کتاب‌های بی‌کیفیت پاکستانی در دستان دانش‌آموزان افغانستان/ دولت ورود کند

به گزارش خبرنگار سایت افغانستان خبرگزاری فارس، سخنان رئیس جمهور سابق و اعضای کابینه‌اش به‌ویژه در خصوص پیشرفت‌های انجام شده در عرصه آموزش و پرورش طی 14 سال زمامداری «حامد کرزی» بیانگر رُشد کمی و کیفی مدارس، دانشجویان، آموزگاران است، یعنی اینکه مهم‌ترین بالندگی‌ها و افتخارات این مقامات منحصر به همین موارد بوده است.

این پیشرفت‌ها غیر قابل انکار است، اما باید اعتراف کرد که تمام نیازمندی‌های آموزش و پرورش افغانستان با پیشرفت‌هایی که در هر محفل سیاسی مقامات پیشین وزارت آموزش و پرورش یاد می‌شود و حامد کرزی آن را یکی از بزرگترین دستاوردهای خود برمی‌شمرد، حل نشده است.

آمار آموزگاران، مدارس و دانشجویان با مشکلات و نابسامانی‌هایی مواجه شده است.

آموزگاران آزادی خود را از دست داده و نمی‌توانند با آرامش روحی و فکری کار خود را انجام دهند چرا که هر آن امکان کشته شدن به دست طالبان وجود دارد.

آموزگاران کم سواد؛ دردسر جدید آموزش و پرورش

در کنار مشکلات عنوان شده کمبود آموزگار در مدارس حتی «آموزگار کم‌سواد» رنج آموزش را دو چندان کرده و در اکثر مدارس آموزگار کافی مشغول به کار نیست که این عامل خود ضربه‌ای جبران ناپذیر به پیکر افغانستان در حال توسعه به حساب می‌آید.

این مدارس هیچ‌گاه از امنیت کافی برخوردار نبوده‌اند زیرا روزی در آتش خشم تروریست‌ها می‌سوزند و روزی دیگر طالبان بر آنها مدیریت می‌کنند.

برخی گمانه‌زنی‌ها حکایت از آن دارد که در طول 14 سال گذشته دست‌کم 50 درصد مدارس کُل افغانستان از نبود آموزگار، ناامنی و نفوذ و مدیریت طالبان رنج برده‌اند.

این موارد هر از گاهی توسط رسانه‌ها بازتاب داده‌ می‌شود اما اکثر مشکلات دانش‌آموزان منجر به افزایش معضلات و نابسامانی‌های فرا روی آنها شده است.

تمام مشکلات دانش‌آموزان افغانستانی با تقسیم مشکلات به 2 دسته عمومی و منطقه‌ای می‌تواند بهتر بررسی شود.

نخست، مشکلاتی نظیر نبود کلاس‌های مناسب و کافی، کمبود آموزگاران مجرب و آموزش‌دیده، ناامنی‌ها و حتی مدیریت طالبان بر برخی مدارس و همچنین برخی از مشکلات منطقه‌ای فرا روی دانش آموزان به حساب می‌آید که در برخی مناطق دانش‌آموزان با آن مواجه و در طول 14 سال گذشته دولت کابل یا به آن توجه نکرده و یا قادر به رفع آن نبوده است.

اما بخش دوم مشکلات دانش‌آموزان، مشکلات و نابسامانی‌هایی است که در کُل افغانستان وجود دارد، از نزدیک‌ترین مدرسه به کاخ ریاست جمهوری تا دورترین مدارس از مشکلات حادی رنج می‌برند که عمده‌ترین آن مواد آموزشی است.

مفاد آموزشی

کتاب، آزمایشگاه و رایانه مهم‌ترین مواد آموزشی برای دانش‌آموزان محسوب می‌شود که کمبود آن در 14 سال گذشته در عرصه آموزش و پرورش حل ناشده باقی مانده است.

کتمان حقیقت قضاوت یکجانبه است، نمی‌توان از پیشرفت‌هایی که در عرصه‌های کمی و کیفی کُتب در مدارس صورت گرفته چشم پوشید، زیرا در جریان این سال‌ها مدیران آموزش و پرورش با پول‌های خارجی و کمک‌های بین‌المللی توانسته‌اند تغییرات چشمگیر و ستودنی را در این راستا ایجاد کنند.

