«ممیرو» تنهایی انسان روستایی معاصر/ دقایقی با یک بیمار روانی جذاب

خبرگزاری فارس_ گروه سینما و تئاتر: روز گذشته هشتمین روز از سی وچهارمین جشنواره فیلم فجر در برج میلاد میزبان به «ممیرو»، «پل‌خواب»، «عادت نمی‌کنیم» و «برادرم خسرو» بود. نقدهای کوتاه فیلم های روز هشتم را در ادامه می‌خوانید:

ممیرو

*تنهایی انسان روستایی معاصر...

فیلم سینمایی «ممیرو» به کارگردانی هادی محقق و تهیه‌کنندگی مجید برزگر فیلمی است دربارة ناامیدی و امیدواری یک پیرمرد روستایی. سازندگان این فیلم، از جمله هادی محقق که پیش از این با فیلم «او خوب سنگ می‌زند» در دوره‌های قبل جشنوارة فجر و مجید برزگر با فیلم «یک شهروند کاملاً معمولی» در همین دوره خود را به عنوان علاقه‌مندان به سینمای جشنواره‌ای معرفی کرده بودند، در این فیلم نیز همین رویکرد را دنبال کرده‌اند.

«ممیرو» که به گفتة سازندگانش و شهادت تصاویر به نمایش‌درآمد در فیلم، در شرایطی بسیار سخت و طاقت‌فرسا ساخته شده است، به ماجرای تنهایی پیرمردی به نام ایاز می‌پردازد که در پی اتفاقی ناگوار، از زندگی دست شسته است و به دلیل احساس گناهی که از وقوع آن اتفاق می‌کند، در یک شرایط روحی نامناسب، پیوسته می‌کوشد تا خود را از بین ببرد. ممیرو روایت رویگردانی یک انسان از زندگی‌ و بازگشت دورباره‌اش به آن و تکرار مجدد این رویگردانی و بازگشت است؛ روایتی که می‌کوشد به رابطة انسان و طبیعت و نزدیکی و فاصلة آن‌ دو از یکدیگر بیندیشد.

«ممیرو» با قصه‌ای متفاوت و شخصیت‌هایی غیر متعارف تا کنون توانسته است نظر مثبت جشنواره‌های بسیاری را در جهان، از پونای هند تا سائوپائولوی برزیل و پوسان کرة جنوبی به خود جلب کند. از این روست که باید گفت «ممیرو» یک اثر جشنواره‌ای است که مخاطبانش را در آن سوی آب‌ها می‌جوید و چنانکه بازخوردهای اکران آن در جشنوارة فیلم فجر نیز مؤید آن است، اساساً نسبت وثیقی با مخاطبان ایرانی ندارد.

پل خواب

*به افتخار داستایوفسکی

پل خواب به کارگردانی اوکتای براهنی فیلمی است که به تصریح خود فیلمساز و چنانکه از سیر حوادث می‌توان فهمید، برداشت آزادی است از داستان جنایت و مکافات نوشتة نویسندة شهیر روس، داستایوفسکی. استفاده از عبارت «برداشت آزاد» نیز خود حاکی از نوع نگاه فیلمساز به داستان اصلی است و تفاوت‌های این نوع استفاده از داستان را با «اقتباس» مورد تأکید قرار می‌دهد.

فیلم «پل خواب» ماجرای قتل پیرزنی ثروتمند و تنها، به دست یک جوان و واکاوی زمینه‌ها و انگیزه‌ها و همچنین پیامدهای این جنایت است؛ جنایتی که نقطة اشتراک اصلی این دو اثر محسوب می‌شود. اما مهم‌ترین تفاوت این فیلم با داستان جنایات و مکافات را شاید بتوان در قرار گرفتن نقطة ثقل آن‌ها جست. چنانکه در فیلم براهنی بار اصلی داستان بر دوش نیمة اول روایت و نمایش انگیزه‌های شکل‌گیری جنایت است؛ در حالی که در رمان داستایوفسکی بار اصلی روایت را حوادث پس از قتل یعنی عذاب وجدان قاتل پس از گفتگوهای طولانی و ویرانگر او با بازپرس و حلاجی افکار و ذهنیاتش در ارتباط با حادثه، بر دوش می‌کشد. همچنین داستان جنایات و مکافات اثری نهیلستی است که به نوعی محاکات وضعیت بحرانی بشر در جهان امروز است.

