گزارش استراتفور از نقش روزافزون ایران در اوضاع منطقه قفقاز در دوره پساتحریم

باشگاه خبرنگاران/ به نوشته وبسایت «استراتفور،» لغو تحریم‌های ایران در آینده نزدیک به حضور ملموس‌تر این کشور در منطقه قفقاز منجر خواهد شد.

وبسایت «استراتفور» در گزارشی نوشت: خروج ایران از تحریم ها در 17 ژانویه 2016 با تحولاتی بین المللی همراه خواهد بود که از آن جمله می توان به تغییراتی که در قواعد بازی در ناآرامی های منطقه ی سوریه و یمن به وقوع خواهد پیوست اشاره کرد. البته در منطقه جنوب قفقاز، بازگشت ایران پس از مدت ها می تواند حضوری بسیار چشمگیر را رقم بزند؛ به ویژه اینکه غیبت اقتصادی و نظامی جمهوری اسلامی ایران طی سال های اخیر در مقایسه با رقبای آن در منطقه کمرنگ تر بوده است. اما با ورود به شرایط جدید پساتحریمی، جمهوری اسلامی ایران به حوزه های حمل و نقل و مقوله ی انرژی در کشورهای گرجستان، ارمنستان و آذربایجان علاقه ی بیشتری پیدا کرده است.

در ادامه این گزارش آمده است: با خروج اروپا از سرمایه گذاری در گاز طبیعی سوریه، فرصت مناسبی برای اعمال نفوذ ایران بر این حوزه از سوریه فراهم شده که به منظور تحقق این امر، نیاز است که ایران به منطقه ی جنوب قفقاز دسترسی داشته باشد. ایران به تازگی در رابطه با بکارگیری زیرساخت هایی مانند خط لوله انتقال گاز آناتولی (موسوم به ترانس آناتولی) و خط لوله انتقال گاز ترانس آدریاتیک که دریای خزر و دریای مدیترانه را به هم متصل میکنند ابراز علاقمندی کرده است. گزینه دیگر، دسترسی به بنادر باتومی و پوتی واقع در دریای سیاه گرجستان از طریق ارمنستان است.

صادرات انرژی از طریق ترکیه برای ایران بسیار آسان تر است اما با توجه به اختلافات موجود بین دو کشور در رابطه با چگونگی پایان دادن به جنگ داخلی در سوریه، انتقال انرژی از طریق ارمنستان برای ایران، از اولویت بالاتری برخوردار است. البته به دلیل تمایل عمیق روسیه به برخورداری از سهم بیشتر در زیرساخت های انرژی سوریه، اقدامات ایران برای ساخت و راه اندازی خط راه آهن 3.7 میلیارد دلاری بین ایران و ارمنستان و توسعه ی خطوط انتقال گاز بین این دو کشور بی نتیجه مانده است.

ایران در حال بررسی زیرساخت های 400 میلیون دلاری خط راه آهن تا گرجستان از طریق خاک آذربایجان است که رقیب ارمنستان در منطقه محسوب می شود. بعلاوه، ایران در دوره پساتحریم قصد دارد بیش از گذشته در اختلافات ناگورنو قره باغ حضور داشته باشد. ایران در ابتدا، حضوری صلح طلبانه بین طرفین اختلاف داشت اما نیروهای ارمنستان پیمان آتش بس را زیر پا گذاشتند.

اکنون جمهوری آذربایجان بر آن است تا شرایط موجود را تغییر دهد و این فرصت مناسبی برای جمهوری اسلامی ایران فراهم آورده تا حضوری متفاوت را از خود به نمایش بگذارد. به نظر می رسد که روسیه به لحاظ نظری میتواند با ایران مشارکت داشته باشد اما در عمل مشاهده می شود که برای حضور فعال ایران در منطقه، به ویژه در حوزه ی انرژی ارمنستان و گرجستان، موانعی را بر سر راه ایران قرار داده است. از سوی دیگر، در حالی که بسیاری از کشورها، بر حضور و مداخله در مسئله ی ناگورنو قره باغ پافشاری میکنند، روسیه ایران را به عنوان شریک و دستیاری ارزشمند برای مقابله با مداخله ی سایر کشورها در این مسئله به شمار می آورد.

به لحاظ نظامی، همکاری های نظامی ایران و روسیه این نگرانی را ایجاد کرده است که از یک سو این همکاری ها، به مشارکت نظامی آذربایجان، ترکیه و گرجستان منجر شود و از سوی دیگر ناتو در گرجستان حضور چشمگیرتری را در پیش بگیرد. که این هماهنگی و همکاری نظامی نزدیک تری را بین ایران و روسیه می طلبد. از طرف دیگر، ایران برای تحقق این امر، باید دسترسی آسان تری به روسیه داشته باشد، که البته بعید به نظر می رسد گرجستان و ترکمنستان و آذربایجان به منظور انتقال تجهیزات نظامی روسیه به ایران از خاک خود مجوزی صادر کنند. با این وجود، در سفر اخیر ولادیمیر پوتین به تهران در نوامبر 2015، 35 یادداشت تفاهم بین دو کشور در زمینه های مختلف امضا شد که از همکاری بیش از پیش دو کشور علی رغم موانع موجود خبر می دهد.

در پایان این گزارش آمده است: بدین ترتیب به نظر می رسد که ایران در دوره ی پساتحریم، حضور سیاسی چشمگیرتری در منطقه خواهد داشت و مرزهای تجاری خود را با کشورهای جنوب قفقاز گسترش خواهد داد، هرچند نباید از موانعی که روسیه میتواند در این مسیر بر سر راه جمهوری اسلامی ایران ایجاد کند غافل بود.

منبع: باشگاه خبرنگاران