توزیع برخی کتاب‌ها با افکار طالبانی در مدارس

مدیران آموزش و پرورش نظام جدید افغانستان در حالی فعالیت خود را آغاز کردند که برخی کُتب با محتوای تروریست‌پرور در مدارس تحت مدیریت طالبان پخش و تدریس می‌شود. این کتاب‌ها به ترویج روحیه هراس افکنانه در جوانان و نوجوانان کمک کرده و موجب شده که برخی مدارس از حالت آموزشی به مرکز تربیت تروریست تبدیل شوند.

شاید اگر کتاب‌هایی که از زمان طالبان در مدارس تدریس می‌شد به‌ویژه کُتب کلاس‌های ابتدایی که تصاویری جنگی به همراه ترور در آن به وفور یافت می‌شد وجود نداشت خشونت به شکل فعلی در جامعه افغانستان نبود. 

اندکی بعد از سقوط طالبان برخی مدیران آموزش و پرورش توانستند بازار کُتب نظام آموزشی طالبان را نابود کرده و نظام جدید آموزشی را جایگزین کنند که کاری بزرگ و ستودنی است.

تاکنون میلیون‌ها کتاب آموزشی در 2 دور چاپ و تکثیر شده که توانسته بخشی از مشکلات دانش‌آموزان را رفع کند، اما هنوز مشکلاتی باقی مانده که گویای ضعف مسئولان پیشین بوده و ضرورت کار بیشتر مقامات جدید را می‌طلبد.

در این گزارش در 2 بخش کمی و کیفی بررسی مختصری در این خصوص داشته‌ایم.

مشکلات کمی کُتب؛ بازار داغ قاچاق کتب

بر اساس اظهارات مسئولان وزارت آموزش و پرورش افغانستان کُتب کافی برای تمام دانش‌آموزان چاپ و تکثیر شده و دانش‌آموزان با کمبود کُتب مواجه نیستند.

اما مسئولان هیچ‌گاه نگفته‌اند که دانش‌آموزان این کُتب را از کجا تهیه می‌کنند، از مدارس یا بازار سیاه؟ این در حالی است که خرید و فروش کُتب مربوط به آموزش و پرورش در بازار سیاه ممنوع است.

عدم نظارت کافی مسئولان زمینه سوءاستفاده‌ را فراهم کرده و به این ترتیب کُتب وزارت آموزش و پرورش به وفور در بازار سیاه به فروش می‌رسد.

اکثر دانش‌آموزان با یک کتاب درس می‌خوانند

فروش کتاب‌های آموزش و پرورش در بازار سیاه سبب شده تا آمار توزیع آنها در مدارس کاهش یافته است. این مطلب گویای دست‌داشتن مسئولان وزارت آموزش و پرورش در فروش آنها و از طرف دیگر افزایش مشکلات اقتصادی دانش‌آموزان مستضعف است.

خانواده‌های فقیر افغانستان قادر به تأمین کتاب‌های فرزندان خود از بازار سیاه نیستند. با توجه به عدم توزیع این کتاب‌های درسی از طریق مدارس اکثر دانش‌آموزان با یک کتاب درس خوانده و آموزش می‌بینند.

این وضعیت سبب عدم رعایت استاندارد آموزشی دانش‌آموزان و ایجاد ضعف در تدریس آموزگاران شده است، زیرا دانش‌آموزان در اکثر موارد نمی‌دانند که درس‌شان از کجا آغاز و در کجا پایان یافته است.

مشکلات کیفی کُتب

بهبود کیفیت کُتب درسی نسبت به 14 سال پیش چشمگیر بوده اما این کیفیت به استاندارد لازم نرسیده و در بخش‌های مختلف هم مشکلات گذشته همچنان تکرار شده که در 2 بخش زیر به صورت خلاصه ذکر شده است.

الف: کُتب چاپ پاکستان

مشکلات کمی کُتب زمینه سوءاستفاده را فراهم کرده و برخی تاجران به دنبال چاپ کتاب بی‌کیفیت در پاکستان و تکثیر آن در بازار سیاه افغانستان هستند.

