حمیدرضا آصفی در گفت‌وگو با «اعتماد»: دید مسوولان ارشد نظام به اروپا مثبت است

اعتماد/ متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.

دومین سفر در یکسال گذشته. امروز فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی به همراه هفت کمیسیونر دیگر اتحادیه اروپایی به تهران می‌آید و با محمدجواد ظریف و دیگر مقامات عالی‌رتبه ایرانی دیدار خواهد کرد. در خصوص سفر هیات عالیرتبه اتحادیه اروپایی به تهران، گفت‌وگویی با حمیدرضا آصفی، سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه و سفیر ایران در آلمان شرقی و فرانسه داشته‌ایم که مشروح آن در ادامه می‌آید.
سفر فدریکا موگرینی به تهران در حالی صورت می‌گیرد که با وجود رفع تحریم‌ها، فضای روانی هراس همکاری با ایران از سوی شرکت‌های اروپایی دیده می‌شود. چقدر سفر مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی می‌تواند در تخفیف این فضای روانی موثر باشد؟
ما پیش از این هم شاهد سفر فدریکا موگرینی یا کاترین اشتون و حتی پیش‌تر از آن، خاویر سولانا به ایران بوده‌ایم ولی این سفر از این جهت اهمیت می‌یابد و با سفرهای پیشین همتایان سابق خانم موگرینی تفاوت پیدا می‌کند که پس از اجرایی شدن برجام صورت گرفته و در راستای توافقی است که با گروه ١+٥ انجام شده است. بنابراین این سفر، سفر مهمی است به خصوص آنکه پس از سفر چند هیات عالی‌رتبه اروپایی به تهران صورت می‌گیرد که آخرین آن، سفر نخست‌وزیر ایتالیا به ایران بود. باید از فرصت‌های این سفر استفاده کرده و موضوعات مدنظر ایران به این مقام عالیرتبه اروپایی منتقل شود. یکی از موضوعاتی که باید به خانم موگرینی منتقل شود، این است که اروپا باید خود را از سیاست‌های امریکا رها کند. در دوران تحریم‌ها، اروپایی‌ها نخستین قربانیان این سیاست بودند. این قربانی شدن هم فقط مختص به محروم شدن از بازار ایران نبود، بلکه آنها از رایزنی‌های سیاسی و منطقه‌ای با ایران هم محروم شدند. باید تاکید شود که خط مشی مستقل اروپا در مسائل مختلف برای ایران حایزاهمیت است و بانک‌ها و شرکت‌های اروپایی باید وارد عمل شوند. هم‌اکنون بخشی از مساله عدم همکاری با ایران، به دلیل فضای روانی هراس است ولی بخش بزرگی از این مساله هم به دلیل بی‌رغبتی بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ اروپایی است که با امریکا ارتباط دارند. اظهارات اخیر مدیرعامل شرکت ایرباس در این راستا است. ما باید بگوییم که فضای روانی هراس همکاری با ایران با توافق هسته‌ای رفع شده و آنها باید عملا وارد همکاری شوند. این سفر می‌تواند اطلاعات دست اولی را در اختیار اروپایی‌ها قرار دهد و در افزایش همکاری میان طرفین موثر و مفید باشد.
آیا اروپایی‌ها با این رفت و آمدها در حال فاصله‌گیری از واشنگتن در مقابله با ایران هستند؟
پاسخ من به این سوال هم مثبت و هم منفی است. به هر حال اروپا می‌داند مهم‌ترین کشور منطقه و کشوری که می‌تواند در آن سرمایه‌گذاری مطمئنی کرده و اعتماد داشته باشد، ایران است؛ چه از نظر سیاسی و چه از نظر اقتصادی. ثبات سیاسی، موقعیت ژئوپولتیکی بی‌نظیر، ظرفیت‌های بالای اقتصادی مانند نیروی کار تحصیل‌کرده، هر کشور و از جمله اروپایی‌ها را وسوسه می‌کند تا با ایران در همه زمینه‌ها رابطه برقرار کنند. آنها نسبت به این مسائل آگاه هستند و به همین خاطر هم باید از امریکا درباره ایران فاصله بگیرند ولی از آن جهت پاسخ به این سوال منفی است که ما باید از آنها در میدان عمل هم تحرک جدی ببینیم و تا وقتی این تحرک دیده نشود، با قاطعیت نمی‌توان گفت آنها از واشنگتن فاصله گرفته‌اند.
