هرمیداس باوند در گفت‌وگو با «اعتماد»: عمان در فاصله‌گیری از عربستان پیش‌قدم شد

اعتماد/ متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.

دو روز پیش هیاتی عالیرتبه از پادشاهی عمان به ریاست یوسف بن علوی، وزیر امور خارجه این کشور راهی تهران شد و با مقام‌های ایران دیدار کرد. این نخستین سفر یک مقام عالیرتبه از سوی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس پس از اجرایی شدن برجام و همچنین تنش تهران و ریاض است؛ اتفاقی که می‌تواند در پسا برجام، به معنای عزم تهران و مسقط برای توسعه دو کشور باشد و سطح جدیدی از رابطه میان ایران و عمان را رقم بزند. از سوی دیگر، سفر یوسف بن علوی بیش از هر موضوع دیگری، رنگ و بوی اقتصادی دارد و می‌توان آن را از هیاتی که او را در تهران همراهی می‌کرد، فهمید. در خصوص سفر یوسف بن علوی و هیات عالیرتبه اقتصادی همراه با او و پیامدهای آن، گفت‌وگویی با داود هرمیداس باوند، استاد دانشگاه داشته‌ایم که مشروح آن در ادامه می‌آید.
‌ یوسف‌بن علوی با هیات عالیرتبه اقتصادی در روزهای پسابرجام به ایران آمده است. وی در دیدار با ظریف تحریم‌های ایران را در سال‌های اخیر نامشروع خواند. رابطه اقتصادی ایران و عمان در سال‌های تحریم چگونه بوده است؟
ابتدا لازم است تا اشاره به روابط تهران و مسقط در طول سال‌های گذشته داشته باشم. عمانی‌ها عضو شورای همکاری‌ خلیج فارس هستند اما برخلاف سیاست‌های تند این شورا نسبت به ایران، عمان تلاش داشته تا خط‌مشی مستقلی نسبت به ایران اتخاذ کند و به همین خاطر، از روابط صمیمانه‌ای با تهران برخوردار بوده‌اند. آنها در زمان جنگ، برخلاف دیگر اعضای شورای همکاری از عراق حمایت نکردند. البته این روابط صمیمانه با ایران فقط به دلیل رویکرد مستقلانه عمان نیست بلکه اقدام ایران در حمله به ظفار و نجات پادشاهی عمان از سقوط موجب نگاه مثبت آنها به ایران شده است. از سویی، آنها همیشه سعی کرده‌اند رویکرد میانجی‌گرایانه‌ای داشته باشند. با این حال، روابط اقتصادی تهران و مسقط با وجود قراردادها و یادداشت‌های مختلف که عمدتا هم در خصوص مسائل انرژی است، هیچگاه آنچنانی و در سطح روابط سیاسی دو کشور نبوده است.
‌ چرا با وجود روابط دوستانه میان دو کشور، قراردادها هیچگاه عملی نشدند؟
با آنکه عمانی‌ها تحریم‌ها را قبول نداشتند و تلاش‌های بسیاری برای رفع تحریم‌ها و توافق انجام دادند ولی نفس تحریم‌ها خود عمل موثری است تا نگذارد آن قراردادها عملی شود. به هر حال امریکا تحریم‌های مضاعف را علیه شرکت‌ها و کشورهایی که با ایران همکاری می‌کردند اعمال کرده بود و عمان هم نمی‌خواست مورد تحریم امریکا قرار بگیرد. از سویی نوعی محافظه‌کاری هم از سوی آنها مشاهده می‌شود.
‌ روابط ایران و عمان بسیار بهتر از روابط ایران و امارات است ولی اماراتی‌ها از روابط اقتصادی گسترده‌تری با ایران برخوردار هستند. چرا آنها باید محافظه‌کار باشند؟
دوبی از ابتدا بندر آزاد بوده و بندر آزاد گسترش روابط اقتصادی با کشورهای مختلف را می‌طلبد، در حالی که عمان هیچگاه شرایط امارات را نداشته است. تا زمان سلطان تیمور، عمان کشور بسته‌ای بود و با روی کار آمدن سلطان قابوس آنها از شرایط بسته بودن خارج شدند. البته آنها سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی در آسیای مرکزی و مالزی انجام داده بودند ولی مشتاق به روابط گسترده تجاری با ایران یا کشور دیگری هم نبوده‌اند. با این حال، به نظر می‌رسد که در شرایط جدید و هجوم کشورهای اروپایی به ایران، عمانی‌ها ترغیب به حضور در تهران و سرمایه‌گذاری در ایران شده‌اند.
