چرا اسرائیل به دنیال اشغال رسمی بلندی‌های جولان است؟

چرا اسرائیل به دنیال اشغال رسمی بلندی‌های جولان است؟

با آغاز بحران سوریه در سال ۲۰۱۱، بلندی‌های جولان بیشتر از قبل در معرض توجه قرار گرفت. رژیم صهیونیستی که پیش از این، نوعی امنیت نسبی را در این بلندی‌ها احساس می‌کرد، با شروع درگیری‌ها در سوریه، سعی کرد تا هرگونه تهدید امنیتی از این ناحیه را با پاسخ فوری و قاطع از میان ببرد تا مبادا جبهه جولان، به یکی از جبهه‌های جدید علیه این رژیم تبدیل شود.

اسرائیل در جنگ ۱۹۶۷ که به نبرد شش روزه هم معروف است، موفق شد تا صحرای سینا، نوار غزه، کرانه باختری، بیت‌المقدس شرقی و بلندی‌های جولان را به تصرف خود در بیاورد. هر یک از این مناطق البته اکنون در شرایط متفاوتی هستند. صحرای سینا با احتساب شرایطی که در پیمان کمپ دیوید در سال ۱۹۷۹ میان اسرائیل و مصر منعقد شد، به قاهره بازگردانده شد. اسرائیل بعدها از نوار غزه عقب‌نشینی کرد. کرانه باختری و بیت‌المقدس شرقی هم‌چنان محل شهرک‌سازی و تاخت‌وتازهای امنیتی صهیونیست‌ها است و بلندی‌های جولان هم در اشغال اسرائیل می‌باشد.

واکنش جدی اسرائیل به هرگونه اقدام از سوی جبهه مقاومت در این منطقه، به خوبی نشان می‌دهد که این رژیم چقدر از مانور مقاومت در جولان احساس ناامنی می‌کند
پس از اشغال بلندی‌های جولان در ۱۹۶۷، نیروهای کلاه آبی سازمان ملل از ۳۱ مه سال ۱۹۷۴ به عنوان نیروی ناظر سازمان ملل متحد در این مناطق حضور یافتند تا بر حفظ آتش‌بس میان سوریه و اسرائیل نظارت کنند. اما اسرائیل همیشه سعی کرده است تا این مناطق را به عنوان بخشی دیگر، به سرزمین‌های اشغالی تحت مدیریت خود منضم سازد. این رژیم در سال ۱۹۸۲ بلندی‌های جولان را به عنوان بخشی از خاک خود اعلام کرد که البته این اقدام هیچ‌گاه مورد تائید سازمان ملل قرار نگرفت.

اما با وقوع بحران سوریه، تلاش‌های اسرائیل برای انضمام رسمی این بلندی‌ها به خاک تحت اشغال خود، افزایش یافته است. این تلاش با چند هدف صورت می‌گیرد:

با بحران سوریه، امکان ایجاد یک جبهه جدید از سوی مقاومت علیه اسرائیل در بلندی‌های جولان افزایش یافته است. واکنش جدی اسرائیل به هرگونه اقدام از سوی جبهه مقاومت در این منطقه، به خوبی نشان می‌دهد که این رژیم چقدر از مانور مقاومت در جولان احساس ناامنی می‌کند. تا کنون ایران، حزب‌الله و جهاد اسلامی فلسطین در این منطقه شهید داده‌اند. طبیعی است که به رسمیت شناخته شدن الحاق جولان به سرزمین‌های اشغالی تحت مدیریت صهیونیست‌ها، می‌تواند واکنش‌های اسرائیل به اقدامات طرف مقابل در این منطقه را جدی‌تر و پذیرش آن را برای نهادها و دولت‌های مختلف آسان‌تر سازد.

