
درگیریهای خونین در بنگلادش