سیاست روز نوشت: تلگرام، فرصت یا تهدید؟!

سیاست روز/ متن پیش رو در سیاست روز منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست

شبکه‌های مجازی از جمله تلگرامی که حالا جایگاه ویژه‌ای در بین ایرانی‌ها پیدا کرده و با قابلیت‌هایی نظیر مخفی کردن شماره تلفن و تشکیل گروه و کانال توانسته جای خود را در بین جوانان ایرانی باز کند مانند هر پدیده نوظهور دیگر می‌تواند فرصت یا تهدید باشد.
بارها و بارها شنیده‌ایم که این شبکه مجازی توانسته با طرح معضل و یا اتفاقی ناگوار به ریشه‌کن کردن ناهنجاری طرح شده و یا کمک نیازمندی بشتابد و از آن طرف هم بارها و بارها از کلاهبرداری و سوء‌استفاده مجرمان شنیده‌ایم. این فضا به دلیلی وجوه ناشناخته‌ای که ناشی از جدید بودن است آسیب‌پذیر و برای برخی که هنوز آشنایی مناسبی با آن پیدا نکرده‌اند می‌تواند خطرناک باشد. اما بدیهی است که با اطلاع‌رسانی و آموزش صحیح می‌تواند آن بخش از آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی نوظهوری مانند تلگرام را مدیریت کرد اما به هر حال باید پذیرفت که هر چقدر هم دانش در این زمینه افزایش یابد باز هم نمی‌توان میزان جرایم را به صفر رساند.
همین چند روز پیش بود که دادستانی و کمیته بررسی مصادیق مجرمانه تصمیم گرفتند تلگرام را فیلتر نکنند. تصمیم که نشان از برخوردی صحیح با پدیده نو می‌داد و تجربیات گذشته در زمینه برخورد قهری با ویدئو و لوح فشرده را تکرار نمی‌کرد.
حالا از شخصیت‌های مختلف سیاسی، فرهنگی و ورزشی تا ارگان‌های دولتی و حتی رسانه‌های مکتوب و اینترنتی هم به این شبکه بزرگ پیوستند. جالب است بدانید حتی معاونت صداوسیما هم به تازگی کانالی در این شبکه افتتاح کرده است. اما با توجه به پیامدهای حضور بسیاری از مردم و تحت تاثیر بودن توسط تلگرام این سوال مطرح می‌شود که اساسا این شبکه اجتماعی فرصتی را برای نزدیک کردن ارتباط فراهم کرده است یا تهدیدی خطرناک برای امنیت جامعه و هدایت افکار عمومی به وجود آورده است؟
این نکته قابل انکار نیست که فعلا شبکه تلگرام از آن دسته شبکه‌های مجازی است که به دلیل قابلیت‌های خود خیلی سریع توانسته جای خود را در بین مخاطبان باز کند و حداقل در ایران با استقبال چشمگیری روبرو بوده است. اما این گستردگی ارتباط درون‌شبکه‌ای گاها ناهنجاری‌هایی را نیز با خود همراه دارد که قطعا یکی از علت‌های ایجاد آن می‌تواند ناشی از عدم تعادل فرهنگی تکنولوژی به وجود آمده و دانش افراد جامعه نسبت به تکنولوژی جدید باشد.
اما در عین حال کم نیستند اتفاقاتی که همین شبکه‌های مجازی به ظاهر ساده رقمشان زده و پیامدهای مثبت و منفی را به جامعه القا کرده است.
موج کمک به نیازمندان خاص و اطلاع‌رسانی درباره نیاز افرادی که به سرعت نیاز به حمایت و کمک دارند می‌تواند در نوع خود یک گردهمایی مثبت از حاضران در شبکه اجتماعی را به تصویر بکشد و در مقابل نشر شایعات و غیر‌واقعی جلوه دادن حوادث حساس می‌تواند حتی جوی امنیتی از یک رخداد ساده ایجاد کرده و پیامدهای منفی را با ظهور این شبکه گسترده به نمایش گذارد.
آنچه در این مسیر مهم است شناسایی فرصت‌ها و تهدیدات تکنولوژی جدید و کنار آمدن و تطبیق جامعه و فرهنگ موجود با پدیده‌ای نوظهور است که می‌تواند ضمن ایجاد نکردن مانعی برای پیشرفت جامعه طبقه‌های اجتماعی را برای درک درست از پدیده نوظهور با تفکر حاکم همراه کند.
این پدیده نیز مانند هر پدیده طبیعی دیگر منتقدان و موافقانی را به خود اختصاص داده است. در این بین منتقدان فضای مجازی سعی می‌کنند نکات منفی و تبعات ایجاد شده به واسطه شبکه‌های اجتماعی را مدام برجسته کرده و به جامعه تلقین کنند که این شبکه‌ها به جز ضرر و به وجود آمدن جوی منحرف و فضایی پر از شایعه که می‌تواند هر فردی از پیر و جوان را به شیوه‌ای هدایت کند که مسیر زندگی‌اش منحرف شود، چیز دیگری ندارد. تقریبا شاید همان دیدگاهی که منتقدان به رادیو و تلویزیون در بدو ظهور این تکنولوژی ادعا می‌کردند.
اما در طرفی دیگر هستند افرادی که مدام می‌گویند شبکه‌های مجازی فرصتی برای هر جامعه است که افکار عمومی خود را آزادانه شناسایی کرده و بتواند تحت کنترل درآورد. این نگاه مثبت معتقد است شبکه‌های اجتماعی مانند سوپاپ اطمینان جامعه عمل کرده و می‌تواند آن فضای مستقل و آزاد را به جوانان درباره ابراز صحبت‌هایی که دلشان می‌خواهد در اجتماع داشته باشند اما فضای آن را نمی‌یابند بدهد. این افراد البته نگاهی اقتصادی نیز گاهی به این شبکه‌ها داشته و مثال‌هایی درباره کار‌آفرینی در تلگرام با توجه به فضای رایگانی که در اختیار کاربران قرار گرفته است، دارند تا مخاطب را مجاب کنند شبکه‌های اجتماعی به جز پیامدهای مثبت چیزی برای جامعه ندارند. ناگفته مشخص است که نگاه صفر و صدی محکوم به شکست بوده و غیر‌واقعی است.

