پروند‌ه‌ای برای انتخابات خبرگان؛ از حذف بزرگان تا پیروزی خبرگان مردم

خبرآنلاین/ متن پیش رو در خبرآنلاین منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.

20 آذر ماه سال گذشته بود که عبدالرضا رحمانی فضلی فرمان آغاز روند اجرای انتخابات مجلس خبرگان رهبری را به فرمانداران سراسر کشور ابلاغ کرد تا این انتخابات در هفتم اسفند ماه برگزار شود.
شش روز پس از این فرمان، ثبت‌نام نامزدهای پنجمین دوره انتخابات خبرگان رهبری آغاز شد؛ شروعی که از همان ابتدا به دلیل ثبت‌نام چند زن مورد توجه افکار عمومی قرار گرفت و موجب شد که همان زمان سخنگوی شورای نگهبان در ارتباط با نام‌نویسی برخی بانوان در انتخابات مجلس خبرگان بگوید که مسئولیت تعیین حضور بانوان در خبرگان با فقهای شورای نگهبان است.

در طول مدت ثبت‌نام نامزدها، شخصیت‌هایی که برای اولین بار برای حضور در مجلس خبرگان ثبت‌نام کردند بیش از آنهایی که چندین دور در این مجلس حضور داشتند و اما این بار ثبت‌نام نکردند، جلب توجه کرد. آیت‌الله کاظم صدیقی، حجت‌الاسلام سید حسن خمینی، آیت‌الله موسوی بجنوردی، حجت‌الاسلام مصطفی پورمحمدی، حجت‌الاسلام مجید انصاری، حجت‌الاسلام رسول منتجب‌نیا و حجت‌الاسلام محسن غرویان و محسن اسماعیلی جزء ثبت‌نامی‌ها بودند و آیات و حجج اسلامی چون واعظ طبسی، رضا استادی، محسن خرازی، عباس محفوظی، علی اصغر معصومی، هادی باریک‌بین و حسن آقا شریعتی نیاسر نیز از حضور در این انتخابات خودداری کردند.

آنطور که علی پورعلی مطلق دبیر ستاد انتخابات کشور پس از اتمام ثبت‌نام نامزدهای پنجمین دوره مجلس انتخابات خبرگان رهبری اعلام کرد در این دوره 801 نفر ثبت‌نام کرده‌اند که از این میان 16 نفر زن بودند. او جوان‌ترین ثبت‌نام کننده را 23 ساله و مسن‌ترین نامزد را 92 ساله عنوان کرد. با اتمام این مرحله پرونده نامزدهای مجلس خبرگان برای بررسی به شورای نگهبان ارسال شد.

تعدد ثبت‌نام کنندگان در انتخابات خبرگان و مجلس واکنش دو چهره مهم را در پی داشت. یکی آیت‌الله یزدی رییس مجلس خبرگان بود که ثبت‌نام 800 نفر برای رقابت بر سر 88 کرسی را هدفمند خواند و خواستار توجه نهادها به این امر شد. دیگری آیت‌الله جنتی بود که در خطبه‌های نماز جمعه تهران از تعداد بالای ثبت‌نام کنندگان در انتخابات ابراز تاسف کرد و با طعنه‌ای به نامزدهای مجلس خبرگان گفت که کسانی که حتی یک صفحه به زبان عربی نمی توانند قرائت کنند با چه انگیزه ای ثبت‌نام کرده‌اند و چرا این طور این افراد زحمت درست می‌کنند.

در مقابل وزیر کشور اولین مسئولی بود که به این نگرانی‌ها پاسخ داد. رحمانی فضلی در بازدید از ستاد انتخابات کشور، تعدد کاندیداها را موجب امکان بیشتر انتخاب مردم دانست و گفت که اگر او هم نگران بود، از تعدد نامزدها تشکر نمی‌کرد. او به نگرانی آیت‌الله یزدی نیز اینگونه پاسخ داد که اگر تصور می‌کنند عده‌ای در پشت پرده دنبال اهدافی هستند، اسناد و اطلاعات خود را به نهادهای مربوطه از جمله وزارت اطلاعات ارائه دهند. 

