سیاست روز نوشت: عملکرد یکساله دستگاه دیپلماسی زیر ذره‌بین کارشناسان

سیاست روز/ متن پیش رو در سیاست روز منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست

ناظران سیاسی معتقدند دستگاه دیپلماسی در سالی که تنها تا چند روز دیگر به پایان می‌رسد نتوانست آنطور که باید عملکرد موفقی در کارنامه خود داشته باشد بویژه مهمترین ضعفش در قبال کشورهای منطقه بود که بیش از گذشته نمایان شد.
قرار بود دولت یازدهم بنیان سیاست خارجی‌اش را بر رویکرد تعاملی و سازنده با نظام بین‌الملل و پیشه کردن تنش زدایی و اعتمادسازی درعرصه سیاست خارجی، بنا نهد اما در عمل این اتفاق نیفتاد حتی توافق هسته‌ای نیز که دو سال تمام دستگاه دیپلماسی عمر حوزه سیاست خارجی را به این مسئله اختصاص داد نیز نتوانست نقش مؤثری در پیشبرد اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ایفا کند مصداق و عینیت این سخن رفتارهای پسابرجامی کشورهایی همچون آمریکا است که کماکان نمی‌خواهند به تعهدات خود حتی پس از تایید آژانس بر راستی آزمایی ایران در قبال تعهداتش عمل کنند.
البته سال ۹۴در حوزه دیپلماسی با اتفاقات قابل تأملی روبرو بود که متاسفانه دستگاه دیپلماسی کشورمان نتوانست کارنامه درخشانی ارائه دهد رسانه‌ای شدن موضوع تعرض به دونوجوان ایرانی در فرودگاه جده در همان روزهای آغازین سال، خشم عمومی نسبت به رژیم آل‌سعود را به شدت گسترش داد، تا جایی که از علما و مراجع تا توده‌های مردم به این موضوع واکنش‌های جدی نشان دادند. حتی پس از انتقادات و اعتراضات گسترده به این موضوع از واکنش تند مراجع تقلید و نامه‌ها و بیانیه‌ها خطاب به سازمان حج و زیارت و وزارت خارجه و پس از تجمع مردم در مقابل سفارت عربستان و کنسولگری این کشور در مشهد و فراگیر شدن کمپین «احترام به پاسپورت ایرانی» بسیاری از مردم به صورت شخصی فیش حج خود را در مسیر عام المنفعه خرج کردند.
در این مسئله نیز انفعال دستگاه دیپلماسی قابل تأمل بود. تا جایی که تلاش معاون وزیر امور خارجه برای رفع اتهام از دولت سعودی در ماجرای تعرض به دو نوجوان ایرانی با بیان برخی نقل قول‎ها از مقامات سعودی، مورد انتقاد نمایندگان مجلس نیز قرار گرفت. مردم اما طی ده روز متوالی با واکنش‌هایی جدی خشم خود را نشان داده و خواستار اخراج سفیر سعودی شدند.
تلخ تر از آن فاجعه منا که منجر به کشته شدن قریب به پانصد نفر از زائران ایرانی خانه خدا شد مجموعه نظام و بویژه دستگاه سیاست خارجی کشور را به چالش کشید، هر چند پس از هشدار رهبری نظام به آل سعود، گشایشی در رتق و فتق امور حجاج کشته شده و شناسایی و انتقال اکثریت آنها به ایران پدید آمد اما موجبات رضایت نسبی افکار عمومی را فراهم نکرد و روند جریانات به گونه‌ای پیش رفت که در پی اقدام حمله به ساختمان سفارت عربستان در تهران ،دراعتراض به اعدام شیخ نمر رهبر شیعیان عربستان سبب شد که ریاض بابهانه قراردادن این اقدام غیر حقوقی، روابط با تهران را قطع کند و زمینه‌ساز صدور بیانیه‌هایی هرچند غیر الزام آور از سوی شورای امنیت سازمان ملل، شورای همکاری خلیج فارس، اتحادیه عرب و سازمان همکاری کشورهای اسلامی علیه ایران و تهییج افکار عمومی جهانی و اسلامی به زیان کشورمان گردند.
همه اینها در حالی بود که وزیر خارجه گستاخ سعودی مدام به ایرانیان توهین می‌کرد. در همان ایام عادل‌الجبیر در واشنگتن در سخنانی در نشست خبری با جان کری ضمن ادعای مداخله ایران در تحولات منطقه گفته بود: ایران نقش منفی در این کشور داشته و از نظر مالی، تسلیحاتی و ایدئولوژیک از حوثی‌ها حمایت کرده است. ایران برای ارسال تسلیحات به یمن تلاش کرد، اما ما توانستیم مانع فرود هواپیمای ایرانی در یمن شویم. ایران همچنین کشتی‌های حامل سلاح را برای حوثی‌ها ارسال کرده بود. ما بشدت نگران اقدامات ایران در منطقه هستیم. ما در کمپ دیوید با کشورهای حاشیه خلیج‌ فارس درباره اقدامات ایران در نقض قطعنامه‌های شورای امنیت و تدابیری که باید در این باره اتخاذ شود، گفت‌وگو خواهیم کرد.
از موضوعات مهم دیگری که همچون سالهای گذشته در سال ۹۴ نیزبه سرانجام نرسید تعیین تکلیف رژیم حقوقی دریای خزر بود که به رغم ادامه مذاکرات پنج جانبه نمایندگان ویژه کشورهای ساحلی این دریا کماکان در هاله‌ای از ابهام قراردارد و در سال جاری ایران بار دیگر نتوانست به عنوان مسیر ترانزیت کریدور حمل و نقل شمال -جنوب گامهای موثری بردارد، همینطور در زمینه افزایش صادرات و ترانزیت نفت وگاز به مقاصد اروپایی موفق به نیل به پیشرفتی نگردید.
در همین زمینه سیاست روز در گفت‌وگو با کارشناسان به عملکرد یک ساله دستگاه دیپلماسی پرداخته است.