‌ فکر می‌کنید حضور هیات عالیرتبه اقتصادی عمان در ایران پس از تنش‌های میان تهران و ریاض با چه واکنشی از سوی عربستان روبه‌رو خواهد شد؟
هر کشوری منافع خاص خود را دارد. حتی اماراتی‌ها هم از روابط صمیمانه‌تر و نزدیکی با عربستان برخوردار هستند پس از تنش میان تهران و ریاض، همانند عربستان عمل نکردند و صراحتا گفتند که ما از منافع گسترده با ایران برخوردار هستیم و فقط سطح روابط سیاسی‌شان را کاهش دادند. قطر و کویت هم تمامی خواست عربستان را پاسخ ندادند و عمان هم که از سال‌ها پیش رویکرد مستقلانه و جدایی را در پیش گرفته، طبیعی است که برای خود حق آزادی عمل را تعریف کند. ولی با همه این وجود، سفر به تهران با این هیات، موجب خشم پنهانی ریاض نسبت به مسقط خواهد شد. اگر عمانی‌ها قصد و نیتی هم نداشته باشند ولی اقدام‌شان عملا نشانه‌ای از جدی نگرفتن خواست عربستان است و موجب افزایش شکاف‌ها می‌شود. من فکر می‌کنم گسترش روابط عمان و ایران در روزهای آینده بیش از هر زمان دیگری صورت بگیرد و این توسعه روابط، در روابط عمان با عربستان تاثیر منفی خواهد گذاشت.
‌ چرا این‌بار ما در خصوص میانجیگری عمان میان ایران و عربستان اظهاراتی از دو طرف نشنیدیم؟
عربستان و عمان همیشه در خصوص مسائل منطقه‌ای از اختلاف نگاه برخوردار بودند و در یک راستا عمل نکردند. قبل از آنکه عربستانی‌ها ادعای رهبری اعراب را داشته باشند، عمان ادعای رهبری کشورهای عربی را داشت. آنها به هیچ‌وجه نقش برادر بزرگ بودن عربستان را قبول ندارند. از سوی دیگر، عربستان از تنش میان تهران و ریاض درصدد بهره‌برداری است و در این راستا، ما شاهد بودیم که در نشست شورای همکاری خلیج فارس، اتحادیه و سازمان همکاری‌های اسلامی کمال استفاده را برد. عمان این سیاست عربستان را می‌دید و می‌دانست در پروسه بهره‌برداری سعودی، میانجیگری‌اش به نتیجه‌ای نخواهد رسید و از ریاض نه می‌شنود کماآنکه پاکستان هم که از روابط راهبردی‌تر با عربستان برخوردار است، در این باره اقدام کرد ولی وقتی هیاهوها بخوابد و عربستان از ادامه سیاست تنش‌آفرینی و بهره‌برداری دست بردارد، آنگاه ممکن است عمان وارد شود مخصوصا آنکه اگر ریاض با مشکلاتی روبه‌رو شود این پروسه به تسریع خواهد افتاد.
‌ عمان نخستین کشور منطقه‌ بود که برای مراوده‌های اقتصادی راهی ایران شد. آیا این رفتار عمانی‌ها می‌تواند سایر کشورهای عضو شورای همکاری را از عربستان دور کند؟
بی‌تاثیر نخواهد بود و حتما موجب افزایش شکاف‌ها می‌شود. کشورهای عربی از داشتن روابط با ایران سود می‌برند و دوست ندارند که از آن منافع محروم شوند. ما به یاد داریم که قبل از تنش تهران و ریاض، قطری‌ها هم در چندین مقطع برای گسترش روابط با ایران به تهران آمدند. من فکر می‌کنم سفر یک هیات عالیرتبه عمانی به تهران فضا و بستر لازم را برای برخی کشورهایی که نمی‌خواهند دنباله‌رو عربستان باشند و درصدد توسعه روابط با ایران هستند، مانند قطر و کویت فراهم می‌کند و بی‌تردید در بلندمدت موجب عادی‌ شدن روابط دوجانبه شود.

با کانال تلگرامی آخرین خبر همراه شوید

منبع: اعتماد