آزمونی با حضور 400 نامزد

با اتمام ثبت‌نام نامزدهای مجلس خبرگان، این بار نوبت آن بود که صلاحیت علمی این افراد مورد بررسی شورای نگهبان قرار گیرد. از این رو طبق اطلاعیه شورای نگهبان اعضای فعلی مجلس خبرگان رهبری از شرکت در آزمون معاف شدند اما سایر افرادی که تحصیلات حوزوی داشته و در امتحان شهریور ماه نیز شرکت نکرده بودند، مکلف شدند در 15 دی ماه در آزمون صلاحیت علمی که از سوی شورای نگهبان در محل دبیرخانه مجلس خبرگان در قم برگزار می‌شد، شرکت کنند.

15 دی فرا رسید و حدود 400 نفر از ثبت‌نام کنندگان در محل دبیرخانه مجلس خبرگان در شهر قم حاضر شدند که شش تن از آنها زن بود. پیش از شروع‌آزمون آیت‌الله مومن از فقهای شورای نگهبان و مسئول برگزاری آزمون در جمع شرکت‌کنندگان حاضر و اعلام کرد که این آزمون برای مچ‌گیری نیست و تنها هدف سنجش اطلاعات علمی افراد است. او به شرکت کنندگان قول داد که نتایج آزمون خبرگان کاملا محرمانه است. آزمون در ساعت 8:30 آغاز شد. داوطلبان باید به 15 سوال یعنی به 5 سوال از اصول، 5سوال از فقه و 5 سوال از تحریر الوسیله و جواهر الکلام حضرت امام به صورت استدلالی و اجتهادی به صورت تشریحی پاسخ می‌دادند.

در این آزمون چهره‌های مشهوری در آزمون خبرگان شرکت نکردند. از جمله آنها حجت‌الاسلام سید حسن خمینی بود که کانال تلگرامی‌ منتسب به او همزمان با آزمون تصویری را منتشر کرد که در آن یادگار امام(ره) در حال تدریس است.

سنجش اجتهاد از راه آزمون یا ....

پس از این آزمون حرف‌ و حدیث‌هایی در جامعه مطرح شد که چرا شورای نگهبان که اعضای آن نیز از داوطلبان انتخابات مجلس خبرگان هستند باید صلاحیت سایر رقبا را احراز کنند. برخی دیگر نیز مطرح می‌کردند که این بار چرا قبولی در آزمون اهمیت بسیار پیدا کرده و چرا همچون ادوار گذشته از راه‌های دیگر این صلاحیت برای حضور در مجلس خبرگان احراز نمی‌شود. برخی نیز تائید اجتهاد از سوی مراجع و علما را برای حضور در انتخابات مجلس خبرگان کافی می‌دانستند.

در برابر این انتقادات، آیت‌الله یزدی در مقام پاسخگویی به عنوان رییس مجلس خبرگان و از فقهای شورای نگهبان اعلام کرد که تایید اجتهاد افراد ازسوی جامعه مدرسین و اساتید حوزه برای شورای نگهبان اعتبار ندارد. این اظهارات بیشتر متوجه سید حسن خمینی بود که در آزمون شرکت نکرده بود اما بسیاری از علما و مراجع نوه بنیان‌گذار انقلاب اسلامی را مجتهد اعلام کرده بودند. این اظهارات آیت‌الله یزدی واکنش‌های مختلفی را در جامعه در پی داشت. یکی از آنان حجت‌الاسلام مهدی طباطبایی بود که در نامه‌ای خطاب به فقهای شورای نگهبان اعلام کرد که« اجتهاد با اجازه مراجع حاصل می‌شود و اجتهاد فقهای محترم شورای نگهبان نیز از طریق تایید چند عالم یا مرجع بوده است و به این طریق اجتهاد افتخار می‌کنند و حق هم همین است».