نکته دیگری که باعث می‌شود تا اسرائیل در منطقه جولان عمیقا احساس نگرانی کند، حضور تکفیری‌ها در نزدیکی این منطقه است. در کنفرانس امنیتی هرتزلیا که چندی قبل برگزار شد، نفتالی بنت وزیر آموزش رژیم صهیونیستی و رئیس حزب خانه یهودی با اشاره به مساله مرزهای شمالی اسرائیل با توجه به تغییرات ژئوپلیتیکی اخیر در سوریه گفت: «من متوجه هستم که در مسائل کرانه باختری اختلافاتی بین ما و دنیا وجود دارد. اما در مورد جولان چرا اینگونه است؟ دوست دارید بلندی‌های جولان را به چه کسی بدهیم؟ القاعده؟ جبهۀ النصرة؟ [سید حسن] نصرالله؟ به اسد؟ چه دلیلی وجود دارد که حاکمیت اسراییل بر جولان را به رسمیت نشناسیم؟! امروز می‌دانیم که اگر به حرف کشورهای دنیا گوش کرده بودیم و جولان را در سالیان گذشته از دست داده بودیم امروز داعش در دریاچۀ طبریه در حال شنا کردن بود!»

البته نکته معناداری که در خصوص رفتارشناسی امنیتی اسرائیل در بلندی‌های جولان طی بحران سوریه قابل فهم است، حساسیت بیشتر این رژیم به جبهه مقاومت است. اسرائیل اگرچه از حضور تکفیری‌‌ها در بلندی‌های جولان واهمه دارد اما واهمه بیشتر این رژیم از حضور و نفوذ جبهه مقاومت در این منطقه است.

اما مساله دیگری که جولان را برای اسرائیل حائز اهمیت می‌سازد، منابع زیرزمینی در این منطقه است. علاوه بر آب که یک مساله اساسی برای اسرائیل در جولان است، مجله انگلیسی اکونومیست به تازگی در گزارشی از کشف چاه‌های جدید نفت با برآورد میلیاردها بشکه در جولان خبر داده که باعث شده تا تلاش رژیم صهیونیستی برای به رسمیت شناخته شدن اشغالش بر این منطقه بیشتر شود. طبیعی است که اسرائیل نمی‌تواند از این منابع نفت چشم‌پویشی کند.

اما موانعی جدی‌ در مقابل به رسمیت شناخته شدن اشغال رژیم صهیونیستی بر جولان وجود دارد. به نظر می‌رسد عدم پذیرش این مساله از سوی اصلی‌ترین متحدان این رژیم یک مساله اساسی باشد.

روزنامه صهیونیستی هاآرتص به تازگی نوشته که نتانیاهو در سفر اخیر خود به آمریکا، با اشاره به بی‌ثباتی در سوریه و ترس اسرائیل از کنترل فزاینده ایران در این کشور، پیشنهاد به رسمیت شناخته شدن حاکمیت اسرائیل بر جولان را به اوباما داده است. بنا بر خبر این روزنامه، آمریکا با این پیشنهاد مخالفت کرده است.

علاوه بر این، اتحادیه اروپا نیز هم‌چنان نسبت به جولان حساسیت دارد. اتحادیه اروپا چهارشنبه گذشته اعلام کرد که روند درج شناسه کالا روی محصولات تولیدی شهرک‌های صهیونیست‌نشین کرانه باختری و قدس اشغالی و نیز شهرک‌های واقع در بلندی‌های اشغالی جولان را آغاز می‌کند تا زمینه تشخیص آن ها از دیگر کالاها و تحریم آنها طبق تصمیم اتحادیه اروپا فراهم شود. علاوه بر اروپا، حتی ردپای جولان و ضرورت عقب‌نشینی اسرائیل از آن را می‌توان در برخی بیانیه‌های صادر شده در نشست‌های عربی هم مشاهده کرد.

اگرچه شاید برخی از این اعتراضات، چندان عمیق نبوده و ظاهری باشند و یا در مواقع حساس، در مقابل برخی مسائل حیاتی برای اسرائیل، در اولویت پائین‌تری قرار گیرند اما به هر حال، این موارد نشان می‌دهد که پذیرش به رسمیت‌شناخته شدن اشغال جولان، هم‌چنان در فضای عمومی جهان غیرممکن است.

*سعید ساسانیان