عملکرد نه چندان مناسب وزارت خارجه
محمد صادق کوشکی کارشناس حوزه سیاست خارجی به عملکرد دستگاه دیپلماسی اشاره کرد و گفت : وزارت خارجه در سال ۹۴ همه توانایی و تمرکز خود را بر بحث توافق هسته‌ای و به دنبال آن اجرای برجام قرار داد.
وی افزود : با این امید که برجام بتواند نتایج درخشانی به دنبال داشته باشد و محور حل مشکلات بین‌المللی و منطقه‌ای ایران قرار گیرد اما دیپلماسی بسیار ضعیف وزارت خارجه در سطح منطقه‌ای که مهمترین چالش واقعی رویارویی وزارت خارجه است باعث شد تا ایران در این سال شاهد رفتارهای بسیار اهانت آمیز و تحقیر کننده از جانب کشورهای ضعیف دست نشانده، عقب مانده و غیرمستقل منطقه باشد.
وی در ادامه تصریح کرد : امری که در ۳۷سال گذشته شاهد آن نبودیم اما با بی ثمر شدن برجام و بروز عهد شکنی‌های طرف غربی در مسیر اجرای آن وزارت خارجه سال ۹۴را با دستی خالی به پایان رساند.به اعتقاد کوشکی چرا که در اجرای برجام به دستاورد عینی و حقیقی و قابل تأمل دست پیدا نکرده بود و در عرصه منطقه‌ای قادر به دفاع از امنیت ملی منافع ملی و شخصیت و پرستیژ نظام جمهوری اسلامی نشده بود. وی در پایان گفت: می‌توان سال ۹۴را سال تحقیر جمهوری اسلامی از جانب ضعیف ترین و بی شخصیت ترین کشورهای منطقه دانست.

دستگاه دیپلماسی آنچنان که باید درایت مناسبی نداشت
حسن هانی‌‌زاده دیگر کارشناس مسائل سیاست خارجی در این باره گفت : بالاترین موقعیت دستگاه دیپلماسی ایران در سال ۹۴ امضای توافق‌نامه ایران و ۱+۵ بود این حرکت رو به رشد دیپلماتیک فضای جدیدی برای تعامل ایران با کشورهای غربی به وجود آورد.
وی افزود: در حقیقت بخشی از تحریم‌ها پس از عملیاتی شدن برجام برداشته شد اما شرایط به گونه‌ای بود که آمریکا با اعمال تحریم‌های جدید تلاش کرد تا موضوع برجام را متوقف کند.
هانی زاده تصریح کرد : اقدام اخیر دادگاه فدرال آمریکا در صدور محکومیت ایران در حادثه ۱۱ ستامبر و جریمه ۵/۱۱ میلیارد دلاری بخاطر اتهام پوچ نقش داشتن ایران در آن حادثه که اصلاً این موضوع ارتباطی با ایران ندارد و این در حالی است که عربستان در سازماندهی این حادثه نقشی اساسی داشت، اما دادگاه آمریکایی تحت فشار لابی صهیونیستی و تحت فشار تندروهای آمریکا قرار گرفت. وی گفت: متأسفانه دستگاه دیپلماسی در این زمینه موضع قابل قبولی اتخاذ نکرد و انتظار می‌رود مسئله باج‌خواهی‌ها همچنان مطرح شود که می‌بایست در قرارداد ۱+۵ باید نوشته می‌شد که چنین اتفاقی نیفتاد. وی در پایان گفت: وزارت خارجه در سال ۹۵ باید ساز و کار جدیدی برای مقابله با سیاست‌های آمریکا اتخاذ کند.