اروپا تا چه اندازه توانایی همراه کردن امریکا جهت همکاری با ایران و تسهیل در روند مبادلات بانکی را دارد؟
یک واقعیت وجود دارد و آن، این است که اجماع کشورهای غربی علیه ایران از بین رفته است. واقعیت دیگر هم این است که شرایط منطقه به گونه‌ای است که به غیر از ایران، فردای دیگر کشورهای خاورمیانه غیرقابل پیش‌بینی است. این سخن به معنای آن است که کشورهای منطقه فاقد توانایی‌های لازم برای شریک پایدار و قابل اعتماد بودن، هستند. وقتی شرایط به اینگونه است، بهترین و تنها شریک برای اروپا، ایران است و به همین دلیل، اروپایی‌ها به امریکایی‌ها فشار می‌آورند. البته اروپایی‌ها هم چند دسته‌اند؛ دسته نخست، کشورهایی هستند که با ما همراه‌تر هستند، مانند آلمان و ایتالیا. دسته دوم نیز کشورهایی هستند که به امریکا نزدیک‌ترند. با این حال، اروپا تلاش می‌کند تا امریکا را مجاب کند تا روش خود را در برابر ایران تغییر دهد. البته یک واقعیت مهم دیگر نیز وجود دارد و آن، انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا است که اروپایی‌ها نیم‌نگاهی به آن دارند و این موجب می‌شود تا آنها سیاست صبر را پیشه کنند. به نظر من، این مسائل و شرایط باید در این سفر تشریح شود. هم‌اکنون اخباری مبنی بر احتمال افتتاح اتحادیه اروپایی در ایران وجود دارد که نشان می‌دهد در اروپا، میل همکاری با ایران تشدید شده است. ما باید به آنها بگوییم که امریکا بدش نمی‌آید تا وقتی خودش در بازار ایران حضور ندارد، شما هم از بازار ایران محروم شوید. باید به آنها گفت که چون سیاست امریکا در رابطه با ایران، خصمانه است، نگرش متفاوت‌تری نسبت به اروپا در ایران وجود دارد. باید گفت که امریکا شما را گروگان رابطه خود با ایران گرفته و نمی‌خواهد شما زودتر از او به بازار ایران وارد شوید و به همین خاطر، باید از سیاست امریکا درباره ایران آزاد شوید.
آیا اکنون فضای روابط میان ایران و اتحادیه اروپایی به گونه‌ای است که آنها در تهران دفترشان را بازگشایی کنند؟ بازگشایی این دفتر چه تاثیراتی بر روابط ایران و اتحادیه اروپایی می‌گذارد؟
فضا برای افتتاح این دفتر وجود دارد. هم ایران برای همکاری با اروپا علاقه دارد و هم آنها خواهان برقراری رابطه با ما هستند. من شما را به فرمایشات رهبری در دیدار با نخست‌وزیر ایتالیا ارجاع می‌دهم یعنی دید مسوولان ارشد نظام نسبت به اروپا مثبت است. آنها هم برای تفریح و گردش به ایران نمی‌آیند بلکه توسعه و چگونگی همکاری با ایران را مدنظر دارند. ما هم‌اکنون در بلژیک دفتر داریم و سفیر ایران در بروکسل، نماینده ما در اتحادیه اروپا هم محسوب می‌شود. اگر آنها نیز بخواهند متقابلا دفترشان در ایران ایجاد شود، ماموریت‌هایی را برای خود تعریف می‌کند که از جمله آنها توسعه همکاری‌های اقتصادی و افزایش روابط سیاسی است.
دور سوم گفت‌وگوهای ایران و اروپا از سال گذشته آغاز شده و این در حالی است که طرفین تجربه دو بار گفت‌وگو در مقاطع دیگر را دارد. این گفت‌وگو در چه شرایطی به سرنوشت دو تجربه دیگر گرفتار نمی‌شود؟
زمانی دور سوم گفت‌وگوهای ایران و اروپا به سرنوشت دو گفت‌وگوی دیگر گرفتار نمی‌شود که اروپا واقعیات ایران را شناخته و به رسمیت بشناسد. آنها نمی‌توانند تحریم‌های خود را ادامه دهند و به بهانه واهی تحریم‌هایشان را تمدید کنند. اگر آنها واقعیات ایران را بشناسند و سعی نکنند تا ارزش‌های خودشان را به ما بقبولانند، می‌توانیم امیدوار باشیم. آنها باید سعی کنند به ارزش‌های ایران، احترام بگذارند. اگر اروپا در موضعی برابر و همراه با احترام و بدون دخالت‌های بی‌جا – که هیچ‌وقت هم نتیجه‌ای نداشته است - رابطه‌اش را با ایران افزایش دهد، حتما روابط خوبی خواهیم داشت ولی پیش‌شرط آن دو مساله است: نخست رهایی از چنبره سیاست‌های امریکا و دیگری دیدن واقعیات ایران، آنگونه که هست و احترام به آنها.
در روزهای پیش شاهد تمدید تحریم‌های حقوق‌بشری اتحادیه اروپایی به مدت یک‌سال بودیم. افزایش ارتباطات ایران و اروپا و انجام گفت‌وگوهای سطح عالی تا چه اندازه موجب نزدیک‌شدن دیدگاه‌های طرفین در این باره و حتی لغو تحریم‌ها در این باره شود؟
نفس گفت‌وگو مفید است و ما در همه زمینه‌ها گفت‌وگو می‌کنیم. درباره حقوق بشر، برخی از مشکلات ناشی از سوءتفاهم‌ها است که با گفت‌وگو حل می‌شود، برخی از مشکلات به دلیل اختلاف دیدگاه‌ها است که باید برای یکدیگر تبیین شود. برخی از مشکلات هم به خاطر نقص در عملکرد است که می‌تواند حل شود. ما در این باره در صندلی متهم نیستیم و انتقادات بسیاری نسبت به آنها وجود دارد. من اعتقاد دارم اگر مواضع ما، منطقی و غیرتدافعی باشد، شرایط به نفع تغییر می‌کند.
افزایش گفت‌وگوهای ایران و اروپا درباره بحران سوریه، تا چه اندازه در تعدیل دیدگاه اروپا موثر بوده است؟
دو مساله در تغییر دیدگاه اروپایی‌ها درباره سوریه موثر خواهد بود؛ نخست، پافشاری و استقامت ملت سوریه و پیروزی‌های میدانی ارتش سوریه است. این مساله اثرگذارتر از گفت‌وگو است. ما باید به دنبال افزایش توانمندی‌های سوریه باشیم زیرا تغییر موازنه به نفع آنها است. زمانی ایران می‌تواند مفید باشد