قاچاق کُتب درسی آموزش و پرورش از پاکستان و فروش آن در بازار سیاه در افغانستان بر معضلات آموزش و پرورش افزوده است. اگر یک کتاب از سوی برخی افراد در بازار سیاه افغانستان توزیع می‌شود از آن سو 2 کتاب توسط قاچاقچیان از پاکستان وارد بازار سیاه شده است.

عدم همخوانی کتاب‌های چاب پاکستان با استاندارد آموزشی افغانستان

کُتب چاپ شده در پاکستان نه‌تنها با کُتب چاپ شده وزارت آموزش و پرورش افغانستان هم‌خوانی ندارد، بلکه مشکلات آن به حدی است که حتی نمی‌توان 2 دست کتاب را با هم مقایسه کرد.

ظاهر این کُتب اعم از چگونگی نوشتار، صفحه‌آرایی، رنگ‌آمیزی و بالاخره کیفیت کاغذ، مشکلات فراوانی را فرا روی دانش‌آموزان ایجاد کرده است.

با آنکه چندین بار مسئولان پیشین وزارت آموزش و پرورش متعهد به جمع‌آوری متخلفان توزیع این کُتب شده‌اند، اما این تعهدات کاری از پیش نبرده و بازار سیاه فروش کُتب مدارس همچنان داغ است.

ب: مشکلات املایی و انشایی

وزیر پیشین آموزش و پرورش افغانستان در یکی از سخنرانی‌های خود با صراحت اعلام کرد که هیچ مشکل املایی و انشایی در این کُتب وجود ندارد، اما با ورود این کُتب و توزیع آن در مدارس مشکلات گذشته تکرار شده

اغلاط املایی و انشایی در کُتب فهم دانش‌آموزان را با مشکل مواجه کرده است که در دور پیشین کُتب آموزش و پرورش هم وجود داشت.

حالا سوال این است که وزارت آموزش و پرورش چرا با وجود هیئت ناظر بر چاپ کتاب‌های درسی، کُتب جدید دانش‌آموزان را با مشکلات گذشته چاپ و تکثیر کرده است؟

این پرسشی است که اکثر نویسندگان افغانستانی آن را ناشی از کم‌سوادی هیئت نظارت دانسته‌اند که این نوشتار حوصله بررسی آن را ندارد، اما هر آن چیزی که مبرهن است بی‌توجهی مسئولان و آسیب‌پذیری دانش‌آموزانی است که حتی تمام نظام آموزش و پرورش را زیر سوال برده است.

ج: محتوای کُتب

محتوای کُتب چاپ شده آموزش و پرورش هر از گاهی مورد انتقادات نویسندگان و حتی برخی دانش‌آموزان و آموزگاران مواجه شده که بیشتر شامل 2 مورد زیر است.

نخست، برخی‌ها معتقدند که محتوای کتاب‌هایی مانند شیمی، فیزیک و زیست مطالب 40 تا 50 سال پیش است که در مدارس افغانستان تدریس می‌شد و با وجود چند دور چاپ کُتب جدید در محتوای اصلی آنها هیچ تغییری ایجاد نشده است.

با این وجود باید گفت که در صورت حقیقت این امر، کُتب دانش‌آموزان با معیارهای جهانی از لحاظ محتوا نیز سازگاری ندارد که ضرورت توجه جدی مسئولان در این راستا را می‌طلبد.

دوم، برخی‌ها معتقدند کتاب‌هایی مانند تاریخ، به دور از واقعیت، چاپ و تکثیر شده و برای دانش‌آموزان تدریس می‌شود که همه تبلیغ گذشتگان یک قوم را نشان می‌دهد.

این منتقدان معتقدند که در کُتب تاریخ از بزرگان برخی اقوام تمجید شده و اکنون به صورت اجباری آموزش و فراگیری آن به دانش‌آموزان تحمیل شده است. لذا باید این وضعیت پایان یافته و دور جدید کُتب تاریخ با محتوای واقعیت‌های کشور افغانستان به روز شود.

با وجود این مشکلات و چالش‌ها ضرورت دارد تا دولت افغانستان به‌ویژه مسئولان آموزش و پرورش این کشور برای درمان این دردها به صورت جدی ورود کرده و نابسامانی‌های آموزش و پرورش را رفع کنند.

انتهای پیام/ح

ویدیو مرتبط :
مراسم توزیع کتاب بین دانش آموزان در هفته کتاب