انگیزه‌های قاتل در داستان داستایوفسکی بیش از آنکه اقتصادی باشد، روانی و متأثر از ذهنیات قاتل است. او حتی از پول‌های به سرقت رفته نیز استفاده نمی‌کند و آنچه بیشتر او را در مسیر جنایت پیش می‌برد تردیدها و یأس‌هایی است که با آن‌ها دست به گریبان است. اما به نظر می‌رسد مجال تنگ نود دقیقه‌ای فیلم براهنی، با حرف‌هایی در حوزه‌های اجتماعی و چه بسا دغدغه‌هایی اساساً متفاوت، بر خلاف داستان مفصل جنایات و مکافات بستر مناسبی جهت طراحی انگیزه‌های لازم برای جنایت نیست. از این رو متوسل شدن فیلمساز به مسئلة مواد مخدر نیز گویی بیشتر در جهت زمینه‌سازی در همین فرصت کوتاه بوده است. به بیان دیگر کارگردان در مدیوم سینما نه توانایی و نه قصد آن را داشته است که در معرفی شخصیت اصلی داستان و انگیزه‌های او برای قتل به عوامل فلسفی و روان‌شناختی بپردازد. به همین دلیل تلاش کرده است با مسئلة مواد مخدر تا حدود زیادی جای خالی زمینه‌سازی‌های روانی را پر کند و قصه‌اش را جلو ببرد.

پایان‌بندی رمان داستایوفسکی در راستای حرکت کلی داستان و پایانی نهیلیستی است. در واقع اعتراف قاتل در آنجا، نه از جنس پشیمانی یا توبه، بلکه از سنخ انتحار و خودویرانگری انسانی به پایان‌رسیده است. در حالی که پایان فیلم «پل خواب» به رغم روایت سنگین و فضای پرفشار اثر، پایانی به نسبت گشاینده و روشن است. اقدام انسانی و مسئولیت‌پذیرانة پدر در این فیلم در صورت خوانش در بستر کلی داستان و پیش چشم داشتن شخصیتی که از او در داستان به مخاطب معرفی می‌شود، رفتاری عمیقاً وجدانی و شرافتمندانه است. فیلم «پل خواب» فیلمی است که با وجود بازی‌های درخشان بازیگران و روایت قصه‌گویش، ظرفیت‌های خوبی برای برقراری ارتباط با مخاطبان خود را دارد، اما از سوی دیگر به دلیل خشونت فراوان برخی از صحنه‌ها در آن و نمایش مکرر مصرف مواد مخدر می‌تواند از با اما و اگرهایی نیز همراه باشد.

عادت‌ نمی‌کنیم

*مردهای خائن، زن‌های مغموم

«عادت نمی‌کنیم» به کارگردانی ابراهیم ابراهیمیان یک درام خانوادگی است، دربارة چالش‌های موجود در زندگی خانواده‌‌های ایرانی. در این فیلم مخاطب به تماشای روابط آسیب‌دیده و شکنندة خانواده‌هایی می‌نشیند که مسئلة وفاداری مردان در آن عامل اصلی بروز مشکلات و مصائب پیش‌آمده است.

فیلم بیانی قصه‌گو دارد و با ایجاد گره و تعلیق مخاطب را با خود برای رمزگشایی از نشانه‌های داخل روایت همراه می‌سازد. ابراهیمیان که سال گذشته با فیلم تلخ و پوچ‌گرای «ارسال یک آگهی تسلیت برای روزنامه» در جشنواره حاضر شده بود، در فیلم اخیرش تا حدودی از فضای یأس‌آور و سیاه اثر پیشین خود فاصله گرفته است، اما هنوز هم رنگ‌مایه‌های خیانت، تردید و سیاهی در روایت حضور دارد.

