لباسی برای همه فصول؛ نقش طبیعت روی دامن و پیراهن توست

خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: نسیم می‌وزد از لابه‌لای صخره‌های خاکستری و با عبور از علفزارهای سبز و گل‌های زرد و قرمز و نارنجی به دامن دخترک عشایر نرمه‌ای موج می‌بخشد؛ نسیم بین چین‌های دامن می‌پیچد و گلبرگ‌های گل‌های روسری را می‌رقصاند.

رنگ و طرح روسری و پیراهن بلند، در کنار دامن چین‌دار چهره قاب گرفته طبیعت را تغییر داده است. انگار که دخترک عشایر می‌خواهد رنگ طبیعت را کامل کند؛ اصلاً طبیعت و چهارفصل خودش را به اینجا رسانده تا روی این دامن و پیراهن ماندگار شود.

حکایت لباس‌های محلی ایرانی همین است، «تاروپود و رنگ طبیعت»، هر رج که بافته می‌شود در خودش احساس بهار و تابستان و پاییز و زمستان را می‌پیچاند تا به‌وقت مهمانی فصول این حس ناب به کار آید.

پوشش اقوام، هویت ایرانی

داشته‌های فرهنگ ایرانی تنها مختص به زبان، آداب‌ورسوم و آئین‌ها نیست، فرهنگ بومی هر منطقه دست‌هایی پر از مؤلفه‌هایی دارد که علاوه بر غنا بخشیدن به فرهنگ ملی و ایرانی، هویتی مستقل برای هر منطقه قائل است.

از زیبایی‌های فرهنگ ایران‌زمین سخن گفتن بدون نوشتن از لباس‌های محلی خالی از لطف است لباس‌هایی که گویی زیبایی تام و تمام طبیعت در تاروپودشان نقش بسته است و هرکجا که پای می‌گذارند زیبایی چشم‌نوازی را به همراه می‌آورند.

گل‌های بهاری دامان طبیعت نقشی بر دامان پرمهر شیر زنان ایرانی زده و ردای مردان این دیار به رنگ آسمان و خاک دشت‌های پرصلابت این کهن بوم و بر، ردی زیبا بر چهره فرهنگ بومی این دیار کشیده است.

اقوامی که در نواحی مختلف ایران ساکن هستند، به لحاظ اقلیمی و جغرافیایی تحت تأثیر آب‌وهوا و وضعیت زیستی منطقه و مهم‌تر از همه متأثر از جنبه‌های اعتقادی و دینی، پوشش خاصی برای خوددارند و گاه از طریق همین پوشش است که می‌توان مؤلفه‌های فرهنگی هر منطقه را شناخت.

شهروز جدید مغانلو محقق ایل شاهسون با اشاره به ویژگی‌های انحصاری لباس‌های اقوام مختلف ایرانی ازجمله عشایر ایل شاهسون می‌گوید: نکته کلیدی در مورد لباس‌های محلی تهیه لباس به همت خود زنان است به‌طوری‌که درگذشته بیشترین زحمت تهیه و دوخت لباس توسط خود زنان عشایر کشیده می شد.

وی ادامه می‌دهد: دوخت لباس به شکلی بود که زنان حجاب کامل داشته و مطابق باارزش‌های ایل که همان رعایت حریم است، لباس بپوشند.

مغانلو یادآور می‌شود: بیشتر لباس زنان عشایر از پارچه‌های رنگی و شاد است و به شکلی از نقش و طرح طبیعت در لباس‌ها بهره گرفته می‌شود.

لباس محلی؛ زیبای خفته

پوشاک اقوام ایرانی، رنگ و بوی سنت دارد و اصالت یک ایرانی را نشان می‌دهد. هویت لباس‌های محلی به‌صورت جدایی‌ناپذیر با باورهای مردم گره‌خورده و جزئی از جاذبه‌های فرهنگی است.

پوشاک برجای‌مانده از اقوام، نمونه‌های ارزشمندی هستند که پیش از آن‌که به دست فراموشی سپرده شوند، باید بیشتر موردتوجه قرارگرفته و با به‌روزرسانی طرح و رنگ به نسل جوان معرفی شوند.

معاون صنایع‌دستی سازمان میراث فرهنگی با تأکید بر لزوم احیای پوشاک سنتی معتقد است ما می‌توانیم با هویت گذشته خود پیوند برقرار کنیم و هویت ازدست‌رفته خود درزمینهٔ پوشاک را بازسازی کنیم.

بهمن نامور مطلق که در «همایش پژوهشی و تخصصی نگاهی نو به تولید پوشاک بومی و محلی» در استان گلستان سخن می‌گفت، بابیان اینکه تا زمانی که پوشاک ما از خودمان بود هویت و تفاوت داشتیم، می‌گوید: ما تفاوت و تمایز خود را نسبت به غرب از دست دادیم.

وی حرف‌هایش را این‌گونه تکمیل می‌کند: ما در پوشاک اصالت خوبی داشتیم اما این اصالت توسط پدرانمان از دست رفت و امیدواریم این اصالت از بین رفته توسط فرزندانمان به کشور بازگردد. ما باید رنگ و زیبایی را به لباس‌های جوانانمان بازگردانیم.

برای معرفی لباس‌های محلی در نقاط مختلف کشور کارهای بزرگ و کوچکی انجام‌شده و هر فردی به حد بضاعت در این عرصه ورود پیداکرده است هرچند همچنان راه نرفته و کار بر زمین‌مانده زیاد در این عرصه وجود دارد.

در برخی استان‌ها جشنواره‌های لباس‌های محلی به راه افتاده، در برخی دیگر ازجمله استان لرستان فضای برخی بناهای تاریخی ازجمله خانه تاریخی آخوند ابو به عرضه این لباس‌ها اختصاص داده‌شده است.

