حسن بهشتی‌پور: زمان قطع امید از برجام فرا نرسیده است

اعتماد/ متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست

در طول روزهای گذشته رایزنی‌ها برای سرعت بخشیدن به روند لغو تحریم‌ها در نیویورک و وین برای اینکه برجام درست‌تر و سریع‌تر از آنچه اکنون جریان دارد، پیش رود،ادامه داشت. در رابطه با این رایزنی‌ها، گفت‌وگویی با حسن بهشتی‌پور، تحلیلگر مسائل سیاست خارجی داشته‌ایم که مشروح آن در ادامه می‌آید.

جان کری در دیدار با وزیر امور خارجه کشورمان تاکید کرده است که امریکا مانع مبادلات بانک‌های خارجی با ایران نخواهد شد؛ امریکا برای رفع این مساله چه اقدامات فراتر از کاغذی می‌تواند انجام دهد؟
این مساله بیش از آنکه مربوط به وزارت امور خارجه امریکا باشد، منوط به اقدامات وزارت خزانه‌داری امریکا است. البته در هفته‌های اخیر ما شاهد بودیم که جاکوب‌لو، وزیر خزانه‌داری امریکا و معاون او درباره تحریم‌های ایران اظهاراتی داشته‌اند و سخنان کری نیز با توجه به این اظهارات است. با این حال، در وزارت خزانه‌داری امریکا، بخش ویژه‌ای در رابطه با ایران وجود دارد که از پنج سال پیش تا به امروز، روند تحولات ایران و تحریم‌های کشورمان را مورد بررسی قرار می‌دهد. این بخش می‌تواند با صدور اطلاعیه‌ها و رفت‌ و آمدهایی که با نهادهای مالی و همچنین اقتصادی اروپایی، کره‌ای، ژاپنی و هندی دارد، در آنها به نوعی اطمینان برای مراودات بانکی و تجاری با کشورمان ایجاد کند و بگوید مانعی برای همکاری‌های مالی و اقتصادی با ایران نیست. این کار دقیقا برعکس همان اقدامی است که آنها قبل از دستیابی به برجام انجام دادند. آنها در سال‌های پیش با رفت و آمدهای مکرر و تعاملاتی که با بخش‌های مختلف کشورهای مختلف داشتند، فضای تحریم را ایجاد کردند و اکنون نیز با همان مکانیزم باید آن فضای باقی مانده از زمان تحریم را از بین ببرند. از سوی دیگر، ما باید متوجه باشیم که تحریم‌ها ابزار و گزینه‌ای برای اعمال فشار برای ایران هستند و برای مقابله با آن، باید بتوانیم از یک‌سو اقتصاد مقاومتی را به صورت عملی‌تر پیش برده و از سوی دیگر، فعالانه‌تر در پی تعامل با نهادها و بخش‌های مختلف اقتصادی و بانکی کشورهای مختلف باشیم تا امریکا به ناکارآمدی ابزار تحریم بیش از پیش پی ببرد.
چگونه می‌توان به تفکیک و پایبندی امریکا به تعهدات خود مطمئن شد؟
تحریم ابزاری برای امریکا برای اعمال فشار است و در مقابل این مساله، آنها به صورت قطره‌چکانی برای رفع تحریم‌ها اقدام می‌کنند. آنها همچنان می‌خواهند از این ابزار استفاده کنند و زمانی هم آن را کنار می‌گذارند که متوجه شوند تحریم دیگر کارآمدی ندارد. برجام یک نوع شوک به این نوع نگاه ایجاد کرد اما هنوز در امریکا این جمع‌بندی ایجاد نشده است و می‌خواهند با استفاده از این ابزار در رفتارهای ایران تغییر ایجاد کنند.
اظهارات اینچنینی تا چه اندازه فضای روانی ایجاد شده را از بین خواهد برد؟