عنوان فیلم «عادت نمی‌کنیم» که در تیتراژ خود تلاش دارد با املای متفاوت «آآآدت نمی‌‌کنیم» بر جنبة کنایی این عنوان بیشتر تصریح کند، به نوعی اشاره به روابط تثبیت‌شده‌ای دارد که با تحمیل شرایطی نامتعادل علیه زنان، آن‌ها را قربانیان اصلی این روابط نابرابر قرار داده است. عادت‌ نمی‌کنیم با ایجاد فضایی معمایی و چه بسا جنایی، با پنهان و آشکار کردن برخی از اطلاعات برای مخاطب، همچون آثار پلیسی اما این‌بار در فضایی خانوادگی و خائنانه، با او در کشف و حدس اتفاقات به بازی شطرنج می‌نشیند؛ در حالی که در نهایت بازندة اصلی در آن خانواده‌ها و به شکل مشخص زنان هستند.

برادرم خسرو

*دقایقی با یک بیمار روانی جذاب

«برادرم خسرو» ساختة احسان بیگلری، چندمین فیلمی است که در روز هشتم جشنواره، مخاطب را به تماشای اثری به نسبت قصه‌گو می‌نشاند؛ چیزی که در مقایسه با جشنوارة دورة پیشین می‌تواند حکایت از تغییر رویه و به نوعی رویگردانی نسبی فیلمسازان جوان از آثار ضد قصه و ملا‌ل‌آور سال‌های اخیر باشد. برادرم خسرو فیلمی دربارة یک جوان هنرمند است که از یک نوع بیماری روانی به نام اختلال دو قطبی رنج می‌برد.

او که به دلیل شرایط نامناسبش تحت مراقبت خواهر خود قرار دارد، به جهت پیش‌آمد کاری برای خواهرش موقتاً ناگزیر از اقامت در خانة برادر بزرگترش می‌شود. در پی این حضور، تعارضات شدیدی که میان سبک زندگی هنری و بی‌قیدانة خسرو و زندگی منظم و برنامه‌ریزی‌شدة خانوادة برادرش وجود دارد، منجر به ایجاد مشکلاتی برای آن‌ها می‌شود. فیلم روایتی محزون و تأثربرانگیز است که با بهره‌گیری از طنز موقعیت و تعارضات رفتاری دو برادر، در بستری شاد و طنازانه پیش می‌رود. بازی خلاق و سرخوشانة شهاب حسینی نیز در نقش یک بیمارِ دچار شیدایی، سهم بسزایی در پیشرفت روایت اثر دارد. چنانکه بسان فیلم «کفش‌هایم کو» باید عامل اصلی سر پا ایستادن فیلم را بازی نقش اول آن دانست و در صورت حذف حسینی از این فیلم به اثری متفاوت از آنچه روی پرده به نمایش درآمد، اندیشید.

همچنین با جلو رفتن داستان و شدت یافتن تعارضات رفتاری دو برادر و تغییر حال خسرو از شیدایی به افسردگی، فضای طنازانه و بانشاط فیلم تغییر می‌‌کند و مخاطبان فیلم نیز بیشتر درگیر فضای مغموم و فسردة داستان می‌شوند. برادر خسرو در کنار چند اثر دیگرِ به نمایش‌درآمده در جشنوارة امسال، روایت مکرر دیگری است از انسان‌هایی که زندگی در دنیای امروز مهارت برقراری ارتباط با یکدیگر را از آن‌ها سلب کرده است و جهان آن‌ها را به رغم ظاهر زیبای آن، چونان موریانه از درون جویده است. «برادرم خسرو» روایت غم‌انگیز دیگری است از برادرانی که بر سر یکدیگر فریاد می‌کشند و گاهی به روی هم دست بلند می‌کنند. این فیلم تصویر نگران‌کننده‌ای است از شکنندگی روابطی که در زیر گام‌های بی‌توجه دنیای یخ‌زدة ما به شدت در خطر ویرانی است.

یادداشت:محمدرضا وحیدزاده

انتهای پیام/ن

http://fna.ir/2VSRCF

ویدیو مرتبط :
پرستار بیمار روانی هست