تلگرام هم تهدید است هم فرصت
اما در همین زمینه صاحب‌نظران و کارشناسان نظرات متفاوتی دارند عده ایفکر می‌کنند تلگرام جز ضرر و تهدید چیزی ندارد و از طرف دیگر عده‌ای هم آن را سراسر فرصت می‌بینند بدیهی است که این نگاه صفر و صدی محکوم به شکست است. اما در این بین افرادی هم هستند که هر دو مورد این موضوع را قبول دارند. در این بین رئیس سازمان پدافند غیرعامل یکی از همین افراد است وی در‌خصوص نرم‌افزار تلگرام گفت: این نرم‌افزار هم یک فرصت بوده و هم یک تهدید و از این‌رو باید تمهیدات لازم درخصوص آن اتخاذ شود.
سردار غلامرضا جلالی در حاشیه دیدار با آیت‌الله نوری‌همدانی در جمع خبرنگاران به موضوع فیلترینگ تلگرام اشاره کرد و گفت: این نرم‌افزار هم یک فرصت و هم یک تهدید است و از این‌رو باید از این دو دیدگاه به آن نگاه کرد. وی گفت: از این باب فرصت است که به عنوان یک نرم‌افزار اطلاع‌رسانی همه از آن استفاده کرده و به تبادل اخبار و اطلاعات می‌پردازند اما از نظر تهدیدات هم تهدید فردی به شمار می‌رود و هم یک تهدید اجتماعی است.
رئیس سازمان پدافند غیرعامل با اشاره به تهدیدات فردی فضای تلگرام گفت: در این زمینه باید گفت که یک سری اطلاعات شخصی روی شبکه‌ای ذخیره می‌شود که در کشور نبوده و در کشور دیگری این اطلاعات جمع‌آوری می‌شود.
سردار جلالی در‌خصوص تهدیدات اجتماعی شبکه تلگرام هم گفت:‌ در این زمینه نیز باید گفت که در واقع این فضا در اختیار صاحبان شبکه است و می‌توانند آن را به هر نوع که می‌خواهند سازماندهی کرده و افکار و ذهنیت مردم را به هر نحوی که می‌خواهند هدایت کنند.
وی تاکید کرد: این نکته را باید توجه داشته باشیم که این موضوع به دست گرفتن افکار عمومی مردم به گونه‌ای تهدید‌آفرین است که می‌توانند در هر شرایطی از آن استفاده کرده و بهره‌برداری‌های لازم را ببرند. سردار جلالی ادامه داد: پیشنهاد ما این است که در این زمینه باید یک سری تمهیداتی وجود داشته باشد که هم حکومی و دولتی بوده و هم فردی و اجتماعی تا از این موضوع به نحو مطلوب استفاده شود.
نه آنکه شبکه‌های مجازی را منفی معرفی می‌کند نگاه متعادلی به جامعه دارد و نه آین که تنها نگاه مثبت را می‌بیند. بدیهی است که ترکیبی از این دو نگاه، نگاه واقعی و باور‌پذیر در جامعه تلقی می‌شود که می‌تواند جامعه را با خود همراه کند. آن وقت است که می‌توان با شناساندن فرصت‌ها و تهدیدها در این مسیر به مخاطبان، تبعات منفی این شبکه را به حداقل رساند و در عین حال جامعه را راضی نگه داشت چراکه مرور اتفاقاتی از این دست در رابطه با ممنوعیت ویدئو و لوح فشرده و... نشان می‌دهد این رفتارها تبعات منفی را به صورت مخفی افزایش می‌دهد اما برخوردی صحیح مبتنی بر همراهی و آگاهی‌بخشی به مردم بهترین راهی است که می‌تواند ضمن مهار اکثر تبعات منفی که این شبکه‌ها به دلیل ناآگاهی مردم به وجود می‌آورد، هشیاری را به جامعه بازگرداند و تصویری همراه از دولت و متولیان با خواسته‌های مردم را به نمایش بگذارد.