این اظهارات قطعا موثر خواهد بود و به نفع ایران است و باید تداوم هم یابد ولی بیش از هر چیزی، اقدامات وزارت خزانه‌داری امریکا در از بین رفتن این فضا موثر است. به همین خاطر لازم است تعاملات ما افزایش یابد. در این راستا، آقای سیف، رییس بانک مرکزی ایران با جاکوب لو دیدار داشت و در شورای روابط خارجی ایران نیز سخنان خوبی را مطرح و مطالبات و انتظارات ایران را بیان کرد. متاسفانه برخی از اظهارات آقای سیف سوءاستفاده کرده و برخی آن را ناشیانه دانستند، در حالی که او به درستی مطالبات ایران را مطرح کرد و با چانه‌زنی موجب شد تا وزارت خزانه‌داری امریکا اندکی فعال‌تر شود. من فکر می‌کنم بهتر است این نوع دیدارها بیشتر صورت بگیرد و مقامات ایرانی انتظارات ایران را مطالبه‌گرانه مطرح کنند. این سخنان می‌تواند برای آنها هشدار باشد و امریکایی را متوجه این مساله کند که برجام فرصتی است که تکرار نخواهد شد و برای همین بهتر است فعال‌تر شوند.
پس از جلسه کمیسیون مشترک طرفین تصمیم به تشکیل گروه کاری رفع تحریم‌ها گرفته‌اند. این گروه بر اساس چه مکانیزم‌هایی می‌تواند در روند رفع تحریم‌ها تسریع ایجاد کند؟
براساس برجام، کمیسیون مشترک باید هر چهار ماه یا هر شش ماه یک‌بار تشکیل شده و روند اجرای برجام را مورد بررسی قرار دهد. با این حال، از آنجایی که سرعت روند رفع تحریم‌ها مورد انتظار ایران نبوده است، تصمیم گرفته شد تا در ذیل این کمیسیون، کارگروهی تشکیل شود و هرجا که ایران احساس کند تحریم‌ها برداشته نشده در آن کارگروه بررسی شود و در واقع، روند اجرای برجام را سرعت ببخشد. با این حال، هنوز جزییاتی در رابطه با مکانیزم‌های آن مطرح نشده است.
نماینده روسیه از زمانبر بودن رفع تحریم‌های ایران سخن گفته است. آیا این مساله در تضاد با متناظر بودن اقدامات طرفین نیست؟
از نظر تئوری تحریم‌ها برداشته و پایه‌های حقوقی آن نیز لغو شده‌اند. با اجرایی شدن برجام ما شاهد بودیم که شش قطعنامه شورای امنیت و ١٢ قطعنامه شورای حکام لغو شدند که این دستاورد بزرگی است و نباید آن را نادیده گرفت هرچند که برخی آن را دل‌خوش‌کننده توصیف می‌کنند. با این حال، باید متوجه بود که تحریم‌ها علیه ایران در طول ١٢ سال اعمال شده و به مرور هم از بین خواهند رفت. ما نباید انتظار داشته باشیم که تحریم‌ها یک شبه از بین روند. در این مدت هم دستاوردهای بزرگی در بخش‌هایی نظیر نفت، گاز، پتروشیمی، کشتیرانی و بیمه‌ای انجام شده است. با این حال، در کنار صبوری ما باید در دیدارها مطالبه‌گرانه برخورد کنیم و شرایط را برای رفع هرچه زودتر تحریم‌ها فراهم کنیم.
ظریف گفته است که تنها زمانی که مردم ایران بتوانند این تغییرات پس از برجام را احساس کنند می‌توانیم به روند اجرایی شدن برجام ادامه دهیم. در صورتی که مشکلات روند رفع تحریم‌ها به درازا کشیده شود، آیا این مساله روند اجرای برجام را با تهدید روبه‌رو نمی‌کند؟
ایران مکانیزم‌های مختلفی را در دست دارد تا به آنها بفهماند که روند رفع تحریم‌ها نمی‌تواند تا ابدالدهر ادامه یابد و فکر نکنند که همیشه می‌توانند از این ابزار استفاده کنند. البته باید متناسب با هر مرحله، موضوعات مطرح شوند و به نظرم هنوز زود است که ایران نشان دهد چه اقداماتی را می‌تواند انجام دهد تا طرف مقابل، در رفتارهایش تجدید نظر ایجاد کند. با این حال، زمان قطع امید درباره برجام هنوز فرانرسیده است. باید امیدوار بود و تلاش کرد تا روند رفع تحریم‌ها سرعت یابد. با این حال، دست ایران بسته نیست و می‌تواند اقدامات موثری را انجام دهد و لازم هم نیست هم‌اکنون همه گزینه‌هایش را مطرح کند بلکه باید متناسب با شرایط، گزینه‌های خود را علنی سازد.

با کانال تلگرامی «آخرین خبر» همراه شوید

منبع: اعتماد