دستگاه دیپلماسی انقلابی عمل نمی‌کند
معاون بین‌الملل حزب مؤتلفه اسلامی با بیان اینکه محکومیت شفاهی در قبال اقدامات آمریکا کافی نیست گفت: دلیل اتخاذ چنین رویکردهایی از سوی دولت آمریکا عدم برخورد انقلابی و نداشتن موضع تهاجمی در دستگاه دیپلماسی است.
حمیدرضا ترقی معاون بین‌الملل حزب مؤتلفه اسلامی در گفت وگوبا فارس با اشاره به محکومیت جمهوری اسلامی ایران توسط یکی از قضات آمریکا به خاطر حادثه یازده سپتامبر اظهار داشت: اقداماتی که اکنون آمریکایی‌ها انجام می‌دهند دقیقا پیش بینی مقام معظم رهبری است که قبلا به این امر اشاره کرده بودند که اگر آمریکایی‌ها از بحث برجام بگذرند، برای فشار آوردن به ایران از ابزارهای مربوط به حقوق بشر و مبارزه با تروریسم علیه جمهوری اسلامی استفاده خواهند کرد.
وی افزود: بنابراین به دلیل اینکه این نوع اقدامات تداوم موضع خصمانه آمریکا علیه جمهوری اسلامی بوده و به شکلی نقض برجام نیز هست، بخش‌های حقوقی و بین‌المللی جمهوری اسلامی باید در قبال آن فعال‌تر عمل کند.
ترقی با اشاره به اینکه قبل از این نیز شاهد محکومیتی به بهانه مسائل لبنان علیه ایران بوده‌ایم خاطرنشان کرد: امروز نیز درباره مسائل مربوط به یازده سپتامبر محکومیت‌هایی را علیه جمهوری اسلامی تصویب می‌کنند.این تعدد احکام با هدف نشان دادن جمهوری اسلامی به عنوان طرفدار تروریسم در جهان صورت می‌گیرد. همچنین هدف دیگر این اقدامات انحراف افکار عمومی جهان از حمایت مالی و نیروی انسانی عربستان و ترکیه از تروریست‌ها به سمت جمهوری اسلامی است.
معاون بین‌الملل حزب موتلفه اسلامی با تاکید بر اینکه آمریکا با این اقدامات می‌خواهد جمهوری اسلامی را متهم به حمایت از تروریسم کند اظهار داشت: به موازات همین اقدام حزب الله را تروریسم اعلام کردند و ممکن است در آینده نیز حماس را جزو گروه‌های تروریستی اعلام کنند. استراتژی کلان غرب مهندسی کردن افکار عمومی جهانی به سمتی است که نیروهای مقاومت در منطقه به تروریسم محکوم شوند و حامیان واقعی تروریسم را از افکار عمومی جهان محو کند.
وی افزود: مقابله با این استراتژی نیازمند کار جدی حقوقی و سیاسی و بین‌‌المللی است تا از هم اکنون جلوی این توطئه گرفته شود. چون این تعدد احکام موجب پذیرش توسط افکار عمومی جهان خواهد شد.
عضو شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی با بیان اینکه علت اتخاذ چنین اقداماتی از سوی آمریکایی‌ها انفعال و عدم انقلابی عمل کردن دستگاه دیپلماسی و دولت در قبال این مسائل است گفت: رهبر انقلاب بارها تاکید کرده‌اند که در سیاست خارجی باید انقلابی عمل کنیم. انقلابی عمل کردن یعنی موضع تهاجمی داشتن و به معنی موضع انفعالی‌داشتن نیست.
ترقی با بیان اینکه اکنون در سیاست خارجی منفعل هستیم خاطرنشان کرد: اکتفای صرف به محکوم کردن شفاهی شدنی نیست و اگر این نوع مسائل از طریق سازمان ملل و جوامع بین‌المللی با جدیت دنبال نشده و از دیپلماسی عمومی برای نفی این مسائل استفاده نشود در آینده دچار مشکلات جدی خواهیم بود.
وی در همین زمینه افزود: راه مقابله با رویکرد جدید آمریکایی‌ها عدم اکتفای صرف به ظرفیت‌های دولت است و باید از ظرفیت‌های مختلف دیپلماسی عمومی چون اعزام هیات‌های مختلف مجلس، احزاب و گروه‌های سیاسی برای تبیین مسئله و نفی اتهامات وارده استفاده کند.
ترقی در پایان خاطرنشان کرد: اینکه فقط سخنگوی وزارت خارجه حرفی بزند و وزیر خارجه در صورت یافتن فرصتی کلمه‌ای در محکومیت این مسئله بگوید، موجب تداوم محکومیت جمهوری اسلامی در افکار عمومی جهان شده و باعث می‌شود که نتوانیم با غلبه رسانه‌ای جهان مقابله کنیم.



با کانال تلگرامی «آخرین خبر» همراه شوید

منبع: سیاست روز