نصرت‌الله تاجیک در گفت‌وگو با «اعتماد»: اردن تلاش می‌کند از نمد بحران ایران و عربستان برای خود کلاهی بدوزد

اعتماد/ متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.

تلاش‌های عربستان برای در تنگنا قرار دادن ایران روز به روز بیشتر می‌شود. با قطع روابط یکجانبه دیپلماتیک ریاض با تهران، عربستان سیاست‌ افزایش تنش و درگیری را در دستورکار خود دارد و در این راستا، از تمامی ابزارهای خویش برای اعمال فشار بر ایران استفاده می‌کند. در آخرین اقدام در این چارچوب نیز پارلمان عربی ایران را با همان ادعاهای تکراری محکوم کرد و اردن نیز سفیر خود را از تهران به امان برای انجام پاره‌ای از مشورت‌های سیاسی فراخوانده است. درخصوص روابط ایران و اردن و فراخوانده شدن سفیر این کشور از تهران، گفت‌وگویی با نصرت‌الله تاجیک، سفیر اسبق ایران در اردن و تحلیلگر مسائل منطقه‌ای داشته‌ایم که مشروح آن در ادامه می‌آید.
سابقه روابط ایران با اردن در میان کشورهای عضو اتحادیه عرب چگونه است؟ ایران با اردن چه چالش‌هایی پس از انقلاب داشته است؟
روابط تهران و امان پس از انقلاب اسلامی، یک روابط سینوسی بوده است. پس از انقلاب اسلامی و به دلیل حمایت مستقیم ملک حسین، پادشاه پیشین اردن از صدام در جنگ با ایران، روابط تهران و امان تیره و تار بود اما با پایان جنگ تحمیلی و در دوران سازندگی، دو کشور به سمت یک رابطه سازنده و مستقیم و در بستر همکاری‌های اقتصادی پیش رفتند و با روی کار آمدن ملک عبدالله به عنوان پادشاه این کشور و در دولت اصلاحات، این روابط و همکاری‌ها رنگ و بوی سیاسی و امنیتی نیز به خود گرفت و به سطح بالاتری رسید. با این حال و از ابتدای دهه‌٨٠، روابط ایران و اردن برخلاف دهه گذشته تقلیل یافت و هم‌اکنون نیز می‌توان گفت که تهران و امان بالاترین سطح تنش در دو دهه گذشته را تجربه می‌کنند. اکنون اردن در روابط ایران ادعا می‌کند نگرانی‌های سیاسی و امنیتی دارد؛ در حالی که تهران تلاش دارد از افزایش نگرانی‌ها پرهیز شود و به همکاری‌ها رنگ و بوی اقتصادی ببخشد اما به دلیل اینکه دو کشور همسایه مستقیم یکدیگر نیستند و در فاصله‌ای دور از یکدیگر قرار دارند، پتانسیل بالایی هم در روابط دیده نمی‌شود.
اردن سفیر خود را برای مشورت از ایران فراخواند و علت آن را دخالت‌های ایران در مسائل داخلی کشورهای منطقه و حمایت از گروه‌های تروریستی خوانده است. چرا در چنین مقطعی این کشور دست به این حرکت زده است؟
متاسفانه یکی از آثار برهم خوردگی چهره ژئوپولتیکی منطقه و تشدید رقابت‌های منطقه‌ای و تبدیل شدن آن به تضاد و تقابل، تخریب روابط دوجانبه میان کشورها است. ما در سیاست خارجی همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه داریم که روابط دوجانبه زیرساخت تعاملات و روابط کشورها را با یکدیگر فراهم می‌کند ولی هنگامی که این روابط کشورها از مسیر دوجانبه خارج شود، نمی‌توان تعاملات را به کانال صحیحی وارد ساخت. اکنون رقابت‌های منطقه‌ای تهران و ریاض موجب شده تا کشورهایی که در این رقابت ذی‌نفع نیستند و می‌توانند مشکلات‌شان را با ما از طریق گفت‌وگو حل کنند، وقتی در مسیر این رقابت قرار می‌گیرند، سعی می‌کنند تا به قطب‌های ثروت و قدرت متصل شوند. اردن در مقوله مسائل منطقه‌ای تاثیرگذار نیست و به دلیل دور بودن از تحولات منطقه‌ای نمی‌تواند فشاری بر سیاست خارجی ایران وارد کند ولی به دلیل ضعف بنیه‌های اقتصادی و مشکلات داخلی خود و بعضا درگیر‌ی‌ها و اختلافاتش با برخی گروه‌های سیاسی فکر می‌کند خود را به سیاست‌های منطقه‌ای عربستان وصل کند تا از این طریق بتواند مشکلاتش را حل و فصل کند. با این حال، من اعتقاد دارم چاره‌جویی اردن برای حل مشکلاتش یک اشتباه محاسباتی است زیرا حداکثر بتواند از این سیاست در کوتاه‌مدت بهره‌مند شود ولی در بلندمدت روش درستی نیست و از این نمد، نمی‌تواند کلاهی برای خود بدوزد؛ البته ما ضعف‌هایی در روابط دوجانبه و تعاملات منطقه‌ای‌مان داریم یعنی می‌توان مقداری از تنش‌ها را با گفت‌وگو روشن و با تعامل دوجانبه و چندجانبه حل‌و‌فصل کنیم ولی تلاش‌های عربستان برای تبدیل رقابت‌ها به تضاد و تقابل و راه انداختن جنگ‌های نیابتی موجب شده ما نتوانیم از امکانات‌ و توانمندی‌های‌مان استفاده کنیم. من احساس می‌کنم در چنین فضایی، اردن می‌خواهد با وصل شدن به سیاست‌های منطقه‌ای عربستان برای خود جایگاه و نقشی را در تحولات منطقه‌ای تعریف کند و از مزایای رابطه با عربستان بهره‌مند شود.