ردصلاحیت شده های شهیر

ششم بهمن نتایج بررسی صلاحیت‌ نامزدهای انتخابات خبرگان اعلام شد. به گفته سیاوش ره‌ پیک صلاحیت 166 نفر از داوطلبان خبرگان رهبری تایید شد،207 نفر رد و 158 نفر انصراف دادند. در این اعلام نتایج مشخص شد که با وجود اینکه از برخی بانوان برای شرکت در آزمون علمی خبرگان دعوت شده بود، اما شورای نگهبان با ورود زنان به مجلس خبرگان رهبری مخالفت کرد.

آیت‌الله موسوی بجنوردی، آیت‌الله امجد، آیت‌الله کاظم صدیقی، حجت‌الاسلام سید حسن خمینی، حجت‌الاسلام غرویان، حجت‌الاسلام مجید انصاری، حجت‌الاسلام مرتضی آقاتهرانی و حجت‌الاسلام مهدی طائب از چهره‌های شاخص رد صلاحیت شده و آیت‌الله محی‌الدین حائری شیرازی و حجت‌الاسلام رضا تقوی رئیس شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه نیز از چهره‌های شاخص انصراف دهنده از انتخابات خبرگان بودند.

پس از اعلام نتایج احراز صلاحیت‌ها مشخص شد که برخی بدون آنکه در آزمون شرکت کنند، صلاحیتشان به تائید فقهای شورای نگهبان رسید که می‌توان به حجت الاسلام علیرضا اعرافی، رئیس جامعه المصطفی العالمیه، حجت‌الاسلام سیدمحمد سعیدی تولیت حرم حضرت فاطمه معصومه، آیت‌الله نصرالله شاه‌آبادی و حجت‌الاسلام سید محمدمهدی میرباقری اشاره کرد.

با اعلام این نتایج، هیات مرکزی نظارت بر انتخابات طی اطلاعیه ای اعلام کرد نامزدهایی که صلاحیت‌شان مورد تائید قرار نگرفته می‌توانند از هشتم تا دهم بهمن شکایت خود را اعلام کنند. آیت‌الله امجد هم که صلاحیتش مورد تائید قرار نگرفته بود در تماسی با سید حسن خمینی و سایر افرادی که صلاحیتشان مورد تائید قرار نگرفته، در اعتراض به این شیوه بررسی صلاحیت‌ها از تقاضای تجدیدنظر صرف نظر کنند.

اعتراض سیدحسن خمینی و ورود هاشمی رفسنجانی

با این وجود حجت الاسلام سید حسن خمینی در روز نهم بهمن و یک روز مانده تا پایان ثبت اعتراض نسبت به نتیجه بررسی صلاحیت، در دیدار جمعی از دانشجویان دانشگاه‌های تهران و روحانیون گفت که به خواست مردم و بزرگان به عدم احراز صلاحیتم اعتراض می‌کنم. او که از عدم احراز صلاحیت خود تعجب کرده بود، در این مراسم گفت که «اینکه بعضی از حضرت آقایان محترم فقهای شورای نگهبان نتوانستند از شهادت علمای اعلام که بر بسیاری از ایشان سمت استادی دارند و اساتید معظم که قوام حوزه علمیه به آنهاست و از نوشته ها و کتاب های اینجانب، صلاحیت علمی را احراز کنند حداقل برای من و بسیاری دیگر جای تعجب دارد.» نوه بنیانگذار انقلاب اسلامی همچین پیش‌بینی کرد که «اگر آقایان نتوانستند از شهادت مراجع و علما و درس ها و نوشته ها به احراز برسند، بعید است بتوانند در آینده نیز به چنین مهمی دست یابند؛ اما تنها با توجه به درخواست عمومی مردم و برخی بزرگان حوزه و سیاست به این امر {اعتراض به عدم احراز صلاحی&