در اردبیل یک عکاس در حد بضاعت خود راه معرفی لباس‌های محلی عشایر این دیار را در پیش‌گرفته است.

فرامرز جهانگیری عکاس اردبیلی با برگزاری آتلیه‌های عکاسی در شهرهای مختلف ایران به دنبال معرفی نشانه‌های غنی فرهنگی عشایر اردبیل به‌واسطه عنصر البسه است. وی می‌گوید که می‌خواهیم گردشگران علاوه بر اقامت و استفاده از غذاهای محلی و عکس‌های یادگاری بالباس عشایر با غنای فرهنگی منطقه آشنا شوند.

طرحی نو دراندازیم

و اما معرفی ویژگی‌های انواع لباس‌ها و پوشش اقوام ایرانی، ضمن بسترسازی برای آشنایی نسل جدید با داشته‌های فرهنگی ایران موجب می‌شود که طراحان لباس، دست‌اندرکاران و فعالان این عرصه از الگوهایی با هویت و نمونه‌های اصیل مایه گیرند و با تکیه بر غنای فرهنگی خویش، طرحی نو دراندازند.

اینجا نقش مسئولان امر در دستگاه‌ها و نهادهای فرهنگی دوچندان می‌شود؛ لباس‌های محلی تنها داشته‌هایی برای سپرده‌شده به حافظه تاریخی و خاطره‌های دور این دیار نیست، بلکه باید از این رهگذر برای تولید پوششی با مؤلفه‌های بومی و ملی آستین همت بالا زده شود و از این غنا و تنوع در لباس مردان و زنان ایرانی استفاده کرد تا شاید گامی در مسیر تحقق سبک زندگی ایرانی و اسلامی برداشته شود.

در این راستا طی سال‌های اخیر نمایشگاه‌هایی برای عرضه لباس و طرح‌های ایرانی - اسلامی در تهران و استان‌های مختلف دایر شده که البته به نظر می‌رسد تا تأثیرگذاری این نمایشگاه‌ها در پوشش آحاد جامعه و تغییر ذائقه مردم راه زیادی در پیش است.

مدیرکل امور استان‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پوشش را اصلی ملی و دینی می‌داند و می‌گوید: مهم‌ترین هدف از ایجاد نمایشگاه‌های مد و لباس ارائه الگوهای جدید ایرانی اسلامی است.

محمدمهدی احمدی که در نمایشگاه مد و لباس استان سمنان این اظهارات را مطرح کرده، ادامه می‌دهد: تلاش بر این است تا این نمایشگاه‌ها به تقویت الگوهای ملی و ایرانی و دینی در پوشش کمک کند، چراکه مهم‌ترین هدف ارائه الگوهای جدید ایرانی اسلامی و آشناسازی نسل جوان با آداب‌ورسوم گذشتگان است.

وی معتقد است که انسان‌ها در استفاده از نوع پوشش تنوع‌طلب هستند و در طراحی مد و لباس باید به این تنوع‌طلبی توجه و الگوهای متناسب با هویت ملی و ایرانی و دینی ارائه شود .

مدیرکل امور استان‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یادآور می‌شود: این وزارتخانه اعتقاد دارد تنها وسیله‌ای که می‌تواند نسل فعلی را از بی‌هویتی نجات دهد و هویت گذشته را به نسل فعلی معرفی کند، ارتباط با آداب‌ورسوم، مفاخر و سبک زندگی گذشتگان است و ابتکار ارائه الگوهای مد و لباس را مطرح کرده است.

احمدی می‌گوید: این نمایشگاه‌ها بر اساس همین تأکید برپاشده است و دانشگاه‌ها و طراحان را به ارائه مدهای جدید ایرانی اسلامی تشویق کرده است و نگاه و توجه ویژه‌ای به این نمایشگاه‌ها و طراحان دارد.

راهی از نمایشگاه تا بطن جامعه

به‌رغم این اظهارات به نظر می‌رسد راه تغییر سبک پوشش در جامعه ایرانی همچنان از نمایشگاه تا بطن جامعه با چالش‌های زیادی مواجه است که تمرکز متولیان امر از فعالیت‌های نمادین باید به سمت برنامه‌ریزی جدی‌تر در این عرصه کشیده شود تا بتوان موانع را از این مسیر برداشت.

معاون صنایع‌دستی سازمان میراث فرهنگی کشور در این رابطه معتقد است که باید در کنار گفتمان سازی که انجام می‌دهیم در مورد کارایی لباس‌های محلی هم بررسی انجام دهیم و قیمت و زیبایی را مدنظر قرار دهیم.

نامور مطلق تأکید می‌کند که این کار از طریق توسعه دانایی محور انجام می‌شود و زمانی معنا پیدا می‌کند که فراگیر باشد.

وی در مورد قیمت بالای لباس‌های سنتی و محلی می‌گوید: چینی‌ها کاری انجام دادند که توانستند قیمت تمام‌شده را درزمینهٔ پوشاک کاهش دهند ما هم باید سعی کنیم با بررسی‌های انجام‌شده قیمت پوشاک تولیدی را کاهش دهیم.

معاون صنایع‌دستی سازمان میراث فرهنگی کشور به نقش لباس در تشکیل هویت فرزندان ایران اسلامی اشاره‌کرده و می‌گوید: باید با کمک رسانه‌ها و گفتمان سازی به خانواده‌ها در رابطه با این نقش اطلاع‌رسانی کنیم.

نگاهی به پوشش محلی برخی استان‌ها

در بخش دوم این گزارش نگاهی به پوشش اقوام مختلف ایرانی می‌

ویدیو مرتبط :
مریم نفسی ز عصمت دامن توست - حاج حسن خلج