اگر تصمیم اردن تحت‌تاثیر عربستان باشد چرا آنها زودتر اقدام نکردند؟
اردن در همسایگی مستقیم ایران نیست و شاید هم ضروری نبود در آن مقطع دست به چنین اقدامی بزند هرچند که در آن مقطع هم از خود تحرک سیاسی نشان داد و با حمایت از ریاض، تهران را محکوم کرد. اینکه امان در این مقطع این واکنش را نشان می‌دهد محصول مجموعی از متغیرها است که یکی از این متغیرها فشار عربستان است و متغیرهایی چون مشکلات داخلی و فشار اقتصادی موجب می‌شود تا آنها با دست زدن به چنین اقدامی، نقش‌آفرینی کرده و به زعم خود بخواهند جایگاهی در منطقه‌ای برای خودشان ایجاد کنند. تحولات استانبول نیز در این باره تاثیرگذار بوده و بهانه و زمینه مساعد را برای آنها فراهم کرد.
برخی اعتقاد دارند که وزارت خارجه ایران هم باید در اقدامی مشابه سفیر ما را برای مشورت به تهران فرابخواند. تا چه اندازه این تقابل را در شرایط امروز منطقه به نفع و از روی تدبیر می‌دانید؟
من فکر نمی‌کنم اقدام مشابه، پاسخ درستی باشد. در بازی‌های ژئوپولتیکی تقابل مساله را حل نمی‌کند. احضار سفیر یک بازی سیاسی است. در بازی‌های ژئوپولتیکی چون منشایی فراتر از اهداف سیاسی دارند، نیازمند صبوری و خویشتنداری هستیم. باید از افتادن کشورها به مواضع تند پرهیز شود و نگذاشت تا رقابت‌ها به تقابل، تضاد و خشونت تبدیل شوند. وضعیت نابسامان کنونی منطقه هم به گونه‌ای است که باید تلاش کرد تا گفتمان سیاسی به گفتمان امنیتی تبدیل نشود. تغییر گفتمان سیاسی به گفتمان امنیتی، طرحی است که عربستان امروز دنبال می‌کند و به همین خاطر نباید به این دام افتاد.
در برابر این رویکرد عربستان در منطقه، ایران چه رویکردی را می‌تواند از خود نشان دهد؟
بحران روابط ایران و عربستان از دو ناحیه است؛ مسائل منطقه‌ای و مسائل فرامنطقه‌ای. اصل و ریشه بحران روابط تهران و ریاض از مسائل منطقه‌ای و رقابت دو کشور در پرونده‌های خاورمیانه ریشه می‌گیرد. به عبارت دیگر، رقابت‌های منطقه‌ای ایران از چارچوب کنترل شده خود خارج شده و حالتی تقابلی به خویش گرفته است و به همین خاطر، عربستان سیاست حذفی را در دستور کار خود قرار داده است. مسائل فرامنطقه‌ای نیز به این دامن زده است یعنی رویکرد ایران در برجام و بهبود روابط با غرب، شکست پروژه‌ ایران‌هراسی با دستیابی به توافق هسته‌ای و برخی شیطنت‌های قدرت‌های فرامنطقه‌ای موجب شده تا عربستان نسبت به توان ایران در منطقه هراس داشته باشد. در این رابطه دستگاه دیپلماسی باید دو مساله را در دستور کار خویش قرار دهد؛ نخست، باید تلاش شود تا از افزایش ضخامت رقابت‌های منطقه‌ای جلوگیری شود. در‌این‌راستا باید از هر روشی استفاده کرد. از سوی دیگر باید از کسانی که منافعی در روند بهبود شرایط منطقه‌ای دارند کمک گرفته شود تا با اعمال فشار آنها به عربستان از توسعه بحران و افزایش خشونت و درگیری جلوگیری شود.
در چنین فضایی آیا ما به سمت تقابل بیشتر با کشورهای عربی حرکت می‌کنیم؟
شورای همکاری خلیج‌فارس و همچنین کشورهای جهان عرب یکدست نیستند بلکه در یک طیف قرار دارند. باید تلاش شود روابط دوجانبه ایران با این کشورها حفظ شود و از سویی از قدرت نرم برای پیشبرد اهداف استفاده شود؛ نه آنکه برای کشورهای عربی ایجاد هراس کنیم و به پروژه ایران‌هراسی دامن بزنیم. باید با کشورهای عربی به‌گونه‌ای رفتار شود که می‌خواهیم به استقرار ثبات و آرامش به آنها کمک کنیم و این مساله هم نادیده گرفتن احقاق حقوق گروه مستضعف و مردمی نیست. ایجاد تقابل با کشورهای عربی سیاستی است که آنها تلاش می‌کنند ایران به دام آن بیفتد ولی اگر ما مشکلاتی در سطح رقابت‌های منطقه‌ای عربستان داریم باید تلاش کنیم این رقابت‌ها به تندتر شدن فضای روابط و گسترش دامنه آن منجر نشود.

با کانال تلگرامی «آخرین خبر» همراه شوید

منبع: اعتماد

ویدیو مرتبط :
حرفهای نصرت الله تاجیک ۶ سال بعد از تبرئه شدن