سرمقاله خراسان/ « چرا مجمع صادر کنندگان گاز به قیمت گذاری ورود نمی کند؟»

سرمقاله خراسان/ « چرا مجمع صادر کنندگان گاز به قیمت گذاری ورود نمی کند؟»

خراسان/ « چرا مجمع صادر کنندگان گاز به قیمت گذاری ورود نمی کند؟ » عنوان یادداشت روز روزنامه خراسان به قلم جواد غیاثی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:

مجمع کشورهای صادرکننده گاز، به عنوان یک نهاد غیررسمی، بعد از تشکیل اولین جلسه خود در سال 1380 در تهران، موضوعاتی چون، "توازن عرضه و تقاضای گاز" ،"بهبود سهم گاز در ترکیب انرژی مصرفی جهان" و " ارتقای موافقت‌نامه‌های زیست محیطی و مصرف گاز" را به عنوان اهداف خود برگزید. در این میان در روزهایی که گاز به صورت تابعی از نفت و به بهای اندک، قیمت گذاری و معامله می شد، تمایل کشورهای عضو برای تنظیم عرضه و قیمت گاز بیش از هرچیز دیگری بود. در همین شرایط بود که GECF در سال 1387 و بعد از پیشنهاد ایران، به عنوان یک نهاد رسمی بین المللی اساسنامه و مقر دائمی خود را تعیین کرد تا خیلی ها از آن به عنوان اوپک گازی یاد کنند. پوتین رئیس جمهور روسیه آن روزها از پایان یافتن روزهای ارزان فروشی گاز خبر داد. همزمان غربی ها که خاطره تلخ 4 برابر شدن قیمت نفت طی سال های نیمه اول دهه 70 میلادی را در ذهن داشتند نسبت به ایجاد یک سازمان منسجم در حوزه گاز و ایجاد کارتلی قدرتمند مانند اوپک هشدار دادند. با همه اینها و با گذشت 14 سال از ایجاد این مجمع و گذشت 7 سال از ساختارمندشدن آن، GECF هرگز نتوانسته در قیمت گذاری گاز ورود کرده و کارکردی چون اوپک داشته باشد. اینکه چرا اعضا به این موضوع ورود نکرده اند -یا نتوانسته اند- چندین علت دارد که مهمترین آن ابزارهای قدرت اندک این نهاد است.
از عبارت "اوپک گازی" استفاده نکنید
واقعیت این است که از نظر در اختیارداشتن منابع، مجمع کشورهای صادرکننده گاز بیش از 73 درصد ذخایر گازی و بیش از 60 درصد صادرات گاز در جهان را در اختیار دارند که بسیار بیشتر از سهم حدود 35 درصدی اوپک در بازار نفت است. اما گاز ماهیتا با نفت تفاوت دارد. گاز به خاطر هزینه های حمل و نقل، به طور کلی به صورت منطقه ای قیمت گذاری می شود به طوری که قیمت در اروپا چند برابر آمریکاست. لذا تنظیم عرضه و تعیین قیمت از این طریق چندان ممکن نیست. از سوی دیگر سهم کم گاز در سبد انرژی مصرفی جهان قدرت چانه زنی این نهاد را کاهش می دهد. به همه اینها باید شرایط فعلی بازار را نیز افزود. شاید همین موضوعات باعث شد که حتی استفاده از اصطلاح اوپک گازی یا اوجک که طی سال های 2008 به بعد مرسوم شده بود، توسط اعضا نهی شود. عادلی، دبیرکل این مجمع و وزیر نفت کشورمان اخیرا با تمایز قائل شدن بین ماهیت اوپک با GECF استفاده از عبارت اوپک گازی را یک اشتباه مصطلح دانستند که باعث تخریب جایگاه این نهاد می شود.
"بازار مصرف کننده" و چالش قدرت نهادهای عرضه
هم اکنون بازار انرژی در جهان به "بازار مصرف کننده" تبدیل شده است. فزونی تاریخی عرضه نفت باعث تقلیل بیش از حد قدرت چانه زنی تولیدکنندگان و تقویت مصرف کنندگان شده است. واقعیت این است که حتی اوپک هم طی سال هایی می توانست دخالت موثر در بازار داشته باشد که بازار، بازار تولیدکننده بود و اعضا به دلایل مختلف سیاسی و اقتصادی انگیزه همگرایی داشتند.
بازی برد-برد محیط زیست و GECF
با این شرایط نمی توان انتظار داشت، سهم بازار، همگرایی اعضا و حتی تغییر شرایط بازار بتواند ابزاری قدرتمند در اختیار GECF قرار دهد. در این میان اما مزیت زیست محیطی گاز نسبت به نفت و زغال سنگ می تواند معادلات را تغییر دهد. طی چند سال اخیر موضوع گرم شدن زمین، بیش از پیش به دغدغه کشورهای جهان تبدیل شده است. یکی از مهمترین موضوعات مورد بررسی در مجمع جهانی اقتصاد طی سال های اخیر بحث گرم شدن زمین بوده و تلاش هایی برای ایجاد محدودیت در تولید گازهای گلخانه ای توسط نهادهای بین المللی در حال پیگیری است. البته این تلاش ها فعلا تحت تاثیر موضوعاتی چون رشد اقتصادی کشورها و گریز از بحران های مالی قرار دارد اما قطعا توجه به مسئله محیط زیست فزاینده است.
نشانه هایی از توجه ویژه اعضای GECF به این موضوع در نشست اخیر هم وجود دارد. نشست اخیر با عنوان گاز و توسعه پایدار برگزار می گردد. مهمترین بحث در موضوع توسعه پایدار، توجه به تمام جوانب توسعه و مخصوصا مسائل زیست محیطی است. علاوه بر آن اعلام شده است پیامی از سوی GECF به کنفرانس سران متعهدین به کنوانسیون بین المللی تغییرات آب و هوا یا کاپ بیست و یکم در پاریس ارسال و در آنجا قرائت خواهد شد. وزیر نفت کشورمان در این باره اعلام کرد:" سال ٢٠١٥ از نظر مباحث مربوط به تغییرات آب و هوا سالی بی سابقه و منحصر به فرد بود و همچنین نشست COP21 نیز قرار است هفته آینده در پاریس برگزار شود. از آنجا که گاز طبیعی نعمتی ویژه است که می تواند کمک شایانی به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای کند و این موضوع در بیانیه سران در نظر گرفته شده است، بنابر این، پیشنهاد شده است که پیام جی ای سی اف در سومین اجلاس COP21 هم قرائت شود.".
با توجه به آلایندگی اندک گاز و تولید روزافزون این محصول در جهان از سویی، دغدغه های فزاینده زیست محیطی از سوی دیگر و توجه مجمع صادرکنندگان گاز به این موضوع، می توان امیدوار بود در آینده دغدغه های زیست محیطی به عنوان ابزار قدرت کشورهای صادرکننده گاز نقش آفرینی کند. موضوعی که البته یک بازی برد-برد برای اقتصاد، جامعه جهانی و تولیدکنندگان گاز خواهد بود. البته این موضوع فعلا تحت تاثیر قیمت اندک نفت و شرایط اقتصاد جهانی است.

ویدیو مرتبط :
پانزدهمین اجلاس وزارتی مجمع کشور های صادر کننده گاز